برنامه سمت خدا
-حجت الاسلام والمسلمين دکتر رفيعي
-خطاب هاي قرآني
91-12-12
تو چراغ آفتابي گل آفتاب گردان نکند به ما نتابي گل آفتاب گردان، نه گلي فقط که نوري نه که نور بوي باران تو صداي پاي آبي گل آفتابگردان، نه گلي نه آفتابي من و اين هواي ابري نکند به ما نتابي گل آفتاب گردان، تو بتاب و گل بيفشان سر آن ندارد امشب که برآيد آفتابي گل آفتابگردان.
سوال- در مورد خطاب هاي قرآني( سوره يونس آيه 57 )توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ – اين سوره در مورد قرآن است و خدا همه ي مردم را مورد خطاب قرار داده است. خدا مي فرمايد: اي مردم، براي شما کتابي( قرآن چهار ويژگي دارد) فرستاديم که موعظه يا نصيحت است. انسان به نصيحت نياز دارد. گاهي انسان موعظه را در قالب شعر يا داستان مي پذيرد. پيامبر فرمود: بليغ ترين و رساترين موعظه، قرآن است زيرا خداوند خودش واعظ است و کتابش هم موعظه است. به فرض فردي کافر است ولي مي تواند به حرف هاي قرآن گوش بدهد که مي فرمايد: همديگر را مسخره نکنيد، پشت سرهم حرف نزنيد، سوء ظن نداشته باشيد و.. . اينها حرف هاي خوبي است و واقعا موعظه است.
يکي از مردم مدينه براي کمک به خانواده اش به سراغ يکي از مکيان آمده بود. اين فرد گفت که امسال نمي توانيم به شما کمک کنيم زيرا گرفتار شده ايم. فردي آمده است که ادعاي پيامبري مي کند و مشکلاتي براي ما بوجود آورده است. الان که مسجدالحرام مي روي حرف هاي او را گوش نده و در گوش هايت پنبه بگذار. اين فرد در گوشش پنبه گذاشت و اعمال حج را انجام داد. او ديد فردي دارد صحبت مي کند (اين فرد پيامبر بود که آيات 51 سوره انعام را مي خواند)بنابراين پنبه ها را از گوشش درآورد و وقتي به اين آيات گوش کرد، ديد که حرف هاي خوبي است. در اول اسلام مشرکين مردم را از گوش کردن به قرآن منع مي کردند. زيرا مي دانستند شنيدن اين آيات روي مردم اثر دارد و مي گفتند که وقتي پيامبر قرآن مي خواند سر و صدا ايجاد کنيد.
در ادامه ي آيه مي فرمايد: اگر شما به موعظه قرآن گوش بدهيد، بيماري دروني شما را شفا مي دهد مثل حسد، کبر، غضب، کينه. پس اول قرآن را مي شنويم و بعد پالايش مي شويم و شفا مي گيريم. و در ادامه آيه مي فرمايد: هدايت مي شويد يعني بعد خوب مي شويد. در ادامه آيه مي فرمايد: خدا به شما رحمت مي کند. پس قرآن چهار ويژگي دارد: موعظه، شفا، هدايت و رحمت براي مومنين است. زيرا کسي که قرآن را فرستاده است واعظ، شافي، هادي و رحيم است. پس اين صلاحيت هاي چهارگانه در اين کتاب وجود دارد.
ممکن است که عده اي بگويند که قرآن چهارده قرن پيش نازل شده است و براي آن زمان کاربرد داشته است و الان کاربردي ندارد. امام صادق(ع) مي فرمايد: قرآن براي يک زمان يا يک گروه نيست. قرآن در هر زماني جديد است. هر قوم و گروهي از قرآن بهره اي دارد.
مثلا شما نمي توانيد به معلم شيمي بگوييد که فرمول آب براي گذشته است و الان ديگر کاربردي ندارد. اصول اخلاق و رشد زمانبردار نيست. کساني که اين ايراد را بر قرآن مي گيرند بر کتاب حافظ ايراد نمي کنند. با اينکه کتاب حافظ از قرآن الهام گرفته است. و هنوز هم حافظ را مي خوانند.
مسئله انرژي در کتاب هاي ابتدايي وجود دارد ولي همين مسئله ي انرژي در کتاب هاي دانشگاهي هم وجود دارد آيا سطح اين دو بحث است ؟خير. هر سطحي به فهم طرف بستگي دارد. امام حسين (ع) مي فرمايد: قرآن چهار سطح دارد: عبارات، اشارات، نکته هاي لطيف و حقايق. عبارات قرآن براي عموم است. (فهم ابتدايي قرآن براي همه ي مردم است)،اشارات قرآن براي خواص است، لطايف براي اولياء است.( امام صادق (ع) پس از صرف غذا از خدا و پيامبر تشکر کرد. فردي به امام گفت که تشکر از پيامبر شرک است. امام فرمود: در قرآن داريم که خدا و پيامبر شما را بي نياز کرده است. اين فرد گفت که گويا من اين آيات را نشنيده بودم. پس گاهي اولياء از قرآن نکاتي را برداشت مي کنند که ديگران متوجه آن نشده اند. در قرآن آياتي داريم که احکام در آن است و آياتي هستند که ظاهرا در آن احکام وجود ندارد ولي امام حکمي از آن آيات برداشت مي کنند. وقتي در روز عيد غدير آيه کامل شدن دين آمد ابن عباس گريه مي کرد و مي گفت که اين آيه مي رساند که امسال پايان عمر پيامبر است. اين اشاره و لطايف است) و حقايق براي انبياء است.
قرآن کريم سطوحي دارد و به درد همه مي خورد. اين موعظه، شفا و رحمت براي همه وجود دارد ولي هر کس به اندازه ي ظرفيتش از آن بهره مي برد.
کمترين وظيفه ي ما در مقابل قرآن، گوش کردن به آن است. وقتي قرآن خوانده مي شود حتي اگر سواد نداريم بايد به آن گوش بدهيم و احترام بگذاريم. پيامبر فرمود: هر کس به خدا مشتاق است حرف خدا را گوش بدهد. مثلا شما برنامه اي را خيلي دوست داريد و تکرار آنرا هم نگاه مي کنيد يا به پدرتان خيلي احترام مي گذاريد و حرفش را قطع نمي کنيد. شنيدن قرآن در زندگي انسان اثر دارد. خيلي از افراد با شنيدن قرآن تغيير کرده اند. افرادي بوده اند که عربي نمي دانستند اما با صوت يک قاري تغيير کرده اند. نورانيت کلام و جذابيتي که کلام قرآن دارد، باعث تغيير در انسان مي شود. ما نبايد همه ي برنامه هاي تلويزيون را تماشا کنيم و هنگام خواندن قرآن آنرا خاموش کنيم به اين بهانه که تلويزيون خنک بشود. خانم ها معمولا ختم ياسين و انعام دارند. بعضي از سوره هاي قرآن شانس زيادي دارند و اکثرا آنها را مي خوانند مثل انعام و سوره هايي مثل سوره صف شانس کمتري دارند. نکته ي بعدي قرائت قرآن است. خيلي بد است که افراد باسواد خواندن قرآن را بلد نباشند. الان در آموزش و پرورش طرح خوبي است که از دوره ابتدايي آموزش قرآن داده مي شود. حديث داريم: سزاوار است مومن نميرد مگر اينکه قرآن را ياد بگيرد يا در حال يادگيري باشد. پس کسي نبايد بگويد که ما ديگر پير شده ايم و نمي توانيم ياد بگيريم. خوب است که قبل از شروع جلسات خانگي، قرائت قرآن باشد تا هم بچه ها با قرآن خواندن آشنا بشوند و هم بتوانند ايرادهايشان را برطرف کنند. اين جلسات مي تواند انگيزه اي براي خواندن قرآن و حفظ قرآن باشد. مقام معظم رهبري تاکيد دارند که آمار قاري هاي قرآن کشور ما بايد ميليوني باشد. البته ما نبايد روي بچه ها فشار بياوريم و بايد آنرا تشويق به خواندن قرآن بکنيم. خواندن سوره هاي کوچک در نماز هم مي تواند افراد را به حفظ قرآن تشويق کند. خوب است که در هر جمعه سوره جمعه خوانده شود و کم کم حفظ شود. يکي از علما مي فرمودند که من در جواني رو به حفظ کردن قرآن آوردم و سيزده جزء قرآن را حفظ کردم. زيرا روزي داشتم از منبري رد مي شدم و آقايي مي گفتند که وقتي قرآن مي خواني در بهشت بالا مي روي. يعني قرآن خواندن راه آسانسور بهشت است. روايت داريم که در بهشت هر کس قرآن بيشتري را حفظ باشد بيشتر بالا مي رود و مي گويند: بخوان و بالا برو.
پس هنگام خواندن قرآن گوش بدهيم و خودمان قرآن را بخوانيم و حفظ کنيم( حداقل سوره هاي کوچک را حفظ کنيم). ديگر اينکه قرآن را بفهميم. وقتي خدا در قرآن مي خواهد بگويد که چيزي مهم است، کلمه ي حق را به آن اضافه مي کند مثلا مي فرمايد: حق تقوا يا حق جهاد را بجا بياوريد يعني نهايت تلاش تان را بکنيد يا درست ادا کنيد. در فارسي وقتي کسي کاري را خوب انجام مي دهد مي گوييم که حقش را خوب ادا کرد. قرآن مي فرمايد: به کساني که کتاب را داده ايم حق تلاوت را ادا مي کنند. چطور حق تلاوت را ادا کنيم؟ امام صادق(ع) مي فرمايد: حق تلاوت اين است که آيات را با ترتيل و شمرده بخوانيم( روايت داريم که قرآن را با صداي زيبا بخوانيد)،معناي آنرا بفهميم(الان ترجمه هاي زيادي در مورد قرآن همراه با تفسير داريم که روان است. داريم که آسمان مي شکافد يعني فرو مي ريزد. ترجمه ي آيت الله مکارم شيرازي خيلي روان است. تفاسير خلاصه هم وجود دارد تا با فهم و معناي قرآن آشنا بشويم)، به احکام آن عمل کنيم( در قرآن داريم که روزه بگيريد و نماز بخوانيد، خشوع داشته باشيد، بايد به اين احکام عمل کرد)،اميد به وعده هاي قرآن داشته باشيم ( باغ هاي زيباي بهشت و نهرهاي جاري و.. .را از خدا بخواهيم)، پناه بردن به خدا هنگام خواندن آيات عذاب(از خدا بخواهيم که آيات عذاب شامل حال ما نشود. افرادي با شنيدن يک آيه عذاب متحول مي شدند. اصحاب پيامبر وقتي دور هم جمع مي شدند آيات عذاب را مي خواندند و گريه مي کنند. در آن زمان هنوز روضه خوانده نمي شد)،از خواندن قصه هاي قرآن سرمشق بگيريم(از داستان يوسف و زليخا بايد درس گرفت و گول نامحرمان را نخورد. يوسف برادرانش را بخشيد و کينه نداشت. ما هم بايد کينه را کنار بگذاريم)، از مثل هاي قرآن عبرت بگيريم(کتاب مثال هاي زيباي قرآن نوشته ي آيت الله مکارم است و آيت الله سبحاني هم کتابي به اين عنوان دارد).
سوال- صفحه 254 قرآن کريم را توضيح بفرماييد.
پاسخ – ما قرآن سوزي داشته ايم و عده اي نمي تواند قرآن را ببينند. در اين صفحه داريم: عده اي وقتي کتاب آسماني نازل مي شود خوشحال مي شوند پس شنيدن قرآن براي عده اي ايجاد شادي مي کند برخلاف کساني که وقتي کتاب آسماني نازل مي شد متنفر مي شدند و به آيات آن گوش نمي کردند و نمي گذاشتند که اين آيات به گوش ديگران هم برسد.
سوال- در مورد حق تلاوت قرآن کريم توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ – خدا در قرآن مي فرمايد که بايد حق تلاوت قرآن ادا بشود. امام صادق (ع) مي فرمايد: براي رعايت حق تلاوت بايد اين مراحل طي بشود: قرائت، فهم معاني،عمل به احکام قرآن، اميد به وعده هاي قرآن، ترس از عذاب، سرمشق گرفتن از داستان ها ي قرآن و از مثل هاي هاي قرآن درس گرفتن، امرهاي قرآن را انجام بدهيم و نهي هاي آنرا کنار بگذاريم.
يک محصل خوب کسي است که درس ها را خوب بنويسد، بفهمد و کارهاي درست را انجام بدهد و... اين يک محصل خوب و مطلوب صددرصد است. حالا ممکن است که محصلي هشتاد درصد خوب باشد و کارهاي مطلوب را انجام بدهد. پس اگر ما نمي توانيم تمام حق هاي تلاوت قرآن را بجا بياوريم حداقل مي توانيم چند مورد آنرا بجا بياوريم و انجام بدهيم.
خواندن همه ي قرآن خوب است ولي روي خواندن بعضي از سوره ها و آيات تاکيد شده است. سوره ياسين، قلب قرآن است. شنيدن اين سوره خيلي سفارش شده است مخصوصا براي اموات و زندگان. سوره ي حشر هم سفارش شده است مخصوصا تامل در اين سوره. امام خميني در وصيت شان به حاج احمد آقا مي فرمايند که بر تو باد خواندن سوره ي حشر در هر شب. مخصوصا روي پنجA آيه آخرش تاکيد کرده اند.
داريم که عظيم ترين آيه در قرآن آيت الکرسي است. پيامبر به امير المومنين فرمودند که به ازاي خواندن هر کلمه از آيت الکرسي، خداوند پنجاه برکت در زندگي انسان قرار مي دهد.
اميدوار کننده ترين آيات قرآن آيه 53 سوره زمر است که براي گناهکاران است، ترسناک ترين آيات قرآن آيه فمن يعمل مثقال ذرة خير يره و.. . است. مادر قرآن سوره ي حمد است. وقتي انسان به ديدن بيمار مي رود خوب است که هفت مرتبه ي سوره ي حمد را بخواند که آثار خوبي در زندگي انسان دارد.
خدايا قلب هاي ما را به نور قرآن، نوراني کن و کشور ما را قرآني قرار بده.