برنامه سمت خدا
-حجت الاسلام و المسلمين دکتر رفيعي
-حجاب
89-10-20
سوال – در مورد آداب اسلامي پوشش صحبت بفرماييد.
پاسخ – من ايام ماه صفر را تسليت مي گويم که ايام حضور اهل بيت در شهر شام است که خاندان عصمت و طهارت را بعد از آوردن به کوفه به شهر شام آوردند و اول ماه صفر وارد شام شدند. در بعضي از کتب مسئله ي شهادت دختر اباعبدالله آمده در شهر شام آمده است. و همچنين براي سقوط هواپيما ي ديروز به بازماندگان آنها تسليت عرض مي کنم و اميدواريم تدابيري اتخاذ شود تا ديگر شاهد چنين وقايعي در کشورمان نباشيم.
يکي از چيزهايي که جامعه ي ما نياز دارد که به آن پرداخته بشود آداب پوشش است. وقتي ما از خانه بيرون مي آييم و مي خواهيم سرکار يا دانشگاه يا مدرسه برويم با لباس از خانه بيرون مي آييم. اين لباس و پوششي که داريم آيا بصورت دل بخواهي و رها است يا اينکه در اسلام براي پوشش هم نکاتي ذکر شده است و تعريفي وجود دارد ؟ با اين بحث حاشيه اي هم به بحث عفاف و حجاب بزنيم. لباس در هر منطقه و زماني با منطقه و زمان ديگر متفاوت است. اگر شما فيلم هاي زمان اول انقلاب را ببينيد و آقاياني که در خيابان ها شعار مي دادند مي بينيد که نوع لباس هاي آنها با نوع لباس هاي امروز کاملا متفاوت است. لباس هايي که در جامعه ي امروزي است در شصت سال پيش نبوده است. همين الان هم اگر به مناطق مختلف کشورمان برويد مثلا کردستان يا بلوچستان يا لرستان مي بينيد که لباس مردم آن منطقه با لباس مردم تهران متفاوت است. اسلام براي لباس مُد و مدل ندارد. نمي گويد که مدل لباس بايد اين جوري باشد اما يکسري اصول و قوانيني در کتب ما مثل وسايل الشيعه يا بعضي روايات ما آمده است. اين اصول کلي است و با پوشش کردستان و لرستان قابل انطباق باشد، با پوشش پنجاه سال پيش يا پوشش امروز يا پوشش صد سال ديگر مطابق است. اينکه مدل چه باشد ما با آن کاري نداريم. اما کلياتي درباره ي آداب لباس داريم. يکي اينکه لباس بايد ساتر باشد و لباسي نبايد بدن نما باشد، در روايات ما اين گونه لباس مذمت شده است. حضرت علي (ع) مي فرمايد: بر شما باد لباس هاي ساتر و ضخيم. در اينجا ضخيم و کلفت يعني بدن را نشان نمي دهد. بعد مي فرمايد: کسي که لباسش نازک باشد دينش هم نازک است. اين روايت خيلي دقيق است که ارتباط بين دين و لباس ايجاد کرده است. يعني اگر کسي پوشش او برهنه يا نيمه عريان يا با لباسي بود که بدن را نشان مي دهد بود، عفاف عمومي جامعه و نهاد خانواده را بهم مي ريزد. روابط را شهواني خواهد کرد. طبيعتا وقتي اين طور شد دين انسان هم لطمه مي بيند. ديگري اينکه لباس نبايد لباس شهرت باشد. فرض کنيد در شهري لباس هاي معمول افراد مشخص است. حالا کسي بيايد و بگونه اي لباس بپوشد که انگشت نما بشود و همه او را نشان بدهند. فرض کنيد که الان بنده اين عبا را پشت و رو بپوشم بگونه اي که اين لباس معمول لباس طلبه ها نباشد البته لباس ما در قشر خودش يعني روحانيت متفاوت نيست. ما لباس صنف و قشر را جدا مي کنيم. روايت داريم: خداوند لباسي که انسان را انگشت نما بکند دوست ندارد. و اين لباس هم مذمت شده است. در واقع اگر کسي بگونه اي لباس بپوشد که خلاف عرف باشد و عرف آن را نمي پسندد. حالا ممکن است که کسي بگويد پس در غرب هم اگر کسي با چادر بيايد خلاف عرف است، خير. نماد ديني جدا است. مثلا اگر يک فردي از کردستان بيايد و در تهران با لباس کُردي باشد کسي او را مذمت نمي کند. کسي در تهران اين لباس را نمي پوشد ولي مي گويند که اين لباس منطقه ي کردستان است و شاخصه ي آن منطقه است. شاخصه ي يک مسلمان هم حجاب است و اين لباس شهرت نيست. نکته ي بعدي اين است که در روايات ما تشبه زن به مرد و يا مرد به زن مذمت شده است. خدا لعنت کرده است مردي که چهره و لباسش را زنانه کند. البته بعضي از لباس ها مشترک است. مثلا کاپشن را هم آقايان و هم خانم ها مي پوشند. اما بعضي از لباس ها مختص است. اگر يک لباس مختصي که براي خانم ها است يا لباس مختصي که براي آقايان است يا اينکه چهرهاي مخصوص زنان است و مثلا مردي بيايد و زير ابرو بردارد، چون اين معمول خانم ها است و براي آقايان نيست، خدا او را لعنت مي کند. همچنين در روايات ما تاکيد شده است که لباس بايد تميز، نظيف و جديد باشد. روايت از پيامبر است که لباس بايد نو و تميز باشد. پيامبر مردي را ديد که موهاي ژوليده و لباس چرک بر تن داشت. پيامبر ناراحت شد و فرمود: يکي از راههاي دين داري تمتع از نعمت هاي خدا است. خدا در قرآن مي فرمايد: اما بنعمة ربک فحدث. لذا خود پيامبر خيلي مقيد به تميزي لباس و مرتب بودن موهايش بود. بعضي از خانم ها به ما گله مي کنند که آقايان ما با اينکه وضعيت مالي خوبي دارند با لباس بد مي پوشند. و به خودشان نمي رسند. يک روز امام باقر (ع) خيلي به چهره و لباس خودش رسيده بود و خيلي منظم بود. کسي به آقا اعتراض کرد و آقا فرمود که زيبايي مرد عفت زن را بيشتر مي کند. وقتي زني مي بيند که مردش خيلي منظم است و لباس تميز و موهاي شانه کرده دارد، مردهاي ديگر را به رخ نمي کشد. و مرد خودش را با مردان ديگر مقايسه نميکند و زنها هم بايد نسبت به مردها طوري باشد که عفت مرد را زياد کنند. يعني اين قدر به خودشان برسند که مرد احساس نياز به زن هاي نامحرم را نداشته باشد. در روايات ما روي رنگ لباس ها هم تاکيد شده است. داريم که بهترين لباس شما رنگ سفيد است. و اين لباس پيامبر بوده است. داريم که لباس پنبه اي باشد چون نرم است و بدن اذيت نميشود. داريم که حتي المقدور لباس مويي و لباسي که بدن را آزار ميدهد نپوشيد. رنگ سفيد به اين دليل تاکيد شده است که رنگ چرک را نشان مي دهد. و باعث ميشود که لباس شسته بشود و تميز بماند. پس در اسلام لباس بايد ساتر باشد و متشبه نباشد ولباس شهرت نباشد و لباس بگونه اي نباشد که چرک باشد بايد نظيف و تميز باشد. ديگر اينکه لباس محرک نباشد. خانمي که لباسش محرک بود پيش رسول الله رفت و پيامبر رويش را برگرداند. اين ها کلياتي است که در اسلام راجع به لباس آمده است. در روايت داريم که لباس هر زماني لباس همان زمان است يعني ميشود لباس امروز که مثلا کت و شلوار و کاپشن است را با اين کليات تطبيق داد.
سوال – آيا قرآن نگاهي به حجاب داشته است يا خير ؟
پاسخ – بله. بعضي ها ميگويند که اين بحث حجاب را شما طلبه ها سخت کرده ايد. خير اين بحث قرآني است. اصولا وظيفه ي ما تبيين مباني ديني براي مردم است. اگر احساس سختي يا سهولت ميشود هر دوي آنها زمينه اش در قرآن يا روايات ما آمده است. ما در آيات متعددي در قرآن کريم به اين مسئله اشاره شده است. اسلام به پنج نوع حجاب، عفاف و خويشتن داري تاکيد دارد. يکي در آيه 31 سوره ي نور است که سفارش شده است که آنرا زياد بخوانيد. تقريبا چهار نوعش در اينجا است. مي فرمايد: اي پيامبر بگو مردها چشمشان را از نامحرم بپوشانند. و قواي جنسي شان را حفظ کنند اين باعث ميشود که سالم بمانند. در مورد خانم ها ميفرمايد: خانمها عفاف در نگاه داشته باشند و به نامحرم نگاه نکنند. بعضي ها فکر مي کنند نگاه نکردن به نامحرم فقط براي آقايان حرام است. اگر زن هم شهوت آميز به مرد نگاه کند حرام است. مي فرمايد: اي پيامبر بگو در نگاه خيره نشوند و چشم شان را پايين بيندازند. يکي پس اين حجاب در نگاه است. ديگري اينکه زنان دامن خودشان را پاکيزه نگه دارند. اين عفاف جنسي است. زنها آلوده به مسائل جنسي نشوند و بچه هاي سالم به جامعه تحويل بدهند. ديگري بحث پوشش است که مورد بحث ما است. مي فرمايد: در اسلام دو تا نکته در مورد حجاب است. يکي روسري بلند که تا روي سينه را مي پوشاند و ديگري تاکيد برلباس بلند دارد. در سوره ي احزاب مي فرمايد: که به زنان بگو لباس هاي بلند بپوشند. يکي زنها دو تا حجاب دارند. در حالات حضرت زهرا (س) داريم که وقتي ايشان مي خواست در مسجد خطبه بخواند اول روسري انداخت و بعد روي آن لباس بلند پوشيد. پس حجاب در دو سوره ي قرآن آمده است يکي در سوره نور آيه 31 سوره ي نور وسوره ي احزاب آيه 51. که اين ها آيات صريح قرآن در مورد حجاب است. پس حجاب اول در چشم است. تمام اين گناهان منشا آن نگاه است. ديگري عفاف جنسي است. ديگري حجاب در پوشش است که همان روسري و لباس بلند است. و آخري عفاف در رفتار است. ممکن است خانمي حجابش خوب باشد ولي حرکاتش محرک باشد. در آخر آيه مي فرمايد که با راه رفتن شان مردان را تحريک نکنند و زينت شان را آشکار نکنند. و ديگر اينکه در گفتارشان هم محرک صحبت نکنند. آن زماني که اين آيه نازل شده است وسايل امروزي نبوده است. و اِلا اشاره ميشد که اس ام اس محرک هم نفرستيد، فيلم محرک هم نبينند. سوره ي احزاب آيه ي 33 مي فرمايد: زن ها تبرج جاهليت نداشته باشند. قبل از اسلام زنها بي حجاب بوده اند و قرآن مي فرمايد که مکشوف بودن و خود را باز گذاشتن براي جاهليت قبل از اسلام بوده است. در ايران باستان خود ما و در بسياري از اديان گذشته بحث حجاب بوده است و اين نيست که فقط اسلام حجاب را آورده باشد. اسلام تاکيد بر حجاب دارد. بعضي از قوانين اسلام تاسيسي نيست يعني اسلام بنيانگزار اين ها نبوده است بلکه بر آن تاکيد کرده است. بحث حجاب در اديان گذشته هم بوده است. در روايات هم تاکيد دارند که اين پوشش در زنها و مردها هم باشد. اين حجاب و پوششي که اسلام روي آن تاکيد کرده است صرفا براي حفظ کرامت زن است. براي حفظ تقوا و امانت الهي بودن زن است. مي فرمايد: حجاب باعث ميشود که شما بعنوان يک زن مسلمان شناخته بشويد و به شما متعرض نشوند، براي همسر و خانواده تان باقي بمانيد، نهاد خانواده تان محکم بشود و امنيت داشته باشيد. يک زن وقتي متدين و باحجاب باشد کسي به خودش اجازه نمي دهد که به او حرفي بزند يا به او متعرض بشوند. اگر اين فرهنگ براي زنان و دختران ما جا بيفتد و بدانند که آثار حجاب چيست، خودشان دنبال حجاب مي آيند.
سوال – خانم هايي که حجاب شان را رعايت نمي کنند مي گويند: چرا مردها توصيه ي قرآن را گوش نمي کنند ؟ آنها نگاه نکنند. راهنمايي بفرماييد.
پاسخ – ما براي اينکه بخواهيم از مسئوليت شانه خالي کنيم نبايد مسئوليت را به گردن ديگران بيندازيم. يعني براي اينکه يک جايي را اصلاح کنيم يک جاي ديگر را خراب نکنيم. نياييم يک تکليفي را براي ديگران ايجاد کنيم براي اينکه خودمان تکليف انجام ندهيم. بله. مردها نبايد نگاه کنند ولي چه چيزي باعث ميشود که مردها نگاه کنند ؟ بدحجابي شما. اگر حجاب شما رعايت شد، خودبخود جلوي نگاه هم گرفته ميشود. ضمن اينکه وقتي ما قانوني را وضع مي کنيم هر کسي را در حيطه ي خودش بايد و نبايد مي گوييم. مرد نگاه مي کند بنابراين به او مي گويند که نگاه نکن. خانمها زمينه فراهم ميکنند بنابراين به آنها مي گويند که شما هم زمينه فراهم نکن. هر کدام بايد در حيطه ي خودش مراعات بشود.
سوال – خيلي ها ما مومنان را مسخره مي کنند که مي گويند بي حجابي و بي نمازي باعث غضب خداوند ميشود. غرب سراسر گناه و فساد را ببينيد که باران رحمت فراوان دارند و ما هم آرزوي باران داري. راهنمايي بفرماييد.
پاسخ – اين ها غضب را به باران و عدم باران معنا کرده اند. غضب الهي غضب برزخ هم هست، غضب قيامت هم هست، غضب فقط غضب دنيا نيست. اين سوال يک وقتي هم در بحث زکات مطرح شد که شما مي گوييد که اگر زکات ندهيد باران نمي آيد. مگر غربي ها زکات مي دهند ؟ اولا هواي مديترانه اي بعضي از اين کشورها مثل ترکيه اقتضاي ريزش باران دارند و هواي کويري مثل کشور ما کمتر اقتضاي ريزش باران دارد، اين را بايد در نظر گرفت. ثانيا بايد توجه کرد که اگر کسي چيزي را قبول نداشت قوانين و مقررات هم شامل آن نميشود. مثلا اگر کسي رفت دانشگاه تهران ثبت نام کرد. او بايد سر ساعت بيايد و برود، کلاس ها را بيايد، نمره بگيرد اما آقايي که در خيابان است ميگويد که من دانشجوي دانشگاه تهران نيستم و قوانين دانشگاه ربطي به من ندارد. اين قوانين براي شما است که دانشجوي اين دانشگاه هستي کسي که مسلمان ميشود، اگر زکات ندهد مي گويند که رحمت خدا از شما دور ميشود. اگر گناه بکني جريمه مي شوي اما خدا آنها را خيلي از اوقات جريمه نمي کند. در سوره ي انعام مي فرمايد ک کساني که خدا را فراموش کردند ما نعمت ها را بر سرشان مي ريزيم. ممکن است کسي که نماز مي خواند بيشتر از کسي که در غرب نماز نمي خواهد بيمار بشود ولي فضا فقط فضاي دنيا نيست. جوجه را آخر پاييز مي شمارند. برزخ من برزخ راحتي است ولي برزخ او عذاب دارد. قيامت من قيامت بهشتي است ولي قيامت او قيامت جهنمي است. مادر قرآن عذابي بنام استدراج داريم. يعني کسي که گناه مي کند و خدا به او نعمت بيشتري ميدهد. مثل محصلي که در کلاس نمره بد مي آورد و معلم به او کاري ندارد نه اخراجش مي کند و نه پدر و مادرش را مي خواهد و اين خيلي خطر است. اما حالا نمره ي 18 شما 17 شده است، ميگويد پدرت را به مدرسه بياور. ميگويي او که صفر شده پدرش را نمي آورد ولي من بايد پدرم را بياورم ؟ مي گويد که من با او کاري ندارم. او رها است. مي خواهم نمره ي 18 تو 17 نشود. اين انسانها هم چون رها هستند خدا به آنها نعمتهاي دنيا را ميدهد وداريم که دنيا براي مومن زندان است و براي کافران جهنم است. اما اگر خدا بخواهد آنها را گوشمالي بدهد يک دفعه مثل فرعون در رود نيل مي روند و قارون زير خاک مي رود. خدا به قارون مهلت داد و گنج هاي فراوان داد. اين آيه قرآن است: اخذناه بغتتاً.
سوال – سوره ي نساء آيه 175 و سوره ي مائده آيات 2- 1 را توضيح دهيد.
پاسخ – مي فرمايد: هر کجا سخن از نيکي و تقوا است کمک کنيد. هر کجا سخن از معصيت و گناه است کمک نکنيد. مثلا پدر شما به شما مي گويد که دروغ بگو که کار من راه بيفتد. اين تعاون بر عصم است من دروع نمي گويم. اما در مسجد مراسم است و به شما مي گويند که کمک کن اين بر است و تقوا است. هر کجا کار نيک و الهي است کمک کنيد و هر کجا که احساس مي کنيد گناه و معصيت است کمک نکنيد. اگر من به اينجا وارد بشوم کمک به گناه است و اين ورود جايز نيست.
سوال – اگر بخواهيم يک نگاه اجتماعي به حجاب داشته باشيم. نظر شما چيست؟
پاسخ – خوب است وظايف را تفکيک کنيم. يک وظيفه اي علما، روحانيون، انديشمندان، فرهيختگان و چهره هايي که با قرآن آشنا هستند دارند. وظيفه ي اين ها تبيين و ارائه ي طرح است. براي حجاب طرح بدهند. کتاب و مقاله بنويسند و نمايش برقرار کنند و در سخنراني ها و خطبه هاي نماز جمعه از فلسفه ي حجاب و تبيين آن صحبت کنند نه فقط امر و نهي کنند. مثلا در همين بحث فتنه، سخنرانان وارد بحث ميشوند و براي مردم مسئله را باز ميکنند، عوامل و راه کارها را براي مردم توضيح مي دهند. مسئله ي حجاب هم همينطور است. بايد يک نهضتي صورت بگيرد و اين ضرورت دارد. علما و دانشمندان ما يک روندي را به بحث حجاب اختصاص بدهند. بخش بعدي بخش دولت است. من بسيار از دولت در بحث عملکرد حجاب گله مند هستم. سه دهه از انقلاب ما گذشته است. دهه ي اول از نظر حجاب وضعيت بهتري داشتيم. علت آن هم روشن است زيرا بحث هاي روز ما جنگ و شهادت و جبهه بود و همه ي اين ها خودبخود يک تلنگر بود. در دهه ي دوم ما با ناهنجاري در حجاب مواجه شديم. اين آرامش بعد از جنگ يواش يواش اثر خودش را گذاشت. يکي از آن بخش ها بخش بدحجابي بود. در دهه ي سوم با اوج گرفتن بدحجابي مواجه شديم. مخصوصا از سالهاي 76 به اين طرف، کم کم اوج گرفت و بخشي از کار به دولت بر ميگردد. الان هر سه ماه يک بار نرخ تورم را به دولت ارائه ميکنند. آيا نرخ ناهنجاري هاي فرهنگي را هم ارئه مي کنند ؟ چند درصد در سخنراني هاي دولتي هاي ما مثلا سخنراني مسئولين، در مسائل فرهنگي ريز ميشوند و آنرا مطرح و توصيه مي کنند ؟ همه ي مباحث و سخن ها بحث اقتصاد شده است. اين يک خطر است. انقلاب ما يک انقلاب فرهنگي و يک انقلابي براي اعتلاي مباحث ديني در جامعه است. دولت بايد نهاد حجاب و عفاف داشته باشد. شوراي انقلاب فرهنگي در سال 84 يک قوانيني را براي حجاب گذراند و بعد آنها به بايگاني رفتند. وظيفه ي هر بخش هم مشخص شده بود. نه کسي پيگير شد و نه کسي دنبال کرد. امکانات در اختيار دولت است. يک بخشي از دولت وزارت علوم است. وزارت علوم در اين چند ساله براي حجاب در دانشگاه چه کرده است ؟ چقدر سرمايه گذاري کرد ؟ افزايش رشته ها، متون، تکنولوژي و پيشرفت هاي مختلفي داشته ايم ولي کار فرهنگي نداشته ايم. گاهي اگر دانشجو دو نمره کم بياورد او را مشروط مي کنيد و اگر شهريه اش را ندهد اخراجش مي کنيد، چقدر کار فرهنگي ( منظورم برخورد فيزيکي نيست ) در دانشگاه آزاد، پيام نور و دولتي کرده ايد ؟ من در يکي از دانشگاههاي آزاد در يکي از شهرهاي مذهبي و کوچک دعوت داشتم. وقتي وارد سالن همايش شدم يک لحظه شک کردم که اين مجلس خاص خانم ها است يا مراسم خاصي است ؟ وقتي بيرون آمدم به رئيس دانشگاه گفتم که اين چه وضعي است، واقعا شرم آور است. تمام اين خانمها آرايش کرده و بدون مانتو بودند و حتي در زمان سخنراني در حال ارتباط با پسرها بودند. ايشان گفت: چشم. پيگيري مي کنم. اينجا دانشگاه است. شما مي توانيد قانون بگذاريد که بدون مانتو نميشود دانشگاه آمد و آرايش ممنوع است. براي با حجاب ها تشويق بگذارند. تمام اين درسهاي معارف و اخلاق براي اين است که اين ها نماز خوان بشوند. من وقتي درس معارف و اخلاق دارم براي رعايت کردن حجاب و براي کساني که نماز مي خوانند نمره مي گذارم. من نمي خواهم راه کار بگويم. ولي از وزير محترم علوم و رئيس دانشگاه آزاد که همه ي هم و غم ها در مباحث علمي رفته است. شما دراين بخش چقدر سرمايه گذاري کرده ايد ؟ اين نبايد وضع دانشگاههاي کشور ما باشد ؟ شما بياييد مقايسه اي بکنيد بين دانشگاه ده سال قبل با امروز. من کوچه و خيابان را نمي گويم. آنجا که دست دولت است مثل دانشگاهها ادارات ومراکز دولتي قانون بگذارند و حجاب را قانونمند بکنند. من يک دانشگاهي مي رفتم که تابلويي خورده بود که ضوابط لباس پوشيدن، اين قدر روي آن را خاک گرفته بود و کثيف شده بود که اصلا نمي شد تابلو را بخواني. مجموعه اي در وزارت علوم براي اين کار تشکيل بشود و راه کارها را بررسي کنند و روي اين قضيه سرمايه گذاري کنند. در بعضي از مراکز اموزش عالي ما وضع حجاب رقت آور است. و من خودم در آنجا هستم و مي بينم. بخش بعدي صدا و سيما و رسانه ي ملي است. رسانه ي ملي مهمترين بخش براي فرهنگ سازي در جامعه است. وقتي شما در سريال روابط دختر و پسر را قبل از ازدواج در قالب گسترده نه صحبت در پارک و خيابان بلکه صحبت در اتاق هاي بسته و عشق اي مثلثي و زنجيره اي روابط آزاد دختر و پسر. مثلا در سريال هاي تلويزيوني عروس خانم با آرايش وارد قسمتي ميشود که آقايان نشسته اند. شما به بيننده چه چيزي را القا مي کنيد ؟ القا مي کنند که عروس ميتواند با آرايش و لباس عروس بين مردها بيايد و حتي در پارک قدم بزند. پس شما هم مي توانيد اين کار را بکنيد. اين فرهنگ را تلويزيون ما القا مي کند. بعضي برنامه ها و سريال ها حساب شده است و مجري ها خيلي خوب هستندولي صحبت من روي سريال ها است. بخش ديگر خانواده است. مادرها پيش پسرها و پدرها پيش دخترها رعايت کنند. در برخورد و تعامل شان در ارتباطات شان رعايت کنند. روي دختر و پسر بهم باز نشود. اگر يک نهضتي مثل نهضت نماز آغاز بشود که اندک اندک نهادينه بشود و تعطيل نشود ميتوان جلوي خيلي از اين مسائل گرفته بشود. البته نهضت نه خيزش در کشور ما يک بحثي اوج ميگيرد، مجلس، صدا و سيما و همه به آن ميپردازند و بعد هم تعطيل ميشود.