سمت خدا
-حجت الاسلام و المسلمين دکتر رفيعي
-حضرت فاطمه (س)
90-01-27
سوال – آيا الگو پذيري از حضرت فاطمه (س) فقط مخصوص خانم ها است؟
پاسخ – فرارسيدن ايام فاطميون و شهادت حضرت فاطمه را تسليت عرض مي کنم. اميدوارم در زندگي همه پيرو ايشان باشيم.
نفس اينکه انسان از ديگران تبعيت کند و روش آنها را در زندگي پياده کند به دوقسم است. گاهي تبعيت و الگوپذيري و روش ديگران را به کاربردن بصورت تقليد کورکورانه است همان که به آن طوطي وار مي گوييم. اگر شما به طوطي فحش بدهيد، از شما فحش را ياد مي گيرد و اگر حرف خوب برنيد، حرف خوب را از شما ياد مي گيرد. اين جور تقليد آيينه ي انتقال است. جلوي آينه هر کاري انجام بدهي، همان را نشان مي دهد. اين را اسلام تاييد نمي کند. اتفاقا آنرا مذمت و سرزنش هم مي کند. زيرا وقتي مشرکين بت پرستي مي کردند و خدا را نمي پرستيدند، به آنها مي گفتند که اين بتها کاري از دستشان بر نمي آيد، چرا بت پرستي مي کنيد و خدا را نمي پرستيد ؟ مي گفتند: زيرا پدران ما هم بت پرست بودند و ما هم از آنها تبعيت مي کنيم. به اين عمل تقليد کورکورانه مي گويند يا طوطي وار دنبال ديگران رفتن. قسم دوم تقليد آگاهانه است. در تقليد آگاهانه شما مي بيند اين صفتي که فرد دارد صفت خوبي است، خردمندانه است و باعث رشد و ترقي است، ما به اين دليل دنباله روي از آنها مي کنيم. در قرآن يک اتبعوا و يک لاتتبعوا داريم. يک جاهايي مي گويد که پيروي بکنيد و يک جاهايي مي گويد که پيروي نکنيد و علت آنرا هم مي گويد. در قرآن راجع به شيطان دارد که لا تتبعوا خطوات الشيطان. دنبال گامهاي شيطان نرويد. زيرا شيطان امر به فحشاء و زشتي مي کند. مي فرمايد: بعضي ها دنبال شيطان مي رفتند. آنها اشتباه مي کردند و رشد نمي کنند. زيرا فرعون کسي نيست که مردم را رشد بدهد. مي فرمايد: از انبياء پيروي کنيد زيرا باعث رشد و تعاي شما مي شوند و شما را هدايت مي کنند. آنجا که قرآن مي فرمايد: تبعيت بکنيد منظور پيروي آگاهانه است. چرا مي گويد تبعيت کنيد زيرا حرفهاي پيامبر خوب است. باعث رشد و تعالي است. مطلق تبعيت بد نيست. يک دانش آموز از معلم تبعيت مي کند. يک ورزشکار از مربي خودش تبعيت مي کند. اعتقادش اين است که مربي اش وارد است. در خصوص بحث اهل بيت و عصمت و طهارت، اصلا بحث زن و مرد نيست. بحث يک کسي است که واجد يک سري صفات خوب است. صفاتي که ويژگي زن و مرد ندارد. مثلا يکي از صفات حضرت فاطمه ادب آن حضرت است. ادب در مقابل شوهر، پدر. يکي از ويژگي هاي آن حضرت اخلاص ايشان است. آيا اخلا ص فقط براي خانمها است و براي آقايان نيست ؟ پس حضرت زهرا فقط الگوي خانمها نيست و بر اين مطلب شاهد هم داريم. سوره تحريم شاهد اين مطلب است. مي فرمايد: خدا همسر فرعون را براي مومنان الگو معرفي مي کند. نمي گويد براي زنها معرفي مي کند، زن فرعون آسيه است. در قرآن سوره ي مريم داريم و خدا مريم را الگو معرفي مي کند. همچنين قرآن ادريس و ابراهيم را الگو معرفي مي کند. در آنجا هم نمي گويد که اين دو الگوي مردهاست. پس خدا مي فرمايد: هر کسي کارا خوب انجام بدهد، چه زن باشد چه مرد، ما به او زندگي جاودانه مي دهيم. پس در بحث ارزش ها زن و مرد مطرح نيست. حضرت زهرا الگو براي همه است.
سوال – ما مي خواهيم زندگي مان را بر اساس سيره ي عملي حضرت فاطمه (س) بنا کنيم، راهنمايي بفرماييد.
پاسخ – کتابهاي زيادي در مورد حضرت زهرا نوشته شده است. کتابي بنام موصوئه نوشته شده است که 25 جلد است. کلمات سخنان خطبه هاي حضرت زهرا است. يک کاري هم در دست انجام است بنام دانشنامه ي فاطمي مجموعه ي مقالاتي در مورد حضرت فاطمه است که بزودي در بازار خواهد آمد. دانشنامه ي امام علي (ع) قبلا به بازار آمده است. کتابهايي که در مورد حضرت نوشته شده است خيلي زياد است. چه شيعه، چه سني. متعدد اهل سنت در مورد حضرت کتاب نوشته اند و در تمام کتابهايي که اهل سنت راجع به شرح حال اصحاب نوشته اند و اصحابي نزديکتر از حضرت فاطمه به پيامبر نبوده، هم ويژگي هاي آن حضرت را مي نويسند و سفارش هاي پيامبر را هم راجع به ايشان مي نويسند. حديث: فاطمه پاره ي تن من است را هم اهل شيعه و هم اهل سنت نقل کرده اند. در زندگي کوتاه حضرت فاطمه، ما مي خواهيم الگوهاي رفتاري را مورد بحث قرار بدهيم و در جامعه بگوييم که دختران و پسران ما، زنان و شوهران ما از آن بانوي بزرگوار درس بگيرند، من فهرست وار اين الگوهاي رفتاري را خدمت شما عرض مي کنم. يکي از اين ويژگي ها مسئله ي رضايت الهي است. هفته ي گذشته بحث ما در مورد رضايت حضرت زينب در زندگي بود. صفت رضا معنايش اين است که انسان، وقتي امر بين رضايت خدا و رضايت خودش و مردم داير مي شود، رضايت خدا را ترجيح بدهد. اين صفت خيلي با ارزشي است.
براي حضرت زهرا خواستگار آمد. خواستگار حضرت علي (ع) بود. قبل از ايشان افراد پولدار هم آمده بودند ولي حضرت امير وضعيت اقتصادي خوبي نداشت. حضرت محمد گفت که دخترم خواستگار آمده است. کساني که در ازدواج دختران شان تحکم مي کنند، بدانند چهارده قرن پيش زماني که کسي براي زن حساب باز نمي کرد و در آن زمان که دختر زنده به گور مي کردند، در آن زمان حضرت رسول موضوع خواستگاري را با دخترش مطرح کرده است. و نظر او را خواسته است. بعضي ها مي گويند که نظر دختر مهم نيست و نظر پدر مهم است. از آن طرف گاهي دختر خانم هايي هستند که نظر پدر را ناديده مي گيرند و مي گويند که حتما اين ازدواج بايد انجام بشود. درخواست اين است که ازدواج دوستانه و طرفيني در خانواده باشد. حضرت محمد به دخترش مي فرمايد که علي به خواستگاري تو آمده است. نظر تو چيست ؟ اولين سوالي که حضرت فاطمه پرسيدند اين بود: آيا خدا راضي است ؟ آيا شما بعنوان پيامبر راضي هستيد ؟ حضرت فرمود: بله. هم خدا و هم من راضي هستيم. سوال نکرد که چه چيزي دارد ؟ خانه اش کجاست ؟ امکاناتش چيست ؟ رضايت خدا برايش مقدم بود. روايت داريم که اگر کسي به خواستگاري دخترتان آمد و دين او را پسنديديد به او دختر بدهيد. البته اين به آن معنا نيست که شما چشم بسته عمل بکنيد. نه شغل، نه زندگي و نه خانه او را کار نداشته باشيد. نه اينها همه مهم است. شغل، زيبايي، امکانات و کفو بودن مهم است. در روايت داريم که اگر حضرت فاطمه نبود کفوي براي حضرت علي (ع) نبود. و اگر حضرت علي (ع) نبود کفوي براي فاطمه نبود. پس کفويت شرط است. ولي رضايت خدا در زندگي حضرت زهرا مطرح است. نمونه ي ديگر اين است که شما مي دانيد حضرت نان خود را به اسير، فقير و مسکين انفاق کردند و سوره ي هل اتي نازل شد. در اين سوره مي خوانيم که ما اين اطعام را به خاطر خدا انجام داديم. جوانان بياييد در زندگي کاري بکنيم که خدا از ما راضي باشد. گاهي مي پرسند که از کجا تشخيص بدهيم که خدا ازما راضي است ؟ جايي که کار ما خلاف امر و نهي خداست نباشد. وقتي من دارم اين حرفي که مي زنم غيبت است، خدا به غيبت راضي نيست، پس آن را انجام ندهيم. اين نگاه، نگاه به نامحرم و نگاه شهوت آميز است و خدا مي فرمايد که چشم از نامحرم ببنديد. پس خدا به اين نگاه راضي نيست. در مجلس يزيد خطيبي بالاي منبر رفته بود و ازامام حسين (ع) بد مي گفت و از يزيد تعريف مي کرد. امام حسين (ع) با آن همه عظمت و عصمت و يزيد با آن همه جنايت. امام سجاد (ع) فرمود: ساکت باش. تو خدا را از خودت ناراضي مي کني که يزيد را از خودت راضي کني. گاهي ممکن است که من يک دروغ بگويم که شما خوشت بيايد. و کارمن هم راه بيفتد. پس شما خوشت مي آيد ولي خدا خوشش نمي آيد. گاهي ممکن است که من کاري انجام بدهم که فرزندم خوشش بيايد، فرزند و زنم راضي بشود. آقاياني هستند که دوست دارند خانمشان بدحجاب بيرون بيايد و با نامحرم دست بدهد، دست دادن با نامحرم حرام است، پس خدا ناراضي است ولي شوهر راضي است، ولي خانم بايد رضايت خدا را ترجيح بدهد. البته نمي خواهم بگويم که دعوا و درگيري بشود. بايد گفته بشود که الگوي ما حضرت زهرا است. حضرت زهرا هم در همه ي حالات سعي اش اين بود که رضايت خدا را بر رضايت ديگران ترجيح بدهد. زماني پيامبر تازه به مدينه آمده بود و همه وضع مالي خوبي نداشتند. حضرت علي (ع) به فاطمه فرمودند که پيش پدرت برو و از ايشان کمک بگير. حضرت زهرا به پيامبر فرمود که کمکي به ما بکنيد. پيامبر فرمود که الان پيش من چيزي نيست. ولي ذکري به تو ياد مي دهم. اين را بخوان تا در زندگي ات گشايشي بشود. حضرت زهرا دست خالي برگشت. براي پول رفته بود با يادگيري دعا و ذکر برگشت. وقتي وارد خانه شد، حضرت پرسيد: چه شد ؟ حضرت فاطمه فرمود: براي دنيا رفته بود ولي با آخرت برگشتم. اگر ما بوديم مي گفتيم اي بابا، گفتيم که کمک مالي بگير. ما خودمان ذکر مي دانيم. ولي حضرت علي (ع) فرمود: امروز خوب روزي است که ما چيز ياد گرفتيم. نگاه ما هميشه سودمندانه به قضيه نباشد.
گاهي اوقات ما اگر نمي توانيم کمکي بکنيم، کار کسي را خراب نکنيم. اگر کسي در اتوبوس مي گويد که ما اذيت مي شويم، شما نگوييد که اگر اذيت مي شوي پياده شو. حداقلش اين است. در جامعه داريم خانواده هايي که وضع مالي خوبي ندارند ولي شوهر خانم مهربان و خوش اخلاقي است. بعضي ها در ميهماني ها به خانم ميگويند که حيف تو نيست زن اين مرد شده اي. تو در خانواده پدرت چقدر خوب زندگي مي کردي. آخر شما چکار داري، زندگي ديگران را تخريب نکن. ويژگي ديگري سادگي و بي پيرايگي زندگي حضرت زهرا است. ازدواج ايشان، ازدواج کم هزينه اي بود. خانه ايشان، خانه ي محقري بود. امکانات هم، امکانات بسيار کمي بود. جهيزيه حضرت زهرا 18 وسيله ي ساده بود. ما نمي خواهيم مثل سادگي زندگي آنها را در زندگي ما پياده کنيم. مي خواهيم آنرا بومي کنيم. بومي به اين معنا که من نمي گويم که الان دختر خانم کاسه ي گلي داشته باشد، کاسه براي آن زمان بوده است. نمي خواهيم لباس ساده يا وصله دار مثل آن حضرت بپوشيم زيرا در جامعه ي امروز لباس کسي لباس وصله دار نمي پوشد. او سادگي را بومي و به روز کرد. آيا يخچال چهارصد هزارتوماني آب را سرد نمي کند ؟ حتما بايد يخچال دو ميليوني باشد ؟ الان پدرها در دادن جهيزيه مشکل دارند. آيا واقعا در ظرف چيني ساده نمي شود غذا خورد ؟ حتما بايد فلان مارک باشد ؟ آي روي فرش ساده نمي شود زندگي کرد؟ در قديم سادگي زياد بود و صميمت و صفا هم زياد بود. الان همه خانه هاي مستقل مي خواهند و همه از هم دور هستند. افسردگي زياد است. اين خيلي بد است. ما اگر با هم باشيم و ساده زندگي کنيم و صفت شکر در ما زياد باشد، موجب مي شود که زندگي بهتري داشته باشيم. داريم که خدا به شما زندگي پاکيزه مي دهد. حضرت علي مي فرمايد حيات طيبه (زندگي پاکيزه ) همان قناعت است. انسان قناعت کار، زندگي پاکيزه اي دارد. روزي پيامبر به خانه ي حضرت فاطمه آمد و ديد که حضرت حسن و حسين روي پايش است و گندم آسياب مي کند و ذکر هم مي گويد. پيامبر اشک در چشمانش حلقه زد و گفت که دخترم صبور باش. مي دانم دنيا بر تو سخت است ولي آخرت بر تو شيرين است. حضرت فاطمه فرمود که پدر، من ناراضي نيستم. لذا سختي هاي ايشان هم برايشان زيبا بوده است. اگر سادگي عروسي ها، جهيزيه ها و ميهماني ها در زندگي ما نهادينه بشود، ارتباط ما صميمانه تر مي شود. فردي به مسجد آمد و گفت که من گرسنه هستم. پيامبر فرمود که چه کسي او را سير مي کند ؟ حضرت علي (ع) او را به خانه برد و به همسرش گفت که آيا غذا به اندازه ي ميهمان هم داريم ؟ حضرت فاطمه گفت که غذا به اندازه ي خودمان است ولي خودمان کمتر مي خوريم و به ميهمان غذا مي دهيم. جوري هم وانمود مي کنيم که ميهمان احساس کم بودن غدا را نکند. اين فرهنگ ساده زيستي و قناعت است، اکتفا به داشته است. اين يکي ديگر از درس هايي است که بايد از زندگي حضرت زهرا بگيريم.
سوال – با اينکه امروزه امکانات گسترده تر شده، آيا مي شود از ضروريات زندگي چشم پوشي کرد و ساده زندگي کرد؟
پاسخ – ما نمي گوييم از ضروريات زندگي چشم پوشي کنيم. الان سطح ضروريات زندگي هم با هم فرق مي کند. الان يخچال چهارصد هزارتوماني داريم و يخچال سه ميليوني هم داريم. من نمي گويم که کسي خوبي ها را بر خودش حرام کند. قرآن مي فرمايد: کسي که امکانات دارد زينت ها را بر خودش حرام نکند. يک خانواده امکانات مالي دارد که يخچال و فرش گران بخرد. اشکالي ندارد ولي بحث ما، بحث خانواده هاي متوسط است که وضع مالي خوبي ندارند و ديگر اينکه خانواده هاي مرفه مي توانند اين مخارج را تقسيم کنند. يعني وسايل را در سطح متوسط تهيه کند و يک وسايل پايين تر هم براي خانواده هاي کم درآمد تهيه کند. نمي خواهيم هم تراز بشوند ولي مي شود که بهم نزديک شد. ويژگي ديگر الگوي حضرت، الگوي صبر و استقامت حضرت زهرا است. استقامت ثمره ي ايمان است. خدا در قرآن مي فرمايد: کساني که گفتند خدا پروردگار ماست و استقامت ورزيدند، فرشتگان بر آنها فرود مي آيند. يعني قلب ما فرودگاه است. يا شيطان يا ملائکه بر آن فرود مي آيند. خدا در سوره ي زخرف مي فرمايد: هرکس ياد خدا در زندگي اش کم بشود شيطان بر زندگي اش حاکم مي شود.