حاج آقای فلاح زاده: بسم الله الرحمن الرحیم، بنده هم خدمت شما و همه بینندگان عزیز عرض سلام دارم. در این ایام خاص آرزوی بهبودی و سلامتی برای همه بیماران داریم، مخصوصاً کسانی که مبتلا به بیماری کرونا شدند. آرزوی توفیق داریم برای کسانی که در خط مقدم جبهه سلامت خدمت می‌کنند، پزشکان و پرستاران عزیز که امیدواریم در این امر موفق باشند. انشاءالله به یاری حق کرونا را هم شکست بدهیم. شریعتی: خیلی خوشحالیم خدمت شما هستیم، سالها قبل نزدیک به پانزده سال پیش در خدمت شما بودیم و برنامه زلال احکام یکی از برنامه‌های پر مخاطب تلویزیون بود. انشاءالله خداوند پشت و پناه حاج آقای سعیدی باشد. حضورشان منشأ برکات فراوان هست و انشاءالله پایدار باشند. در آستانه ماه مبارک رمضان هستیم، خیلی می‌گویند: احکام حق الله است، خدا خیلی سخت نمی‌گیرد شما هم سخت نکنید. چرا باید احکام یاد بگیریم و خودمان را مقید به احکام کنیم؟ حاج آقای فلاح زاده: قبل از پاسخ به سؤال شما، یک نکته را عرض کنم چون بعضی سؤال می‌پرسند، یکی از رفقا می‌گفت: تو اگر تاریخ هم بگویی، ما احکام می‌فهمیم. در این برنامه شاید یک مقدار متفاوت از برنامه‌های گذشته به موضوعات دیگر هم بپردازیم. در این موضوع یکوقتی یک برنامه در مشهد داشتیم به زیارت امام رضا رفتم، در صحن‌های حرم دیدم در تابلوهای تبلیغاتی عکس من هست. جلو رفتم دیدم عکس هست و اسم من نیست. تعجب کردم، رفتم اداره تبلیغات و به دوستان گفتم: عکس ما روی تابلو چیست؟ گفتند: این نماد احکام است. در ستونی که برنامه احکامی هست عکس شما را گذاشتیم. مدتی است که نیروهای جوان‌تر و بهتر مسائل شرعی را می‌گویند و مدتی است برنامه احکامی نداشتیم و یک کار تفسیری فقهی شروع کردیم که امیدواریم خدا توفیق بدهد به جایی برسد. در خصوص احکام شرعی، قانون‌مداری یک امر پسندیده‌ای است و همه قبول دارند و وجود قانون یکی از الزامات زندگی بشر است. اگر قانون نباشد هرج و مرج می‌شود. حتی ملت‌هایی که به خدا اعتقاد ندارند و بی‌دین هستند هم قانونمند هستند و به قانون احترام می‌گذارند. آنچه تحت عنوان احکام شرعی و مسائل فقهی مطرح می‌شود قوانین الهی است که از خدای تعالی صادر شده و توسط وحی الهی و همچنین بیان معصومین که تعبیر می‌شود به سنت پیامبر و سخنان معصومین، دو منبع استنباط و استخراج احکام دینی قرآن و روایات است. بارها گفتم از کسی تقلید کنید در مسائل دینی که دو شرط اساسی را داشته باشد. این دو شرط یکی فرمودند: مجتهد باشد و دوم عادل باشد. اجتهاد یعنی قانون شناسی، قانون الهی را بشناسد. هرکس بخواهد از کسی پیروی کند باید قوانین و مقررات را بشناسد و همین اجتهاد است. عدالت یعنی درستکاری، که من می‌گویم: تعهد به قانون. از یک سو قانون شناس و از سوی دیگر متعهد به قانون باشد. اگر کسی دستور می‌دهد که از منابع استخراج کرده و تحت عنوان فتوا به مردم ابلاغ کرده، خودش هم مقید باشد. طرف گفت: اول چاه خودم را پر کردم، این داستانی است مربوط به یکی از مراجع معظم تقلید که در درس فقه خودشان می‌خواستند بحث منزوهات بِر، احکام مربوط به چاه، ایشان فردای آن روز به این بحث رسیدند که مثلاً اگر در چاهی حیوانی افتاد، اکثر خانه‌ها چاه بود. در خانه همسایه ما یکوقتی گوساله در چاه آب خانه افتاده بود و گوساله زنده بود، اگر این حیوان در چاه افتاد و مرد. حیوان مردار است و نجس است، بحثی هست که چه مقدار آب بکشند تا آب پاک شود. عالم دینی فرمودند: چاه خانه ما را پر کنید. یعنی هیچ ذره‌ای منفعت شخصی یا اینکه خودم هم چاه دارم، تأثیری در حکم من ندارد. چاه را پر کردند و بعد درس را شروع کردند. این معنای عدالت است، یعنی در عمل هم نشان می‌دهد. احکام یعنی قانون الهی، یکوقتی امیرالمؤمنین به کمیل بن زیاد فرمودند، کمیل بن زیاد جزء اصحاب سر حضرت علی است. یعنی یکسری از حرف‌های ویژه را حضرت به ایشان و امثال ایشان می‌زدند. این دعای کمیل، این دعای حضرت علی است که تعلیم به کمیل بن زیاد فرمودند و ایشان نقل کرده و معروف به دعای کمیل شده است. مثل دعای ابوحمزه ثمالی که دعای امام سجاد است که به ابوحمزه تعلیم دادند. حضرت به کمیل بن زیاد فرمودند: «يَا كُمَيْلُ مَا مِنْ حَرَكَةٍ إِلا وَ أَنْتَ مُحْتَاجٌ فِيهَا إِلَي مَعْرِفَةٍ» (تحف العقول، ص 171) هیچ کاری کوچک و بزرگ نیاز به شناخت داری. در هر کاری برای انسان دین باور و معتقد به خدا و قبر و قیامت، یکی دانش علمی ضرورت دارد و یکی معرفت فقهی که در دو جمله از حضرت علی هست که به بازاریان فرمودند: «لا يَقْعُدَنَ فِي السُّوقِ إِلا مَنْ يَعْقِلُ الشِّرَاءَ وَ الْبَيْعَ» (الكافي، ج 5، ص 154) کسی که دانش داد و ستد نمی‌داند در بازار ننشیند. یعنی کار اقتصادی علم اقتصاد نیاز دارد. در بیان دیگری در بازار کوفه خطاب به بازاریان فرمودند: «يَا مَعْشَرَ التُّجَّارِ الْفِقْهَ ثُمَ الْمَتْجَرَ» (کافی/ج5/ص150) ای گروه بازاریان، ای تجار و کسبه و بازرگانان، اول فقه و مسائل شرعی، سپس متجر، این جمله را به چند قرینه آوردند. معلوم می‌شود فقه و احکام، احکام عبادی نیست. احکام طهارت و نماز و روزه نیست. چون اولاً در بازار فرمودند نه در مسجد، ثانیاً خطاب به بازاریان نه نمازگزاران، ثالثاً فرمودند: «الْفِقْهَ ثُمَ الْمَتْجَرَ». بنابراین اگر می‌گوییم: احکام نه اینکه فقط مردم احکام شرعی بدانند. افرادی بودند بسیار خوب بودند، رزمنده بودند، جبهه بودند اما بعد آمدند دست به کارهای کلان اقتصادی زدند و چون دانش اقتصادی نداشتند به مشکل برخوردند. در کنار مسائل فقهی و دینی لازم است، لذا برای انسان‌های دین باور و خداباور و کسانی که معتقد هستند فردا قیامتی هست و دنبال آباد کردن دنیا و آخرتشان هستند علاوه بر دانش‌های روز که ضرورت کار و فعالیت‌های اقتصادی هست، نیاز به احکام شرعی دارند که از این صراط مستقیم منحرف نشوند. شریعتی: خیلی‌ها دنبال دستور سیر و سلوک می‌گردند و محضر علمای اخلاق رفتند، نسخه می‌خواستند، آقایان می فرمودند: روزی یک صفحه رساله بخوانید. حاج آقای فلاح زاده: امام(ره) که در سیر و سلوک معروف هستند، کتاب‌های عرفانی نوشتند و اهل سیر و سلوک بودند، چهل حدیث و مصباح الهدایة، شرح دعای سحر و اربعین حدیث، اینها کتاب‌های عرفانی است. در کتاب فقهی و احکامی، کتاب استفتائات، جلد دوم آخرین سؤال این است از حضرت امام پرسیدند: دستوری برای سیر و سلوک به ما بدهید. حضرت امام فرمودند: عمل بر خلاف سیره متعارف مؤمنین جایز نیست. اگر سیر و سلوک می‌خواهد همین است. اگر پیر و مرشد و راه می‌خواهید، کسی است که از این طریق، یعنی وحی الهی، سنت رسول الله راه را تشخیص داده باشد و راه بلد باشد و خودش عامل به اینها باشد و ما را راهنمایی کند. من نکاتی را به عنوان سلوک شرعی یادداشت کردم، چه دستورالعمل‌هایی را در زندگی رعایت کنید که در سیر و سلوک و مراتب معنوی باشید. مگر حضرت امام و مقام معظم رهبری اهل سیر و سلوک نیستند؟ دستورات و فتاوایی که برای مردم صادر کردند تحت عنوان رساله عملیه و توضیح المسائل، خودشان عمل نمی‌کنند؟ راه همین است. راه روشنی که سر منشأ آن وحی الهی و دستورات معصومین است. شریعتی: کار احکام و بیان آن کار سختی است و الحمدلله حاج آقای فلاح زاده هم تخصص دارند و هم اشراف و بیان. مقدمات فرمایشات شما را خواهیم شنید. حاج آقای فلاح زاده: چون در آستانه ماه مبارک رمضان هستیم و از سویی انتظار مردم یکسری مسائل شرعی هست، امسال هم با بیماری فراگیر کرونایی، مقدمه‌ای در باب فضیلت ماه مبارک رمضان عرض کنم که بدانیم در این چند روز به کجا می‌رویم و قدر بدانیم که حدیثی از وجود مبارک رسول خدا هست که فرمودند: «لَوْ يَعْلَمُ الْعَبْدُ مَا فِي رَمَضَانَ لَوَدَّ أَنْ يَكُونَ رَمَضَانُ السَّنَةَ» (بحارالانوار/ج93/ص346) اگر مردم می‌دانستند یا شخص می‌دانست ماه رمضان چه خبر است، برای ما چه دارد، آرزو می‌کرد همه سال رمضان باشد. یک انبار جواهر و گنجینه شگفت آور است. ماه رمضان را بشناسیم، آنهایی که کم اعتنا هستند نسبت به ماه رمضان و روزه‌داری این ماه، کل زمان خلق خداست و همه زمین خلق خداست. در این دوازده ماه، یک ماه را می‌گوید: ماه من است و ماه رمضان ماه خداست. در همه زمین یکجایی را می‌گوید: خانه من است. آن مسجد است که با عظمت‌ترین آن مسجدالحرام و خانه کعبه است. در روایت داریم «المساجد بیوت الله فی الارض» مساجد خانه‌های خدا در زمین هست و هرکس وارد مسجد شد، مهمان خداست. در نهایت جایی در بهشت هست که بهشت خداست. همه بهشت را خدا آفریده اما یکجایی را می‌گوید: بهشت من است که معروف شده به جنت ربّ، کسانی که وارد ماه مبارک رمضان می‌شوند مهمان خدا هستند. آنهایی که آداب مهمانی را رعایت می‌کنند از برکت این ماه بهره‌مند می‌شوند، آنهایی که وارد خانه خدا می‌شوند، چه آنهایی که برای اعمال حج مکه می‌روند و چه آنهایی که نمازشان را در مسجد می‌خوانند که امیدواریم هرچه زودتر این بلیه برطرف شود و مساجد باز شود. کسانی که شرایط خاص داشته باشند در روز قیامت در جایگاه ویژه هستند، جنت رب، آخرین آیه سوره فجر این است « يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعِي إِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً، فَادْخُلِي فِي عِبادِي، وَ ادْخُلِي جَنَّتِي» (فجر/27-30) ای کسی که دارای نفس مطمئنه هستی در این دنیا به این مرحله رسیده‌ای و هر حادثه‌ای پیش می‌آید، گویی قبلش در آرامش هست. یکی از دوستان پرسید: چطوری؟ گفتم: مبتلای به سلامتی هستم! از یکی از عالمان دینی در نجف که در حالت احتضار بود، کسی برای عیادت ایشان رفت. در بالاخانه‌ای بود که پنجره‌ای رو به حرم حضرت امیر داشت. سؤال کرد: چطور هستید و احوال شما چطور است؟ فرمودند: پنجره را باز کن. گفت: چه می‌بینی؟ گفت: حرم حضرت امیر(ع)، گفت: به صاحب این حرم خوش‌تر از من کسی نیست! یعنی به مرحله‌ای این نفس مطمئنه رسیده که چه در سلامت و چه در دارایی و فقر و ناداری یک آرامش خاطری دارد. چنین افرادی افسردگی نمی‌گیرند. انسان‌های مؤمن و متدین که هدف زندگی را شناختند، آینده را هم روشن می‌بینند، انتظار فرج یعنی آدم آینده را روشن می‌بیند. حساب و کتاب الهی که اگر پرونده آدم صاف باشد، آرزو می‌کند برود. حضرت امیر فرمود: مرگ در نزد فرزند ابی طالب از آنچه نزد طفل دوست‌داشتنی‌تر هست، در نزد من دوست‌داشتنی‌تر است. یعنی رفتن را بیشتر از ماندن در حصار دنیا دوست دارم. آن جایگاه ویژه جنت رب است، یعنی خدا می‌گوید: در جنت و بهشت خودم، نزد دوستان و رفقای من بیا! با اینکه همه زمین و زمان از خداست، یک کسی یک خانه دارد سند شش دانگ به نام خودش است. اما یک اتاق را می‌گوید: این اتاق من است. از یک بچه بپرسی: این کجاست؟ می‌گوید: آشپزخانه است. این کجاست؟ این اتاق بابای من است. این اتاق من است! صاحبخانه چرا با اینکه همه خانه ملک خودش است می‌گوید: این اتاق من است؟ هرکسی نباید به آن اتاق وارد شود. معنای شهر رمضان، یا شهر الله، یا مسجد خانه خدا، به فرموده ملا محسن فیض کاشانی، عالم بزرگ که از علمای گرانقدر شیعه هستند و خدمات بزرگی کردند و کتاب‌های خوبی دارند، در کتاب محجة البیضاء این را معنا کردند. می‌گویند: اینکه می‌گویند: ماه خدا، به معنای ملکیت نیست، به این معنا نیست که شما می‌گویی: خودروی من، لباس من، این اضافه تشریفیه است. یعنی اینکه این شهر یا ماه به الله اضافه شده است، یک شرافتی به این ماه داده است. ماه مبارک رمضان یک شرافت خاصی دارد که ماه خدا نامیده شده است. در چنین ایامی یعنی آخر ماه شعبان بود که حضرت رسول یک سخنرانی داشتند. یکی از مستمعین این خطبه امیرالمؤمنین است. ایشان آمدند نقل کردند و فرمودند: رسول خدا روزی برای ما خطبه خواندند و این خطبه را امام رضا از پدرانشان و از جد بزرگوارشان امیرالمؤمنین نقل کردند، شیخ صدوق که ایشان هم از علمای بزرگ عالم تشیع هستند که خدمات بسیار بزرگ و تألیفات زیادی داشتند و قبرشان هم در شهرری هست. در چنین ایامی خطبه‌ای خواندند معروف به خطبه‌ی شعبانیه شد. خطبه شعبانیه غیر از مناجات شعبانیه است. مناجات دعا هست، دعایی است که معروف است. این فراز معروف را هم حضرت امام اشاره فرمودند و از جمله مناجاتی که حضرت امام علاقه داشتند این مناجات است. «إِلَهِي هَبْ لِي كَمَالَ الِانْقِطَاعِ إِلَيْكَ وَ أَنِرْ أَبْصَارَ قُلُوبِنَا بِضِيَاءِ نَظَرِهَا إِلَيْكَ حَتَّى تَخِرَقَ أَبْصَارُ الْقُلُوبِ حُجُبَ النُّورِ» خطبه شعبانیه که خطبه رمضانیه است در حقیقت، در اوصاف ماه رمضان است و در وظایف افراد در ماه رمضان هست. حضرت بیان کردند من بیست مورد از دستورالعمل‌هایی که در ماه رمضان است را اشاره خواهم کرد که مخصوصاً برای این وضعیت بحران مناسب هست. «قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّهِ» ماه رمضان دارد روی می‌آورد، «دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اللَّهِ» شما به مهمانی خدا دعوت شده‌اید. بعضی‌ها دعوت شدند ولی فراموش می‌کنند مهمانی بروند. بعضی دعوت شدند آدرس را گم می‌کنند و اشتباهی می‌روند. به مهمانی راه نمی‌یابند. بعضی مهمانی می‌روند ولی بهره‌ای نمی‌برند. بعضی‌ها وارد مهمانی می‌شوند ولی صاحبخانه از این مهمان راضی نیست. بعضی می‌روند صاحبخانه راضی است و باز هم دعوت می‌کنند. جالب است که مسجدالحرام و کعبه خانه خداست و ماه رمضان هم ماه خداست و هردو هم کسانی که وارد می‌شوند مهمان خدا هستند. کسانی که برای انجام عمره می‌روند را ضیوف الرحمان می‌گویند. روزه‌داران ماه خدا هم مهمان خدا هستند. در یازده دعای ماه رمضان درخواست حج است. در بعضی دعاها تکرار هم شده است. این دعا را بعد از نمازها بخوانید. «اللهم الرزقنی حج بیتک الحرام فی عامی هذا و فی کل عام» این دعا را حتماً بخوانید که دعای بسیار خوبی است. در یک مهمانی که افراد برای مهمانی بعدی هم دعوت می‌شود، معروف است می‌گویند: حج دعوت است. هردو منتسب به خداست، یکی ماه خدا و یکی مهمانی خداست. بیت الله و شهر الله! سالها پیش سال 71 قم خیلی برنامه ضبط نمی‌شد. برنامه‌ها را در تهران ضبط می‌کردیم. یک روز برای ضبط به تهران آمدیم و استودیو رفتیم، یکی از افراد در حال ضبط برنامه بودند، وقتی برنامه‌اش تمام شد و بیرون آمد، مرا که دید گفت: من خیلی دلم می‌خواهد مکه بروم. نزدیک ماه رمضان بود. این جمله به زبانم نزدیک شد. گفتم: در دعاهای ماه رمضان درخواست حج است، از خدا بخواه قسمتت شود. ایشان رفت و اسم ایشان را هم نمی‌دانستم و رفت. گذشت و ماه رمضان هم گذشت. ما به مکه رفتیم. در مدینه من یک روز از کنار بقیع می‌آمدم، دیدم یک اقایی جلو آمد و مرا بوسید و گفتم: ببخشید، شما که هستی؟ اشکش جاری شد. گفت: من همان کسی هستم که مشغول ضبط برنامه بودم و از استودیو بیرون آمدم و شما این را گفتی. گفت: الآن در عجب هستم که چطور در بین چند هزار پرسنل صدا و سیما قرعه به نام من افتاد. ایشان سه سال یا چهار سال بعد هم بعثه حج ایشان را آوردند. مطلب را گرفت و با نیت خالص خواست و چندین سفر به حج رفت. خدا ما را به مهمانی دعوت کرده است و امیدواریم به این مهمانی بار یابیم. مهمانی ما انسان‌ها که مخلوق خدا هستیم با غذا و نوشیدنی هست. مهمان خدا کاملاً برعکس است، یعنی در حال روزه باید امساک کرد و دهان از این چیزها بست. حضرت فرمود: «قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ» یعنی سر سفره خدا در ماه رمضان این چیزهاست، رحمت و مغفرت و برکت، می‌خواهی مورد لطف و عنایت خدا قرار بگیرید، ماه رمضان. می‌خواهی مورد رحمت و مغفرت الهی قرار بگیرید، ماه رمضان وقت بخشش است، گناه کردیم، ماه رمضان وقتش است. برکت در زندگی می‌خواهید. برکه آب جایی است که آب ماندگار می‌شود، نعمت ماندگار برکت الهی است. سر سفره الهی این چیزهاست. خدا یُطعِم و لا یُطعَم است، یَرزُق و لا یُرزَق است. بنابراین ماه رمضان باید رنگ خدایی بگیرد. احادیثی در باب روزه داریم، اینکه می‌گویند: از سحر، اذان صبح تا اذان مغرب نخورید و نیاشامید، یعنی یک مقدار رنگ خدایی بگیرید. چون خداوند یُطعِم و لا یُطعَم است. شریعتی: انشاءالله با دل پاک یکدیگر را دعا کنیم و سحرها پرنور و افطارها پر برکت باشد. خیلی‌ها در ایام ماه رمضان با هیأت‌ها و مسجدها، به حرم عبدالعظیم، حرم امام رضا، حرم حضرت معصومه می‌رفتند، امسال باید چه کنیم با اتفاقاتی که افتاده است؟ حاج آقای فلاح زاده: یکی از شخصیت‌های معروف اویس قرنی است. قرن یک منطقه‌ای در یمن است. همین کشوری که امروز درگیر جنگ است و شجاعانه مقاومت می‌کنند، مخصوصاً در این ایام برای پیروزی آنها باید دعا کنیم. نقل شده در تاریخ که ایشان خیلی علاقه داشت خدمت پیامبر بیاید. پیامبر در مدینه و اویس در یمن بود، فرسنگ‌ها فاصله بود. مادری داشت که کهنسال بود و اجازه نمی‌داد ایشان برود. با وجود خطرهایی که در سفرهای قدیم بوده و با اصرار زیاد مادر راضی شد ولی یک شرط کرد، گفت: در مدینه یک نصف روز بیشتر نمان. چشم مادر جان! راه افتاد از یمن عبور کرد و به مدینه رسید. وقتی به مدینه رسید حضرت مدینه نبود. نصف روزی که مادر مشخص کرده بود، تمام شد. در خانه حضرت آمد و در زد، یکی از همسران پیامبر پشت در آمد، گفت: من اویس قرنی هستم برای دیدار پیامبر آمدم، سعادت نصیب من نشد. مادرم وقتی را مشخص کرده و دارم برمی‌گردم. سلام مرا به پیامبر برسان. وقتی پیامبر به خانه برگشتند، فرمودند: من بوی حبیب و دوست خود را حس می‌کنم. الآن هم اگر افراد خالصانه حرم أباعبدالله الحسین(ع) بروند، بوی سیب بهشتی را استشمام می‌کنند. «ز تربت شهدا بوی سیب می‌آید» شاید سرّ اینکه وقتی به زیارت حرم‌ها می‌رویم مستحب است خودمان را خوشبو کنیم، آدابی دارد از جمله خوشبو کردن خود و بدن، ولی حرم امام حسین فرمودند: مستحب نیست. شاید سرّش این است که عطر مزاحمی وجود نداشته باشد. مصرع معروفی است می‌گویند: «در یمنی پیش منی، پیش منی در یمنی» این مربوط به همین قضیه است. خیلی‌ها هستند هنوز مکه نرفتند، کربلا نرفتند، حتی حرم امام رضا هم نرفتند ولی دلشان آنجاست. اینها زائر محسوب می‌شوند. بُعد منزل نبود در سفر روحانی! ما هم خیلی ناراحت هستیم، همه علاقه‌مندان و مشتاقان زیارت ناراحت هستند از اینکه به واسطه این بلیه یک مقدار محدودیت ایجاد شده و امیدواریم هرچه زودتر برطرف شود. حالا راه چاره چیست؟ اولاً اگر امکان داشته باشد مسئولان امر بهداشت جامعه بتوانند طوری برنامه‌ریزی کنند با رعایت مسائل بهداشتی در اوقات خاصی در مساجد باز شود و مردم بتوانند حضور پیدا کنند و همچنین حرم‌ها، اما اگر نشد دستور است و اطاعت می‌شود. به همان قصد و نیت که در مسجد انجام می‌دادیم، در خانه انجام بدهیم انشاءالله اجر و ثواب زیارت و حضور در مسجد را خواهید برد. شریعتی: خیلی‌ها هستند نذر کردند، وصیت کردند که در ماه رمضان برای اجتماعات مذهبی این کارها را انجام بدهند، امسال که تعطیل است چه کار کنند؟ حاج آقای فلاح زاده: بعضی جلسه وعظ و سخنرانی داشتند، اطعام روزه‌دار و مجالس قرآن داشتند، شب‌های قدر و غیره، در پاسخ این سؤال اولاً در نذر که یک قرارداد و تعهدی بین بنده با خدای خود است، فرمودند: مثل بعضی عقود دیگر یک جمله‌ای است باید خوانده شود. اگر طرف صیغه نذر نخوانده و الآن هم عمل نکند گناه نکرده است ولی اگر عمل کرد، ثواب می‌برد. یا به زبان خود گفته باشد: برای خداست به عهده من که چنین کاری انجام بدهم. بعضی فقها می‌فرمایند: اگر گفته باشد برای خدا نذر می‌کنم صحیح است. اگر طرف این جمله را نگفته است، الآن هم که نمی‌تواند به نذرش ادا کند، نگران نباشد، کفاره‌ای هم ندارد. اما اگر نذر صحیح شرعی بوده، دو صورت دارد. یکوقت هست مقید به ماه مبارک رمضان بوده و روز خاصی مقید نبوده، صبر کنند بلکه تا آخر ماه رمضان بتواند به نذرش عمل کند. اما اگر مقید به ماه رمضان بوده یعنی نذر کرده در ماه رمضان این کار را انجام دهد و الآن امکان ندارد، نذر ساقط هست. چون از جمله شرایط نذر این است که آدم کاری را نذر کند که بتواند انجام بدهد. اگر نمی‌تواند اصلاً صحیح نیست و اگر کاری را نذر کرد که می‌تواند، عمل به نذر واجب نیست. مثل اینکه طرف نذر کرده افرادی را اطعام بدهد و افطاری بدهد، الآن توانایی مالی ندارد خوب این واجب نیست و گناهی هم نکرده است. الآن اگر بخاطر این محدودیت‌ها طرف نتوانست به نذرش عمل کند واجب نیست. اگر هم مقید به ماه رمضان نبود، جایگزین کند وقتی دیگر، اما نسبت به جلسات می‌تواند اغلب کار، یعنی نزدیک‌ترین کاری که به این کار شبیه باشد انجام بدهد. جلسات قرآن را می‌توانند در همان ساعت با استفاده از فضای مجازی گروه تشکیل بدهند و به نذر خود عمل کنند. شریعتی: برای مردم عزیز ما با توجه به شرایط کرونا، حکم روزه امسال طبق فتوای مراجع معظم تقلید و نظر متخصصین چیست؟ حاج آقای فلاح زاده: با عنایت به فتاوای مراجع معظم تقلید و رهبر معظم انقلاب و با توجه به نظر تخصصی پزشکان که در این مسأله صاحب نظر هستند، من وظیفه آحاد مردم را عرض می‌کنم. گرچه مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی که در حوزه علمیه هست بیانیه‌ای را صادر کردند. اما کسانی که از سلامت جسمانی برخوردار هستند، اینها ضمن مراعات مسائل بهداشتی مربوط به کرونا، مثل سالهای گذشته روزه خود را به جا می‌آورند. اما افرادی که مبتلا به این بیماری شدند، تحت درمان هستند و وقتی بهبودی حاصل شد، قضای روزه را به جا می‌آورند. کسانی که مبتلا به این بیماری بودند و خوب شدند، با نظر پزشک متخصص و یا تشخیص خود اگر می‌توانند روزه بگیرند در غیر این صورت نه و بعد قضای روزه را به جا بیاورند. کسانی که سالم نیستند و بیمار کرونایی هم نداشتند، خود بیماری مجوز روزه‌خواری نیست، آنچه مجوز است و افراد می‌توانند روزه نگیرند، ضرر است. حضرت آیت الله سیستانی، حضرت آیت الله مکارم شیرازی و مراجع دیگر و مقام معظم رهبری هم اشاره کردند که اگر ضرر داشته باشد نباید بگیرند. اگر برایشان ضرر دارد و بیماری دارند که تشخیص می‌دهند روزه برایشان ضرر دارد، یا طبق نظر پزشک متخصص روزه نگیرند اما اگر ضرر ندارد روزه را بجا بیاورند. گرچه نظر پزشکان متخصص در رشته‌های مختلف نسبت به یکسری بیماری‌ها که در بیانیه فرهنگستان دانشگاه علوم پزشکی قم آمده بود، افرادی که بیماری قلبی و عروقی، دیابت، فشارخون بالا دارند حتماً با نظر پزشک متخصص اگر می‌توانند بگیرند و اگر نمی‌توانند واجب نیست و نگران هم نباشند. نظر متخصصان در این امر این است روزه برای افراد سالم نه تنها موجب ضعف بنیه‌ی دفاعی نمی‌شود بلکه موجب تقویت بنیه‌ی دفاعی بدن می‌شود. افراد سالم اگر روزه بگیرند با توجه به این نکته پزشکی شاید از ابتلا به بیماری کرونا با رعایت مسائل بهداشتی مصون باشند و برایشان بهتر باشد. شریعتی: خیلی‌ها می‌گویند به خاطر این بیماری باید مکرر آب خورده شود. این نکته‌اش چیست؟ حاج آقای فلاح زاده: در بعضی بیانیه‌ها این نکته نیامده بود اما بعضی متخصصان که صحبت کردند توضیح دادند این فی نفسه امر لازمی نیست. اگر دهان خشک نباشد بهتر است و راهنمایی کردند که می‌توانند آب در دهان بریزند و برگردانند. این برای روزه ضرری ندارد. افراد سالم نگران این مسأله نباشند. شریعتی: بحث ترس و خوف از بیماری هم هست. حاج آقای فلاح زاد ه: در پاسخ به سؤالی که از مقام معظم رهبری شد و فتوای ایشان صادر شد، مراجع دیگر هم همین نظر را دارند. این فتوایی که صادر شده با سالهای دیگر فرقی ندارد. ایشان فرمودند: اگر این ترس مبنای عقلایی داشته باشد یعنی افراد عقلایی این ترس را بجا بدانند، اولاً این ترس ربطی به روزه ندارد و مربوط به کروناست، اگر کسی واقعاً بخاطر روزه‌داری می‌ترسد مبتلا به بیماری کرونا بشود و این ترس مبنای عقلایی داشته باشد روزه بر او واجب نیست، عقلای این مسأله که پزشکان متخصص هستند، می‌گویند: این ترس بجا نیست. شما دو وظیفه داری، یکی وظیفه شرعی و دینی که باید روزه بگیرید. یکی هم وظیفه بهداشتی که باید نکات بهداشتی را رعایت کنید تا مبتلا به کرونا نشوید. اگر نکات بهداشتی را رعایت کنید و سالم هم باشید، می‌توانید روزه بگیرید. از نظر حکم شرعی هم اینگونه افراد با ترسی که بسیاری هم از شایعات است، وظیفه دارند روزه بگیرند و این ترس یک ترس عمومی است و ربطی به روزه‌داری ندارد و مبنای عقلایی ندارد. انشاءالله همه افراد سالم که روزه برایشان ضرری ندارند بتوانند روزه‌هایشان را مثل سالهای گذشته بجا بیاورند. شریعتی: امروز صفحه 385 قرآن کریم را تلاوت خواهیم کرد. در مورد طرح قربانی اول ماه مبارک رمضان هم به سایت و کانال برنامه مراجعه کنید. دعا بفرمایید و آمین بگوییم. حاج آقای فلاح زاده: انشاءالله همه بیمارانی که مبتلا به کرونا هستند هرچه زودتر شفا پیدا کنند و کسانی که در جبهه سلامت هستند موفق باشند و امیدواریم به لطف و عنایت الهی کرونا را شکست بدهیم و ماه مبارک رمضان با برکتی در پیش داشته باشند. «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ «89» وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَكُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلَّا ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «90» إِنَّما أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هذِهِ الْبَلْدَةِ الَّذِي حَرَّمَها وَ لَهُ كُلُّ شَيْءٍ وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ «91» وَ أَنْ أَتْلُوَا الْقُرْآنَ فَمَنِ اهْتَدى فَإِنَّما يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَقُلْ إِنَّما أَنَا مِنَ الْمُنْذِرِينَ «92» وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ سَيُرِيكُمْ آياتِهِ فَتَعْرِفُونَها وَ ما رَبُّكَ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ «93» بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، طسم «1» تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْمُبِينِ «2» نَتْلُوا عَلَيْكَ مِنْ نَبَإِ مُوسى وَ فِرْعَوْنَ بِالْحَقِّ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ «3» إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلَ أَهْلَها شِيَعاً يَسْتَضْعِفُ طائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْناءَهُمْ وَ يَسْتَحْيِي نِساءَهُمْ إِنَّهُ كانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ «4» وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِينَ» ترجمه آیات: هر كس كار نيكى بياورد، پس براى او (پاداشى) بهتر از عملش خواهد بود، و آنان از هراس آن روز ايمن هستند. و هركس كه كار بدى بياورد، پس به رو در آتش (دوزخ) سرنگون شوند، (به آنان گفته شود:) آيا جز آنچه مىكرديد سزا داده مىشويد؟ (اى پيامبر! بگو:) فقط مأمورم كه پروردگار اين شهرى كه خداوند آن را محترم شمرده پرستش كنم، و همه چيز تنها براى اوست و مأمورم كه از اهل تسليم و طاعت باشم. و (همچنين مأمورم) قرآن (را بر مردم) تلاوت كنم. پس هر كس هدايت را بپذيرد تنها به سود خود پذيرفته وهركس گمراه شود، پس بگو: (من مسئول نيستم، زيرا) من فقط هشداردهندهام. وبگو: ستايش براى خداست. به زودى آياتش را به شما نشان خواهد داد و آن را خواهيد شناخت. وپروردگارت از آنچه انجام مىدهيد غافل نيست. به نام خداوند بخشندهى مهربان. طا، سين، ميم. اينها آيات كتاب روشنگر است. ما بخشى از سرگذشت موسى و فرعون را براى (آگاهى) گروهى كه ايمان مىآورند، به درستى بر تو مىخوانيم. همانا فرعون در سرزمين (مصر) سركشى كرده و مردم آنجا را فرقه فرقه نموده است، گروهى از آنان را به زبونى و ناتوانى كشانده، پسرانشان را سر مىبرد و زنانشان را (براى كنيزى) زنده نگه مىدارد. به راستى كه او از تبهكاران است. و ما اراده كرده ايم بر كسانى كه در زمين به ضعف و زبونى كشيده شدند، منّت گذاريم و آنان را پيشوايان و وارثان (روى زمين) قرار دهيم.