برنامه سمت خدا
-حجت الاسلام والمسلمين دکتر رفيعي
- نماز
91-07-22
سوال – پدرم مي گويد که انسان نبايد کورکورانه نماز بخواند يعني اول بايد خدا را بشناسد و بعد نماز بخواند. آيا اين حرف درست است ؟
پاسخ – اين سوال مثل اين است که محصلي بگويد: من اول بايد معلم و درس را بشناسم بعد آنرا بخوانم. اين گريز از درس خواندن است. بعضي ها مي گويند که دروس مختلف به چه درد ما مي خورد؟ ما بايد هم نماز را بخوانيم و خدا را هم بشناسيم. خداشناسي و نماز مي تواند با هم باشد. خداشناسي وسعت زيادي دارد پس ما عملا هيچ وقت نمي توانيم نماز بخوانيم. مقدمه ي خداشناسي، نماز است. وقتي ما به مدرسه برويم و کم کم درس بخوانيم هم با معلم آشنايي پيدا مي کنيم و هم درس مان را ياد مي گيريم. يک شناگر نمي تواند بگويد که تا من تمام قواعد شنا را ياد نگيرم به داخل آب نمي روم. انسان بايد قواعد شناگري را ياد بگيرد و همزمان هم به داخل آب برود و آنرا اجرا کند. اين گريزي از مسئوليت است. در قرآن داريم: بعضي ها مي خواهند گناه کنند و مي پرسند که قيامت چه زماني است ؟ بعضي ها مي گفتند که اگر قرآن مثل تورات بود ما به آن ايمان مي آوريم. چرا قرآن مثل تورات و انجيل نيست؟ قرآن مي فرمايد که شما به تورات هم ايمان نياورديد. مثلا کسي بگويد که من تا قواعد کامل رانندگي و جاده ها را ياد نگيرم پشت ماشين نمي نشينم، اين اشتباه است. معرفت خدا در راس کارهاست. معرفت خدا نظري است و ما آنرا مطالعه مي کنيم و معرفت عملي نماز است. انسان تا چند سال مي تواند معرفت نظري داشته باشد؟ پس چه زماني مي خواهد آنرا عملي کند؟ فردي نزد امام صادق(ع) آمد و گفت که چگونه خدا را بشناسم؟ امام تخم مرغي را نشان داد و فرمود اگر به اين دقت کني خدا را مي شناسي. اگر کسي خداشناس باشد يک تخم مرغ هم براي شناخت خدا کافي است. معرفت خدا کار پيچيده اي نيست. ترديدي نيست که معرفت خدا بر همه چيز مقدم است ولي بايد همزمان نماز خواند و کسب معرفت کرد. البته معرفت هم درجاتي دارد. کسي نمي تواند بگويد که هر وقت معرفت من به معرفت امام حسين(ع) رسيد من نماز مي خوانم. بي نمازي، حجابي براي معرفت است. نماز مي تواند مقدمه ي شناخت باشد.
سوال – منظور از سبک شمردن نماز چيست ؟
پاسخ – تکريم ها با هم فرق مي کند. پيامبر فرموده است که فرزندتان را تکريم کنيد. تکريم فرزند يعني اينکه نام نيک روي فرزند بگذاريد و آنها را تحقير نکنيد. تکريم پدر اين است که پدر را با احترام صدا بزنيد و فرمانش را اجرا کنيد. هر تکريمي نسبي است. سبک شمردن اولاد اين است که اسم بد روي او بگذاريد. نماز عبادت انبياء و نور چشم پيامبر است. مصاديق سبک شمردن نماز عبارت است از: سبک شمردن در گفتار( بگوييم نمازِ را خوانديم يا نماز را بخوانيم تا راحت بشويم)، سبک شمردن نماز در وقت (وقتي شما با فردي قرار داريد نبايد لحظات آخر به ديدن فرد برويد. ما مي توانيم در طي شش ساعت نماز بخوانيم ولي وقتي نماز را به تاخير مي اندازيم يعني به تعبير امام رضا (ع) آنرا سبک مي شماريم. )سبک شمردن در انجام نماز(همانطور که بايد کارهاي را بطور دقيق انجام داد در مورد نماز هم همين طور است. بايد آنرا کامل و درست انجام داد. پيامبر درمورد دفن کردن مرده هم مي فرمود که خدا دوست دارد ما کار را محکم و درست انجام بدهيم. )
اگر ما اين موارد را انجام بدهيم يک نماز درست را خوانده ايم. در امتحان هم مشخص است که بعضي از دانش آموزان امتحان را سبک شمرده اند يعني جواب را کامل نداده اند يا تميز ننوشته اند. وقتي شما آخر هر جلسه اي مي روييد يعني آن جلسه را سبک شمرده ايد.
سوال – در مورد قبولي نماز توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ – شرايط صحت نماز با شرايط قبولي نماز فرق دارد. براي ساخت خانه نياز به پروانه ساخت است يعني شرط صحت آن پروانه ساخت است. شرط قبولي ساختمان لوازمي خوبي است که درآن بکار مي برند و اگر بخواهند ساختمان تکامل پيدا کند داخل آنرا تزيين مي کنند يا آسانسور مي گذارند. شرايط صحت نماز اين است که لباس شما بايد پاک باشد و محل نماز نبايد غصبي باشد و بايد با وضو باشيد و. .. شرايط قبولي اين است که مثلا اگر کسي نماز بخواند و غيبت کند نمازش قبول نيست. زني که با شوهرش بداخلاقي کند نمازش قبول نيست. کسي که نماز بخواند و ولايت اهل بيت را نداشته باشد نمازش قبول نيست. پس صحت نماز با قبولي نماز فرق مي کند. گاهي منت گذاشتن قبولي، صدقه را از بين مي برد. شرط ديگر شرط کمال است. مثلا هنگام نماز لباس سفيد بپوشيد يا اذان و اقامه بگوييد، اينها نماز را کامل مي کند. حضورقلب در مراحل قبولي نماز است يعني فرد نمازش صحيح است ولي حواسش به نماز نبوده است. يکي از شرايط قبولي نماز تقوا است.
سوال - اگر نماز صحيح ما قبول نمي شود، آيا بهتر نيست که نماز را نخوانيم ؟
پاسخ – نمي شود کسي برگه ي امتحاني را تحويل ندهد بخاطر اينکه ممکن است که قبول نشود. انشاءالله نماز ما قبول مي شود. ما بايد نماز را صحيح بخوانيم و سعي کنيم که شرايط قبولي نماز را هم فراهم کنيم. نشانه ي قبولي نماز اين است که فحشا و منکر در زندگي کمتر مي شود. فردي که نماز مي خواند بايد حق الناس را هم رعايت کند. نمازي که ما را به سمت خدا ببرد و ما را رشد بدهد، مورد قبول است.
سوال – مگر پيامبر چند جور وضو مي گرفت يا نماز مي خواند که الان بين مذاهب مختلف اختلاف وجود دارد؟
پاسخ – ما براي همه مذاهب احترام قائل هستيم. گاهي در جلسه ي پنج نفره، پنج گزارش مختلف داده مي شود. برداشت ها با هم متفاوت است. پيامبر بيست وسه سال به تبليغ دين اسلام پرداختند و از همان ابتدا نماز مي خواندند. هيچ کس از وضو گرفتن و نماز خواندن پيامبر فيلم برداري نکرده است. گزارش سيره ي پيامبر از اصحاب و فرزندان ايشان است. همه ي افرادي که اطراف پيامبر بوده اند در مورد نماز پيامبر گزارش کرده اند که البته همه ي آنها انسان هاي درستي نبوده اند ولي افراد مورد اعتمادي بوده اند که وضو گرفتن و نماز خواندن پيامبر را اين طور گزارش کرده اند. حتي غذا خوردن و کارهاي جزئي پيامبر گزارش شده است. گزارش هايي از خود فرزندان پيامبر رسيده است. گزارش هايي هم از اصحاب پيامبر يا تابعين رسيده است. مذاهب بر اساس اين گزارش ها کار مي کند. چون ما امامان را حجت خدا مي دانيم و آنها را صادق مي دانيم بر اساس گزارش هاي آنها عمل مي کنيم. امام صادق (ع) جلوي يکي از اصحابش نماز خواند و گفت که اين نماز را تماشا کن. اين گزارش دقيق است. پيامبر هم نماز ظهر وعصر را با هم خوانده است و هم جدا از هم خوانده است. امام صادق (ع) نماز ظهر و عصر را باهم خوانده است. امام صادق(ع) بر خاک کربلا سجده کردند پس ما بخاطر اين عمل امام، بر مهر سجده مي کنيم. آنچه ائمه براي ما فرموده اند براي ما يقين آور است. در زمان بعد از پيامبر بعضي از صحابه گزارش کارهاي پيامبر را به سليقه ي خودشان گزارش کردند. پس پيامبر يک جور نماز خوانده است. الان دو جور نماز خوانده مي شود. فخر رازي از علماي بزرگ اهل سنت است، در تفسير کبير دارد که بسم الله نماز را بايد بلند بگوييم يا آهسته ؟ فخر رازي تمام نقل ها را در اين مورد مي گويد و وقتي به حضرت علي (ع) مي رسد مي نويسد که ايشان همه ي بسم الله ها را بلند مي گفتند. من معتقد هستم که هر کس روش حضرت علي(ع) را عمل کند درست است.
پس وقتي ما گزارش نماز امام صادق(ع) را داريم، در واقع گزارش نماز پيامبر را داريم. و طبق آن عمل مي کنيم.
سوال – صفحه ي 114 قرآن را توضيح بفرماييد.
پاسخ – خدا در اين آيات مي فرمايد: کسي توبه اش قبول است که بعد از ظلم توبه کند و رفتارش را اصلاح کند، آنگاه خدا توبه اش را قبول مي کند و خدا غفور و رحيم است.
پس توبه بدون اصلاح فايده اي ندارد.
سوال – چکار کنيم که در زندگي دچار کاهل نمازي نشويم ؟ وقتي ناملايمات زندگي به من فشار مي آورد نمازم را کنار مي گذارم، راهنمايي بفرماييد.
پاسخ – اين کار درست نيست. مثلا من با پدرم يا مادرم درگير مي شوم بعد بگويم که من به مدرسه نمي روم، در اين صورت خودم دچار مشکل مي شوم و لطمه مي بينم. انسان با خدا قهر نمي کند. ما مي توانيم از طريق تجربه، آثار نماز را بدست بياوريم. اولين و آخرين سفارش انبياء و اولياء نماز است. توصيه ي آيت الله بهجت نماز اول وقت است. حتما در نماز آثاري هست که همه به آن سفارش کرده اند. به هيچ وجه نماز را ترک نکنيد زيرا ضرر مي کنيد. نماز گنج نهفته اي است که اگر انسان آنرا ترک کند متضرر مي شود. حتي اگر شما آثار نماز را نمي بينيد، آنرا ترک نکنيد.