برنامه سمت خدا
-حجت الاسلام والمسلمين دکتر رفيعي
-خطاب هاي قرآني
91-11-28
صبح بي تو رنگ بعدازظهر يک آدينه است بي تو حتي مهرباني حالتي از کينه دارد، بي تو مي گويند تعطيل است کار عشق بازي عشق اما کِي خبر از شنبه و آدينه دارد، جغد بر ويرانه مي خواند به انکار تو اما خاک اين ويرانه ها بويي از آن گنجينه دارد، خواستم از رنجش دوري بگويم يادم آمد عشق با آزار خويشاوندي ديرينه دارد، ناگهان قفل بزرگ تيرگي را مي گشايد آنکه در دستش کليد شهر پُر آئينه دارد.
سوال – در مورد خطاب هاي قرآني ( آيه 23 سوره يونس)توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ – ما مکلف هستيم که اين قرآن را بفهميم. خدا مي فرمايد :در قرآن تدبر کنيد و آنرا تفسير کنيد. اين تدبر و تفسير فقط مخصوص مفسران نيست. وقتي ما ماشيني مي خريم دفترچه ي راهنمايي دارد .قرآن هم دفترچه ي راهنماي دين ماست و بايد بحث ها به سوي قرآن سوق داده بشود. انشاء الله بتوانيم يک دور تفسير قرآن را بصورت ساده بيان کنيم .قرآن براي همه شفا، رحمت ،هدايت و ... است .
خداوند در آيه 23 يونس سه نکته را مطرح کرده است. اين آيه در مورد کساني نازل شده است که مشرک بودند و حرف خدا را گوش نمي داند و مردم را آزار مي دادند. اين آيه مي فرمايد :اي مردم ظلم به خودتان برمي گردد.( در آيه ي ديگري داريم: اگر خوبي کنيد به خودتان کرده ايد)
ظلم و ستم کار بدي است حتي به فرض قيامتي هم نباشد ظلم کار ناپسندي است. بخاطر ظلم کردن وجدان انسان ناراحت مي شود. بچه ي کوچک هم از زور گفتن و ظلم بدش مي آيد و ناراحت مي شود. مثلا بچه اي که به مهدکودک مي رود ،مادرش به او کيک و آبميوه اي مي دهد که بخورد، اگر بچه ي ديگري بدون اجازه اين خوراکي ها را بخورد اين بچه حتما به مربي اش شکايت مي کند و ظهر هم گريان به خانه مي رود. ممکن است که مادر بگويد که من پنج تا به تو کيک مي دهم ولي اين بچه قبول نمي کند زيرا اين بچه زور شنيده است و نمي تواند آنرا تحمل کند. خدا هم ظلم را دوست ندارم و از ظالم بدش مي آيد. فردي از پيامبر سوال کرد که چکار کنم که در قيامت درتاريکي نباشم؟ پيامبر فرمود: از ظلم بپرهيز زيرا ظلم باعث تاريکي قيامت است. فردي از پيامبر پرسيد که اگر من بخواهم با نور به صحراي محشر بيايم چکار بايد بکنم؟ پيامبر فرمود: به کسي ظلم نکن تا روز قيامت با نور محشور بشوي. اميرالمومنين مي فرمايد: ظلم مادر همه ي رذائل است. يعني ريشه ي تمام بدي هاي جامعه ظلم است. کسي که خانواده اش را آزار مي دهد به خانواده اش ظلم مي کند .
هر کس در جامعه حقوقي دارد. بطور کلي هر کسي که در جامعه اين حقوق را رعايت نکند ظلم کرده است. ظلم عبور از مرزها و مرزشکني است. کسي هم که حق خدا را ناديده مي گيرد به خدا ظلم وممي کند. وقتي ما در مورد ظلم صحبت مي کنيم فکرهاي ما به قارون و فرعون مي رود در حاليکه اين طور نيست. ممکن است که ما با بد پارک کردن به ديگران ظلم کنيم يا با بي دقتي به همسايه ظلم کنيم. شوهر در خانه حقوقي دارد اگر خانه اين حقوق را رعايت نکرد، به شوهرش ظلم کرده است. پس هر حقي که پايمال بشود ظلمي اتفاق مي افتد.
ظلم در زندگي انسان آثاري دارد. اين آيه مي فرمايد که آخر ظلم به خودتان برمي گردد. يکي از کارهايي که خداوند زود عقوبت مي کند، ظلم است. يعني اگر به کسي ظلم کنيد به شما هم ظلم خواهد شد. بعضي ها مي گويند که خيلي از مردم هستند که ظلم مي کنند ولي زندگي خوبي دارند .اينکه مي گوييم ظلم به خودتان برمي گردد کلام خداست و ممکن است که مدتي طول بکشد تا به خودمان برگردد. ولي بايد بدانيم که ظلم به ضرر ظالم است. داريم که در قيامت ظالم ناراحت است و دستش را مي گزد. سوره نحل قرآن مي فرمايد: خدا شما را از سه چيز نهي مي کند: فحشا، منکر و ظلم.
روايت داريم: ظلم نعمت ها را سلب مي کند. ظلم امت ها را نابود مي کند. روايت ديگري داريم :ظلم قلب شما را خراب مي کند. ممکن است که ظالم خوب بخورد و بخوابد ولي لذت ديني ندارد و احساس قساوت مي کند. اين قساوت خيلي بد است. گاهي انسان خودش متوجه نمي شود. در تاريخ قوم هاي ظالم زيادي بودند مثل قوم نوح.
ظلم سه نوع است: ظلمي است که خدا آنرا نمي بخشد که همان شرک است، ظلم ديگر حق الناس است و ظلم به نفس است. نگاه کردن به نامحرم و دروغ گفتن ظلم است. کسي که غيبت مي کند به زبانش ظلم مي کند و اين را وقتي مي فهمد که در محشر زبانش( فردي که غيبت کرده است) آنقدر دراز مي شود که زيرا پاها قرار مي گيرد .کسي که ربا مي خورد به خودش ظلم مي کند. دردعاي کميل داريم که خدايا به خودم ظلم کردم. ظلم نابخشودني حق الناس است و ظلمي که اگر توبه کنيم خدا آنرا مي بخشد ظلم به نفس است.
گاهي ظلم اقتصادي است. در بحران هاي اقتصادي ظلم هاي اقتصادي برجسته تر مي شود. قوم شعيب کم فروشي مي کردند و حضرت شعيب به آنها مي گفت که اين کار را نکنيد. حضرت شعيب خيلي صبور بود. روايت داريم که حضرت شعيب آنقدر از خوف خدا گريه کرد تا چشمهايش را از دست داد. خدا فرمود که بخاطر تعبدي که در زندگي داري من موسي کليم را خادم تو قرار مي دهم. موسي سالها پيش حضرت شعيب کار کرد. شعيب خيلي به امتش گفت که کم فروشي نکنيد ولي آنها گوش نکردند و دچار عذاب شدند. صاحبان صنايع اگر از کالا کم بگذارند يا نوع جنس را تغيير بدهند يا در قيمت به مردم اجحاف کنند به مردم ظلم کرده اند و اينها ظلم اقتصادي است که درگير حق الناس هم مي شوند.
گاهي ظلم اجتماعي است. کسي که حقوق اقشار جامعه را ناديده بگيرد به اجتماع ظلم کرده است. کسي که در بيرون مغازه اش جنس مي گذارد و کوچه را گرفته، اين ظلم اجتماعي است. بوق زدن در نصف شب هم ظلم اجتماعي است. ماشين هاي عروس نبايد خيابان را ببندند زيرا اين ظلم به اجتماع است .
دوستي تعريف مي کردند که در لندن يکي از مراجع بستري بودند. پرستاري که کارها را انجام مي داد با ما دوست شد و من از ايشان در مورد زندگي اش سوال کردم ولي او جواب نداد و از اتاق بيرون رفت. من تعجب کردم. وقتي شيفت کاري اش تمام شد و لباس شخصي اش را پوشيد، با من شروع به صحبت کردن کرد. ايشان از من معذرت خواهي کرد و گفت که آن موقع لباس کار تنم بود و نمي خواستم که وقتم تلف بشود. بعد در مورد خانواده اش توضيحاتي داد. پس اگر پرستاري در هنگام کارش به کار ديگري بپردازد اين ظلم است . بعضي ها مي گويند که ما به اندازه ي حقوق مان کار مي کنيم ولي اين نظر اشتباه است زيرا شما قرار بسته ايد که کارها را انجام بدهيد و نبايد به دستمزد توجه کنيد.
گاهي ظلم فردي است .بعضي ها به خودشان ظلم مي کنند. کسي که معتاد مي شود به خودش ظلم مي کند. کسي که دچار بي بند و باري جنسي مي شوند و دختر خانمي که عفاف را رعايت نمي کند شانس ازدواج را از دست مي دهد.
گاهي ظلم خانوادگي است. آقايي که صبح از خانه بيرون مي رود و شب به خانه مي آيد بايد در همان ساعتي که درخانه است حقوق همسرش را رعايت کند. بعضي از آقايان همان ساعات کمي هم که در خانه هستند پشت کامپيوتر هستند و به خانواده شان توجه نمي کنند. امام خميني هيچ وقت به خانواده اش امر نمي کردند و تا همسرشان سر سفره نمي آمدند غذا را شروع نمي کردند. همسر شهيد مطهري مي گفتند که نصف شب از اصفهان به تهران آمديم و وقتي به خانه رسيديم ايشان در را باز کردند و براي مان چاي درست کرده بودند. يعني ايشان منتظر خانواده شان بودند. خانم هم بايد حقوق شوهر را رعايت کند. البته بعضي از کارها هم هست که جزو وظايف خانم نيست ولي بخاطر عاطفه و مهري که خانم دارد آنها را انجام مي دهد مثل شير دادن بچه يا غذا درست کردن .بعضي آقايان اجازه نمي دهند که خانم به ديدن خانواده شان برود. اين کارها قوام خانواده را سست مي کند. اگر خانم شما به پدر و مادرش سر نزد، شاد نيست و انرژي لازم براي ادامه ي زندگي را ندارد. ظلم ديگر ظلم سياسي است. در تاريخ پادشاهاني بودند که ظلم سياسي کردند و شايسته سالاري را در نظر نمي گرفتند. تمام اين ظلم ها خطرناک است و به خودمان برمي گردد.
وقتي امام حسين(ع) مي خواست به ميدان برود امام سجاد(ع) را در آغوش گرفت و سفارش کرد :اي فرزندم از ظلم بپرهيز مخصوصا از ظلم به کسي که ياوري جز خدا ندارد. مثلا خانمي که پدر و برادر ندارد شوهر نبايد به او ظلم کند. کاسب نبايد به پير زني کم فروشي کند و بايد از اين ظلمش بترسد زيرا او جز خدا، کسي را ندارد .
در روايت داريم : شديدترين غضب خدا بر آن ظالمي است که ياور ندارد.
سوال – صفحه 243 قرآن کريم را توضيح بفرماييد.
پاسخ - سوره يوسف مباحث توحيدي زيادي دارد. حضرت يوسف خواب دو تا از زنداني ها را تعبير کرد و در بين اين تعبير خواب مسئله ي توحيدي را هم به آنها تعليم دارد و فرمود :اي رفقاي زنداني، خدايان متعدد بهتر هستند يا يک خداي واحد؟ اين آيه مي رساند که انسان مومن بايد از هر فرصتي استفاده کند. امام علي(ع) وقتي به کنار قبرستان مي رسيدند به ياران شان مي فرمودند که اين آخر کار است. هميشه محيط تبليغ، منبر نيست و ممکن است که در زندان هم فرصت تبليغ باشد.
اگر کسي به کسي ظلم مي کند وظيفه ي شخص ثالث چيست ؟مثلا من کارمند هستم و مي بينم که همکارم دارد به کسي ظلم مي کند، حالا وظيفه ي من چيست ؟ سه حالت وجود دارد : من از ظلم راضي هستم و مي گويم که او خوب کاري مي کند يا اينکه سکوت مي کنم که در هر دو حالت من شريک در ظلم هستم يا اينکه از مظلوم دفاع مي کنم. در روايت داريم که هرکسي حق مظلوم را از ظالم بگيرد، با پيامبر در بهشت محشور مي شود. اميرالمومنين به امام حسن(ع) و امام حسين (ع) فرمود: همواره ياور مظلوم باشيد و در مقابل ظالم بايستيد. پس اگر در جامعه ظلم شد ما نبايد بي تفاوت باشيم.
روزي من سوار ماشين شدم و مي خواستم مسافت طولاني را بروم. در راه راننده موسيقي حرام گذاشت و وقتي من تذکر دادم راننده گفت که شما مي توانيد پياده شويد، من پياده شدم ولي سه نفر ديگر هم همراه من پياده شدند. راننده مجبور شد که موسيقي را قطع کند. خيلي مواقع مذهبي ها ساکت مي نشينند. مثلا در مسافرت هنگام نماز، راننده اي براي ساعت نماز نمي ايستد، اگر همه اعتراض کنند راننده توقف مي کند حتي کسي هم که نمي خواهد نماز بخواند بايد بگويد: کسي که مي خواهد نماز بخواند حق دارد و راننده بايد بايستد.
پس ما بايد مقابل ظالم بايستيم .ما در روز قدس راهپيمايي مي کنيم تا عليه ظالم قيام کنيم و از فلسطيني ها حمايت کنيم. اگر کارمندي مي بيند که همکارش دارد ظلم مي کند نبايد ساکت بنشيند و بايد به مظلوم کمک کند.
در سوره يونس آيه 23 مي فرمايد :ظلم به خودتان برمي گردد، از هر چه مي خواهيد در اين دنيا استفاده کنيد و آخر به سوي ما برمي گرديد، ما از ظلم هايي که کرده ايد به شما خبر مي دهيم.
پول بهلول را دزديده بودند و او به قبرستان رفته بود. به بهلول گفتند که بايد به دنبال پولت بروي نه اينکه در قبرستان بنشيني . بهلول گفت: هر کس باشد بالاخره به اين مکان مي آيد.
خدايا مظلومين همه ي دنيا را ياري بفرما و مهدي موعود را به فرياد همه ي مردم جهان برسان.