حجت الاسلام ماندگاری: بسم الله الرحمن الرحیم. اللهم صل علی فاطمة و ابیها و امها و بعلها و بنیها و سر المستودع فیها بعدد ما احاط بعلمک. من هم خدمت شما و همکاران خوب این برنامه و همه بینندگان و شنوندگان عزیز شبکههای مختلف عرض سلام و ادب و احترام و تبریک حلول ماه مبارک رمضان، ماه ضیافت الهی را دارم. ملایی: از شما سپاسگزارم. این تلاقی بهار عبادت و قرآن با بهار طبیعت که چند روزه پیش رو خواهد بود انشاءالله برای همه ما الهامبخش باشد که قرار مرارها و تکلیف خود را با خدا بهتر بدانیم و انشاءالله که الهامبخش برای عبادت بهتر باشد. من مثل همه مخاطبان برنامه مشتاق هستم که بحث شما را بشنوم و ببینم. حجت الاسلام ماندگاری: بسم الله الرحمن الرحیم. بنای ما بر این است که بحث خود را با دعای سلامت امام زمان (ارواحنا له الفداه) شروع کنیم. اللهم كن لوليِّك الحُجَّةِ بن الحسن، صلواتُكَ عليه و على آبائهِ، في هذه السّاعة و في كلِّ ساعةٍ، وليّاً و حافظاً، و قائداً و ناصراً، و دليلًا و عيناً، حتى تسكنه أرضك طوعاً، و تُمتّعَهُ فيها طويلا وامنن علینا برضا و حبلنا رأفته و رحمته و دعاءه و خیره. بحث ما از اول این دورهای که محضر بینندگان عزیز رسیدیم قراردادهای الهی است که از قرآن و عترت برداشت کردیم و محضر عزیزان خودمان اشاره میکنیم. در واقع نفش قرآن و عترت در زندگی ما مردم. تعابیر ما این بوده است: قرآن مسیریاب سعادت است. «أُولئِكَ عَلى هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون، هم المهتدون، هم الراشدون، هم الغالبون، هم الفائزون، هم الصادقون، هم المتقون» از این تضمین ما بالاتر جایی برای نقشه سعادت نداریم. ماه، ماه نزول قرآن است. ماه، ماه ضیافت الهی است. وجود نازنین پیغمبر اکرم (ص) در جمعه آخر ماه شعبان فرمودند: «قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَة» که حالا انشاءالله قرارداد برکت، قرارداد رحمت و قرارداد مغفرت را هم محضر بینندگان عزیز یا در این ماه یا در انشاءالله بعد از ماه مبارک رمضان توفیق بود اشاره خواهیم کرد. آنچه که من میخواهم امروز به عنوان روز اول ماه رمضان بگویم، از همه بینندگان عزیز تقاضا دارم دستان خود را به دعا بلند کنیم از خدا تشکر کنیم که به ما لیاقت ورود به این ضیافت الهی را عنایت کرد. مهمانی، هر مهمانیای به میزبان آن ارزشگذاری میشود. خدا برای تک تک مخلوقات خود نامه دعوت فرستاده است. یکی گفت حاج آقا آنهایی که میروند در ماه رمضان گناه میکنند چطور؟ خدا اینها را هم دعوت کرده است؟ گفتم بله. آنهایی که در حرم اهل بیت گناه میکنند، اهل بیت آنها را دعوت کردهاند؟ گفتم. بله. گفت چطور؟ گفتم آدمها به مهمانی میروند. یکی میرود در اتاق پذیرایی، یکی عذرخواهی میکنم با کثافت آغاز میکند. هر دو دعوت شدهاند اما خلایق هر چه لایق. انشاءالله خدای تبارک و تعالی، به فضلش، به کرمش، به ماه توفیق بدهد از فرصتهای بینظیر ماه مبارک رمضان استفاده کنیم. همه عزیزان در فضایل ماه رمضان حرف زدهاند. عزیزانم خطبه پیغمبر را بخوانند کفایت میکند که «نومکم فیه عباده» دعا مستجاب، یک آیه قرآن ثواب یک ختم قرآن. نفسها تسبیح، دست و بال شیطان به غل و زنجیر بسته. همه چیز مهیای این هست که خدا از ما پذیرایی معنوی کند. پذیراییهای خدا پذیراییهای مادی نیست چون مادیات خیلی ارزشش پایین است. دنیا دنی است. پست است. حالا قراردادی که من میخواهم بعد از شکر اینکه خدا ما را به این ماه وارد کرده است، مخصوصاً به روزه اولیها. دختر خانمهای گلی که امسال روزهاولی هستند، آقا پسرهای نازنین و نوجوانهای عزیزی که روزه اولی هستند. اول بدانند که خدا بیشتر از همه آنها را تحویل گرفته است. آنها را قاطی آدم بزرگها حساب کرده است. معامله بزرگانه با آنها کرده است. دومی خواهش میکنم که پدر و مادرها خیلی هوای اینها را داشته باشند. شبها یک مقدار اگر بیشتر بهتر بودند اشکال ندارد. از شبهای رمضان استفاده کنند که روزها بیشتر استراحت کنند و اذیت نشوند. غذای مقوی به آنها بدهند. مراقبت بر غذای آنها کنند، بر تشنگی آنها کنند که این مهمانی به بچهها سخت نگذرد. خوش بگذرد. از شیرینیهای معنوی این ماه هم به بچهها بچشانیم. نگوییم شب آخر شب شام میخوریم سحر بیدار نمیشویم. قشنگ نیست. به هر طریقی شده سحر مادرها بیدار کنند، پدرها بچههای را با نوازش بیدار کنند. آرام آرام یک فراز دعا، یک خط قرآن از لذت سحر و همه با هم بنشینند دعا کنند. هر روزی هم یک نفر دعا کند. دختر دعا کند، پسر، بچهها، نوهها، خواهرها، برادرها، پدر و مادر. با همدیگر دعا کنیم مستجاب شود چون دعا در این ماه مستجاب است. مخصوصاً وقتی دعاهای ما قرین شود به صلوات بر محمد و آل محمد. و خواهش میکنم از فرصت سحر، فرصت روزه، فرصت دعا، فرصت صدقه، فرصت اطعام، فرصت تلاوت قرآن، فرصت بهرهمندی از معارف در مجالشی که مساجد و محافل برقرار است، الحمدلله سفرهها پهن است. هر چه میتوانیم از این ماه استفاده کنیم که مثل برق میگذرد. امروز روز اول ماه مبارک رمضان است. چشم خود را بر هم بزنیم تمام شده و عید سعید فطر است و همه حسرت میخورند عجب. شاید اینجا خیلی حسرت نخوریم ولی روز قیامت همه حسرت میخوریم. میتوانستیم استفاده بیشتری ببریم. روی این اساس من قرارداد استفاده از فرصت ضیافت و زیارت، از اینجا میخواهم تلفیق کنم. ما در ماه رمضان مهمان خدا هستیم، در زیارتها مهمان اولیای خدا هستیم. برای اینکه آدم از این فرصت بهترین استفاده را بکند قرآن به ما یاد داده است سه کار کنیم. یکی قبل از این فرصت، یکی حین فرصت، یکی بعد از فرصت. هر کدامش یک قاعدهای است. ما این سه قاعده را یاد بگیریم دست پر از این مهمانی حالا یا ضیافت یا زیارت ماه رمضان بیرون میرویم و آن موقع واقعاً دست ما پر است. آنچه که برای قبل از فرصتها به ما اشاره شده است آمادگی است. آمادگی کسب کنیم. یک شوخی میکنند میگویند شب که میخواهند یک جا به مهمانی بروند، میگوید از صبح چیزی نخوریم. شکم خود را صابون بزنیم. این یعنی آمادگی. آمادگی برای خوردن. ماه رمضان هم یک آمادگی لازم دارد. زیارت امام رضا هم یک آمادگی میخواهد. زیارت امام حسین هم یک آمادگی میخواهد. قبل از زیارت همه تلاشها برای آمادگی بشود. «و اعدوا» خودتان را آماده کنید. قرآن خیلی جاها میگوید. حین زیارت مراقبت است. قاعده استفاده حین زیارت مراقبت است. حواست جمع باشد. یک اولویتبندی کن. از میخواهم مثال مادی بزنم. سر سفره نشسته بود داشت نان و ماست میخورد. پدرش پس کله او زد. گفت بابا برای چی میزنی؟ گفت برای اینکه نمیفهمی. گفت بابا خب میخواهم نان و ماست بخورم. گفت ماست که در خانه خودمان هم پیدا میشود کباب بخور. مراقبت کن. حواست جمع باشد. خیلی ساده. قبل از فرصت آمادگی، حین فرصت مراقبت، بعد از فرصت تداوم. یاد آن مهمانی آدم را... وصف العیش نصف العیش. حالا در آمادگی سه نکته است، در مراقبت هم سه نکته است، در تداوم هم سه نکته است. جمعاً من میگویم برای اینکه انسان از فرصتهای زیبا، فرصت ماه مبارک رمضان، فرصت اربعین، فرصت زیارت امام رضا و امام حسین، راهیان نور، هر فرصت زیبایی قشنگ استفاده کند، باید 9 تا کار کند. در آمادگی قبل از زیارت سه تا کار. یک، کسب معرفت. بفهمم کجا دارم میروم. آقای ملایی اگر نفهمیم سر ما کلاه رفته است. «ان الانسان لفی خسر الا الذین آمنوا» آمنوا به کی؟ به صاحبخانه. رفته بودند دیدن یک بزرگی. حضرت آیت الله یک هدیهای به ما بدهید ولو شده ده تومانی. آقا یک ده تومان دادند. خوشحال، ده تومان از حضرت آیت الله تبرکی گرفتم. نفر دوم گفت حضرت آیت الله یک هدیه به ما بدهید. صد تومانی میخواهم. این که داشت بیرون میآمد اولی غصه میخورد. اِه، حاج آقا صد تومانی هم میداد؟ پس چرا من کم خواستم. این که بیرون آمد نفر سومی بیشتر خواست. باز دو نفری غصه میخوردند. اینها معنی خسارت است. نفر آخری خیلی بیشتر خواست. همه آنها غصه میخوردند. اینها اول فکر میکردند برنده هستند. من میگویم وقتی آدم میرود مهمانی امام رضا، میتواند ررق اجابت دعا را بگیرد، میتواند رزق طهارت را بگیرد، طهارة لانفسنا کفارة لذنوبنا، در زیارت جامعه که میگیرد. میتواند خودش را بهشتی کند، کم بخواهد؟ چرا؟ کم مال معرفت است. بفهمم کجا دارم میروم. هر کس میخواهد بفهمد در ماه رمضان دارد کجا میرود، حالا دعای جوشن فقط مال آخر ماه رمضان نیست. روز اول ماه رمضان میگوید دعای جوشن را یک ورق بزنید. لاطبیب من لا طبیب له، یا حبیب من لا حبیب له، یا انیس من لا انیس له، چقدر آدم کیف میکند. هزار اسم و فرصت و میزبان را یاد بگیر، برو از او بخواه. گر کدا کاهل بود تقصیر صاحبخانه چیست. پس اولین رکن آمادگی مال قبل از ماه رمضان که باید در ماه رجب و شعبان پیدا میکردیم معرفت است. حرم امام رضا میخواهم بروم، خانه کی میخواهم بروم؟ کریم بن الکریم بن الکریم بن الکریم. «عَادَتُكُمُ الْإِحْسَانُ وَ سَجِيَّتُكُمُ الْكَرَم» بفهمم کجا میخواهم بروم. دو طهارت. «لایمسه الّا المطهرون» هر چه پاکتر باشم، استفاده من بیشتر است. من میخواهم بروم اینجا، از محضر امام رضا بهره ببرم. در ماه رمضان میخواهم از محضر قرآن، از محضر مهمانی الهی بهره ببرم. هر چه دل من پاکتر باشد، هر چه روح من پاکتر باشد، استفاده من بیشتر است. لذا استغفار در این ماه خیلی وارد شده است. سه، اجازه بگیریم. حرم امام رضا میخواهیم برویم اذن دخول خودشان. ماه رمضان هم اجازه دارد. یک اجازه آن چیست؟ میگویند پیشواز ماه رمضان است. در روایت داریم هر کس هلال شب اول ماه رمضان را درک کند یعنی خدا اجازه ورود به این مهمانی را به او داده است. لذا بعضی از بزرگان رجب و شعبان را تلاش میکردند تا اذن ورود در ماه رمضان را پیدا کنند. پس این سه تا قاعده و قرارداد است. خدا میگوید شما هر چقدر معرفت خود را بیشتر کنید، المعروف بقدر المعرفه. «ْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُون» هر چه طهارت شما بیشتر شود سهم شما بیشتر است. «لایمسه الّا المطهرون» هر چه اجازه قشنگتر بگیرید، ادب شما بیشتر است. هر که ادبش بیشتر باشد پذیراییاش بهتر است. ملایی: پس سه تا ادب شد مربوط به قبل از فرصت. چه ضیافت باشد و چه زیارت باشد. این سه تا ادب. حجت الاسلام ماندگاری: معرفت و طهارت و اجازه. پس برای قرارداد استفاده حداکثری از ضیافت و زیارت، سه مرحله دارد. مرحله اول قبل از ورود، معرفت و طهارت و اجازه که میشود ادب ورود. مرحله دوم در حین ضیافت و زیارت است. مراقبت است. مراقبت هم باز سه تا مراقبت برای ما تذکر دادند. مراقب افکار خود باشید، مراقب گفتار خود باشید، مراقب رفتار خود باشید. چکار کنیم؟ الحمدلله ماه رمضان به ما خیلی کمک میکند. بارها همه ما دیدهایم راجع به آدمها خوب فکر میکنیم. میگوییم رمضان است دیگر. گاهی وقتها میگوییم حیف که ماه رمضان است. حیف که ماه رمضان است خدا دست و بال من را بسته است نمیتوانم چیزی بگویم. حیف که ماه رمضان است گناه نمیکنم. خیلی خوب است، خیلی عالی است. آقای ملایی یک نفر یک هفته میرود تمرین میکند. پشت فرمان مینشیند گواهینامه رانندگی میگیرد. این آیه سوره بقره، «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُون» تقوا گواهینامه بندگی است. تقوا یعنی مراقبت. خدا میگوید 30 روز گذاشتهام. فکرهای خود را مراقبت باشید. راجع به خدا و بندههای خدا فکر بد نکنید. حتی راجع به خودتان هم فکر بد نکنید. افکار پلید خود را کنار بگذارید. کفریات ذهنی خود را خارج کنید. سوءظنها را بیرون بریزید. مراقب فکر خود باشید. همش راجع به همه خوب فکر کنید. راجع به خدا خوب فکر کنید، راجع به خلق خدا خوب فکر کنید. گفتار شما هم خوب باشد. قرآن میگوید قول سدید، قول حسن، قول معروف، قول لیّن، قول حق. حرفهای خوب بزنید. زبان ماه گره بازکن باشد، گره درست کن نباشد. قول کریم. زبان شما هم زبان گرهگشا باشد. نان درستکن باشد، نانبر نباشد. سه، رفتار شما هم رفتار خوبی باشد. مراقبت رفتار خود باشیم. این مبنای عقلانیت دارد. عقلانیت آن چیست؟ هیچ آدم عاقلی دوست ندارد با آتش بازی کند. آن هم آتش خطرناک. و هیچ آدم عاقلی دوست ندارد دو دو تا چهل تا را از دست بدهد. ملایی: طبیعتاً اینطوری است. حجت الاسلام ماندگاری: خدا گفته است که مراقب رفتار خود باشد. «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها» کار خوب بکنید، حداقل پاداشی که به شما میدهم ده برابر است. مراقبت رفتار خود باشید، با آتش بازی نکنید. «قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ نارا» یعنی انجام واجبات و ترک محرمات. فکرهای ما بشود فکرهای الهی، راهحل آن این است که با قرآن انس بگیریم و به آیات قرآن فکر کنیم. گفتار ما بشود گفتار الهی، حرفهای خوب بزنیم. کار راهانداز باشیم، گرهباز کن باشیم. رفتار ما هم بشود رفتار شایسته این مهمانی. انجام واجبات و ترک محرمات. همه ما این را میدانیم. آدم نمک بخورد و نمکدان بشکند خیلی باد است. سه؛ سومین بخش قرارداد بعد از ماه مبارک رمضان است و بعد از زیارت است. خدا میگوید اگر این مهمانی به تو خوش گذشت با آن آمادگی، با این مراقبت، حالا من یک نتیجه مهمانی را هم بگویم بعد تداوم را بگویم. در این مهمانی چنان پاکتان میکنم مثل روزی که از مادر متولد شدید. طهارت. دعای شما را مستجاب میکنم، گناهان شما را میبخشم، اذن شفاعت به شما میدهم. این پذیراییهای خدا است. روح بلند به شما میدهم که پیغمبر اکرم صلوات الله سلام الله علیه در روایت فرمودند اگر مردم میدانستند ماه رمضان چخبر است، از خدا میخواستند همه سال ماه رمضان شود چون ماه عیدی است، ماه پاداش است. کارمندها اسفند را دوست دارند. میگویند هم پاداش میدهند و هم عیدی میدهند. بچهها عیدی را دوست دارند. ماه رمضان عید اولیای خدا است. لیلة القدری دارد که خیر من الف شهر است. ره صد ساله را میتوانی یک شبه بروی. هزار ماه یعنی تقریباً یک عمر هشتاد ساله. پس این پذیراییای که من برای این ماه گذاشتهام حساب و کتابی دارد. از شما حرکت، از خدا برکت. قبل ماه با آمادگی بیایید. با آن طهارت و معرفت و اجازه و ادب بیایید. حین ماه بر افکار و گفتار و رفتار خود مراقبت کنید. و من همینجا این شعر را میخواهم بخوانم. صد بار بدی کردم و دیدم ثمرهاش را/ خوبی چه بدی داشت، شاعر اشتباه گفته است. خوبی چه بدی داشت که تکرار نکردم. همه در ماه رمضان نشان میدهد که میتوانند فکرهای خود را کنترل کنند. میتوانند زبان خود را کنترل کنند. میتوانند رفتار خود را کنترل کنند. میتوانند چشم و گوش خود را کنترل کنند. اصلاً آمار جنایت، خیانت و دزدیها، فحشا و سرقتها پایین میآید. به قول حاج قرائتی عزیز، خدا به ایشان عافیت بدهد، میفرمودند که در سال 56، قبل از انقلاب، روزنامه اطلاعات روز 19 ماه رمضان نوشت، دیشب در تهران هیچ سرقتی انجام نشد. یعنی جو شب قدر آقای دزد را هم گرفته است. ماه رمضان انقدر برکت دارد. اما خدا نکند بعد از ماه رمضان به صورت اضافهکاری گناه کنیم که گناه نکرده ما جبران نشود. پس میتوانیم آدم خوبی باشیم. ماه رمضان دارد به ما نشان میدهد تمرین کردیم. گواهینامه بندگی را به ما بدهند، غوغا است. و اما حالا که شیرینی ماه رمضان به کام شما نشست، یک بخشی هم مال بعد ماه رمضان و بعد از زیارت است، سه تار کار بکنیم. آن هم شاخصهاش گفتیم تداوم است. یک، تداوم این زیباییهای این ماه. پیغمبر اکرم صلوات الله سلام علیه فرمودند هر کس ماهی سه روز روزه بگیرد انگار همه ماه را روزه گرفته است. یکی از زیباییهای این ماه روزه است. یکی از زیباییهای ما این سحر است. «و بالاسحارهم یستغفرون» حافظ گفت هر چه به من دادند از فیض دعای سحرم بود. در ماه رمضان به خاطر شکم سلام الله علیه یک ساعت قبل از اذان بیدار میشود. بعد ماه رمضان ده دقیقه بیدار شوی. مزیت دارد. بعد بگویم خدایا من هم بیدار هستم. دو رکعت بخوان، یک رکعت بخوان. ملایی: مرحوم مجتهدی فرموده بودند بلند شد اصلاً نماز هم نخواندی. یک جرعه آب بنوش بعد بخوان. حجت الاسلام ماندگاری: یکی روزه، یکی شبزندهداری ده دقیقهای یک انس با قرآن است. در ماه رمضان همه روحها و قلبها به خاطر انس با قرآن نورانی است. بعد از ماه رمضان هم خانهای خود را معطر کنیم، منور کنیم به تلاوت قرآن. من گاهی وقتها به دوستان گفتهام پیغمبر خدا فرمودهاند شما هر روز دارید در خانههای خود مهمان دعوت میکنید. شیاطین یا ملائک؟ همه میگویند فرشتهها و ملائک. پیغمبر فرمودند خانهای که از توی آن صدای صوت قرآن بلند شود رفت و آمد ملائکه است. آن خانهای که از توی آن صدای ساز و آواز حرام بلند شود رفت و آمد شیاطین است. اختیار با خود شما است. پس تداوم چی؟ عرضم به خدمت شما که عبادتها که خودش میشود روزه و سحرخیزی و انس با قرآن و نمازهای اول وقت. در ماه روزه همه مسجدها پر میشود نماز اول وقت. نکته دوم تداوم خدمت. همه در ماه رمضان دوست دارند خدمت کنند. ولو شده یک ذره افطاری در افطاری دادنها. روحیه خدمت را بیاییم تداوم ببخشیم. آن خدایی که در ماه رمضان خدمت ما را چند برابر حساب میکرده است، بعد از ماه رمضان هم حساب میکند. و سه، روحیه بعد از زیارتها همان تداوم زیارت است. من گفتهام آنهایی که زائر امام رضا میشوند تا آخر عمر خود هر جا هستند روزی یک امین الله بخوانند. آنهایی هم که میخواهند تا آخر عمر خود با ماه رمضان انسشان قطع نشود، خود دعا و قرآن زیارتنامه خدا است. پس سه کلمه شد. آمادگی قبل از زیارت و عبادت و ضیافت. مراقبت در حین ماه رمضان و زیارت و تداوم بعد از آن. ما این کار را بکنیم تمام امتیازاتی که خدا در ماه رمضان گذاشته است در طول سال به ما عنایت میکند. خوش به حال میشود، نوش جان ما میشود، گوارای وجود ما میشود. انشاءالله. ملایی: خیلی متشکرم. ماه مبارک رمضان امسالمان در برنامه سمت خدا با حضرتعالی شروع شد و با این بحث قشنگ که امیدوارم ادامه آن را در هفتههای آینده هم بتوانیم خدمت شما پی بگیریم. یکی دو دقیقه زمان دیگر داریم تا قبل از اینکه من آیات قرآن کریم را که قرار است امروز تلاوت کنیم معرفی کنم، میخواهم این یکی دو دقیقه را به خاطر یک جملهای که یک جایی از برنامه خود شما فرمودید. گل دخترهای روزه اولی ما و آقا پسرهای روزه اولی ما. دو دسته. زیاد هم زمان نداریم. حجت الاسلام ماندگاری: من عرض کردم خدا به اینها تشویقی میدهد. یعنی حتی از لحاظ شرعی هم مسئله بگویم. اگر دخترهای 9 ساله گلم تا ساعت 2 بعدازظهر روزه گرفت و ضعف خطرناک او را گرفت، پدر و مادر او بیایند به او بگویند همان خدایی که گفته بود تا این ساعت بگیر، همین خدا گفته الان روزه خود را باز کن. چقدر خدای مهربانی است. ملایی: که مهربانی خدا به جان بچههای ما بنشیند. حجت الاسلام ماندگاری: روزه و عبادت را برای بچههای خود یک وقت خدای ناکرده ترجمه نامهربانی خدا نکنیم. جریمه تلقی نکنیم، سختی تلقی نکنیم. یک امتیاز برای رشد آنها بگذاریم. میگوید حالا که خدا دارد اینطور تشویق میکند، چرا من و شمای پدر و مادر تشویق نکنیم؟ من خواهش میکنم پدر و مادرهایی که برای جشن تولد بچهشان خرج میکنند، برای جشن تکلیف بچهشان خرج میکنند، برای روزه اولی بچهشان هم یک کادو بخرند. کادویی برای او بخریم. حتی اطرافیان بخرند. یک کادویی. حتی مثلاً بزرگترها روز اول ماه رمضان آمدند به به دختر گلم، پسر گلم، روزه اولی، یک هدیه، یک عیدیای. عید الهی است. بگذاریم بچههای ما از ماه مبارک رمضان لذت ببرند. هم لذت مادی و هم لذت معنوی. ملایی: خیلی متشکرم. تلاوت صفحه 5 قرآن کریم، سوره مبارکه بقره، آیات بیست و پنجم تا بیست و نهم صفحه5 قرآن کریم