برنامه سمت خدا
-حجت الاسلام والمسلمين عالي
-پرسش وپاسخ
90-06-27
گرچه چون موج مرا شوق زخود رستن بود موج موج دل من تشنه ي پيوستن بود، يک دم آرام نديدم دل خود را همه عمر بس که هر لحظه به صد حادثه آبستن بود، خواستم از تو به غير از تو نخواهم اما خواستنها همه موقوف توانستن بود، کاش از روي ازل هيچ نمي دانستم که هبوط ابدم از پي دانستن بود، چشم تا باز کنم فرصت ديدار گذشت همه ي طول سفر يک چمدان بستن بود
سوال – در تکميل ارتباط اموات با عالم دنيا توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ – اعمال صالحي که زندگان انجام مي دهند و مي تواند به اموات برسد دو چيز است. يکي باقيات و صالحات و آثاري که خود اموات در زندگي شان به جا گذاشته اند و پس از مرگشان ادامه دارد. مثل فرزند صالح کتاب يا بناي مفيد. خوب است که هر کس يک صدقه ي جاريه را براي خودش بگذارد. در قديم رسم وقف زياد بوده است. ديگري هدايا و خيرات و مبراتي بود که زنده ها انجام مي دهند و هديه به اموات مي کنند. ممکن است کسي به ذهنش برسد که اگر باقيان و صالحات اموات به خودشان برسد درست استزيرا دنباله ي عمل خود شخص است و در سوره ياسين داريم که اعمال خودشان را در دنيا که پيش فرست کرده اند وهم آثار اعمال را در پرونده شان ثبت مي کنيم. ازجهت عقلي هم اين چيز معقولي است زيرا خود فرد علت اعمال بوده است اما اينکه اعمال زنده ها به پاي اموات نوشته بشود، بنظر مي آيد که اين هم خلاف عقل وهم خلاف قرآن است. قرآن مي فرميا: هر کسي نتيجه ي عمل خودش به خودش مي رسد. قرآن مي فرمايد: هر کسي که کار خيري کرد به نفع خودش است و هر کسي که کار شري کرد به ضرر خودش است. خوب و بد اعمال به خود شخص مي رسد. پس اگر بازماندگان ميت کار خوبي انجام مي دهند بايد به پاي خودشان نوشته بشود نه به پاي ميت. در ضمن اين خلاف عقد هم هست. هر کسي که عملي انجام بدهد فايدهA ي عمل به خود فرد مي رسد. اگر ورزشکاري نرمش مي کند خودش قوي مي شود.اگر شما تمرين خط بکنيد خط خودتان زيبا مي شود. پس چطور ميگويند اگر بازماندگان کار خيري انجام بدهند و آنرا به ميت هديه کنند، آثار آن به ميت مي رسد؟ در واقع اين هدايايي که زندگان براي اموات مي فرستند براي خودشان خواهد بود. شخصي که صدقه مي رود روح سخاوت در او رشد مي کند، کسي که نماز مي خواند روح عبوديت در او تقويت مي شود اما با اين وجود نفعي هم به ميت مي رسد. به هر حال شما که هديه اي براي متوفا مي دهيد يک صفتي در متوفا ديده ايد يا يک خصلت ارزنده اي ديده ايد که باعث شده کار خيري انجام بدهيد و به او هديه کني. در واقع آن نکته ي مثبتي که در متوفا بوده باعث شده که شما اين عمل صالح را انجام بدهي يعني به گونه اي متوفا سبب اين کار خير شده است. خدا از سر لطف همين مقدار سببيت را هم قبول مي کند. البته غالب اين نفع به خود شخصي که عمل را انجام داده است برمي گردد. در زمان پيامبر شخصي از دنيا رفته بود و انبار خرمايي از او باقي مانده بود. بازماندگان او آن انبار خرما را از طرف متوفا صدقه دادند که خيرش به او برسد. پيامبر يک دانه خرما را برداشت و گفت که اگر اين يک دانه خرما را خود شخص صدقه مي داد بهتر از انبار خرمايي است که بازماندگان براي او صدقه مي دهند. زيرا مهم اين بود که روح سخاوت در او بوجود بيايد. هدايايي که ديگران براي اموات شان مي فرستند فايده دارد ولي سرنوشت ساز نيست که سرنوشت ابديت ميت با اين تعيين بشود. سرنوشت ابدي فرد با اعمال خودش در دنيا رقم مي خورد. تاثير اينها در حد ترفيع مقام يا رفع عذاب است ولي سرنوشت ساز اعمال خود فرد است. ما تا فرصت داريم خودمان با دست خودمان اعمال را انجام بدهيم. امام سجاد (ع) در يک شب تاريکي به سمتي مي رفتند که کيسه اي هم بر دوشش بود. يکي از اصحاب امام را ديد و گفت که اجازه بدهيد من کيسه را براي شما بياورم. حضرت قبول نکرد. حضرت فرمود: مسافرتي در پيش دارم و اين را در جايي مي گذارم که محفوظ باشد. دو روز بعد فرد امام را ديد و گفت که شما به مسافرت نرفتيد ؟ امام فرمود که منظور من مسافرت آخرت بود. در آن هنگام ما توشهA مي خواهيم. آن کيسه سهم فقرا بود که من به آنها مي دادم که اين براي سفر من محفوظ باشد. حضرت عيسي مادرشان را در عالم برزخ صدا کردند و ارتباطي برقرار کردند و گفتند که آيا مي خواهي به دنيا برگردي؟ حضرت مريم فرمودند: بله. مي خواهم برگردم تا در روزهاي گرم روزه بگيرم و در شبهاي سرد براي نماز بلند بشوم. اين راه سخت است و توشه مي خواهد. اميرالمومنين به قبرستاني رفت و به اهل قبول سلام کرد، جواب آمد سلام بر اميرالمومنين. حضرت فرمودند که شما مي گوييد از آن طرف چه خبر يا اينکه من بگويم از اين طرف چه خبر. گوينده گفت که شما بفرماييد از دنيا چه خبر ؟ حضرت فرمود که بعد از شما اموال تان را تقسيم کردند و همسران تان هم ازدواج کردند و در خانه هاي شما هم ديگران نشسته اند. حضرت فرمود: از آن طرف چه خبر ؟ گوينده گفت که بعد از مرگ کفن هاي ما پاره و پوسيده شد، موهاي مان ريخت و بدن هاي مان متلاشي شد و حالت زشت و زننده پيدا کرد و اعمالي که در دنيا انجام داديم به کارمان آمد و به درد ما خورد. اين توشه هايي که در اين دنيا انسان براي خودش مهيا مي کند سرنوشت ساز است. هداياي براي ميت خوب است.
سوال – کساني هستند که وقتي از دنيا مي روند مشهور به گناهي هستند يا مطرود جامعه ي ديني هستند يا مثلا خودکشي کرده اند. آيا ما مي توانيم براي آنها طلب استغفار بکنيم؟
پاسخ – گاهي اوقات طبع متديني نمي گيرد که اين افراد را دعا بکنند. حتي ممکن است که نفرين هم بکنند. تا وقتي بر فردي مسلمان بودن صدق مي کند (يعني نه اينکه عامل به همه ي دستورات اسلامي بوده بلکه اعتقاد ديني داشته است و جنگ با خدا و پيامبر نداشته است و از او کفر اظهار نشده است بلکه ممکن است که محبتي هم به اهل بيت کرده و در مجلس اهل بيت شرکت هم کرده است اين فرد اهل قبله حساب مي شود ) دستور صريح ديني ما اين است که بعد از مرگ بر او نماز بخوانيد. پيامبر در رواياتي که در وسايل الشيعه نقل شده فرمود: بر هر کسي که مسلمان است نماز بخوان و تو خدايي نکن و وظيفه ات را انجام بده. ما در نماز مي گوييم که خدايا ما جز خوبي از او نديديم. مقصود از اين خوبي يعني اسلام. يعني ما از او کفر نديدم. مقصود ما اين نيست که همه ي اعمال او خوب بوده است. در روايتي پيامبر فرمود: بر کسي که او را سنگسار کرده اند و کسي که خودکشي کرده است نماز بخوانيد. خيلي از کساني که خودکشي کرده اند جنون آني به آنها دست داده است و کساني نبودند که جنگ با خدا و رسول داشته باشند. شما بعد از مرگ اين افراد به آنها رحم کنيد و برايشان کمکي بفرستيد نه اينکه آنها را نفرين کنيد. پيامبر فرمود: اموات تان را جز به خوبي از آنها ياد نکنيد. شما که بد آنها را مي گوييد شايد در لحظه ي آخر آنها توبه کرده باشند و در اين موقع شما جهنمي خواهيد بود. اگر اهل عذاب هستند، برايشان کافي است و شما عذاب آنها را بيشتر نکنيد. سنت پيامبر اين بود که براي همه اموات دعا مي کرد و برايشان نماز مي خواند. جز در موردي که استثنا شد و آيه بر پيامبر نازل شد که برمنافقيني که کفرشان را ظاهر کرده اند اصلا نماز نخوان و برايشان دعا نکن. کسي که بگونه اي با خدا مبارزه کرده است احترامي ندارد. کسي که کافر بود نبايد برايش نماز خواند. در اينجا نبايد کسي مهرباني اش گل بکند. متاسفانه غزالي در کتاب سِرالعالمين گفته که بر يزيد هم نبايد لعن کرد زيرا ممکن است که او توبه کرده باشد و حسابش با خداست. يزدي که نوه ي پيامبر را به شهادت رساند و در مجلس حضرت زينب صريحا کفر گفته است و فسق و فجور انجام داده است. اگر ما بر يزيد که خلافت پسر رسول الله را غصب کرده لعن نکنيم پس چه کسي شايسته ي لعن است ؟ خداوند در قرآن کافرين و ظالمين را لعن کرده است. لعن و طلب مغفرت ما هم بايد اعتقادي باشد. ملاک بعد از مرگ موضع گيري اسلام و کفر است. آيت الله بهجت از قول آيت الله کشميري نقل کرده است که بهيکي از شاگردانش گفته که در نماز شب فقط سلمان و ابوذر را دعا نکن، کسان ديگر هم محتاج هستند. اگر کسي ظلمي کرده و بدعتي در دين گذاشته است انسان کوتاه نمي آيد ولي اگر کسي به ما ظلم کرده است و ظلم شخصي بوده است خصلت پيامبر اينطور بود که مي بخشيد. اگر فردي به او ظلم کرده بود و در مي گذشت، پيامبر همانجا از او مي گذشت. ما بگذريم تا خدا از ما بگذرد و نفع اين به خودمان مي رسد.
سوال – سوره نور آيات 54 تا 58 را توضيح بدهيد.
پاسخ – آيه 55 آيه اي معروفي در مورد ظهور حضرت ولي عصر است که خدا به مومنين وعده داده است که خلافت کل زمين را به آنها مي دهد. و در اين حکومت جهاني ديني که مورد پسند خدا است بر زمين حاکم مي شود. در اين حکومت جهاني خوفي نيست و امنيت در همه جهات وجود دارد. در اين بستر جهاني بندگان خدا بندگي مي کنند که هيچ مخلوط با شرک نيست. اگر کسي با اين زمينه ها بخواهد کافر باشد آنها خيلي بد هستند. در آيه ي امن يجيب المضطر اذا دعاه و يکشف السوء...،خدا مي فرمايد کساني که مضطر شده اند و دستشان از همه جا کوتاه شده است و متوسل به خدا شده اند مشکلات آنها را برطرف مي کند و آنها را خليفه مي کند. مضطر يعني کسي که از نبودن امام زمان (عج) دردش بيايد و غصه بخورد و غافل از او نباشد و گمشده داشته باشد.
سوال – اگر همه ي اعمال خير خودمان را به اموات هديه کنيم آيا دست خودمان خالي نمي شود؟
پاسخ – ما نبايد کارهاي الهي را با کارهاي دنيايي مقايسه کنيم. معمولا در دنيا وقتي ما چيزي را به کسي مي دهيم، دست خودمان خالي مي شود. اگر ما همه ي اعمال مستحبات خودمان را ( اعمال واجب را نمي توانيم هديه کنيم ) ببخشيم نه فقط چيزي از شما کم نمي شود بلکه طبق روايات اجر آن صد چندان برابر مي شود و غالب آن به فرد هديه کننده برمي گردد. البته نفعي هم به فرد ميت مي رسد. شما وقتي همه ي اعمال خودت را که به آن احتياج داري سخاوتمندانه به ذوالحقوق خودت که از دنيا رفته اند يا زنده هستند مي بخشي، معنايش اين است که تو روح بزرگي داري و ظرفيت تو وسيع است، حالا که شما اين کار را کردي خدا از بي نهايتش چيزي کم نمي شود و دنبال ظرف مي گردد. و شما با اين کار ظرف خودت را بزرگتر کردي. دردعاي افتتاح مي گوييم: خدا هر چه بخشد از او کم نمي شود بلکه زياد مي شود. گفته اند هر وقت که دعا مي کنيد که فقرتان برطرف بشود براي کل مردم دنيا کنيد اللهم اغن کل فقير. وقتي براي بيمارتان دعا مي کنيد که شفا بگيرد، براي همه ي بيماران دنيا دعا کنيد. اللهم اشف کل مريض. دين انسان را بزرگ و وسيع بار مي آورد. ما فکر نکنيم که اگر ديگران را دعا کنيم بيمار ما در ميان آنها گم مي شود يا اينکه خدا يادش مي رود يا اينکه چون تعداد زياد بشود اثرش کم مي شود. امام صادق (ع) فرمود: وقتي شما حج خودتان را به عده اي هديه مي کنيد، ثواب آن همه به تک تک آنها مي رسد و هم به خود شما مي رسد. چون اين انسان وسعت روح دارد خدا به او بيشتر مي دهد و او صلاحيت بيشتر از خدا گرفتن را دارد. پس در دعا و هديه دادن به زنده ها و اموات، تمام اعمال مستحب خودتان را هديه بکنيد. شما واسطه بشوييد که خدا از کانال شما رحمت را به زنده ها و اموات بدهد. گاهي شما مي خواهيد آبي به درخت برسد. کانالي مي زنيد و از طريق اين کانال آب به درخت مي رسد. آب اول به خود کانال مي رسد و بعد به درخت مي رسد. وقتي شما واسطه ي خير مي شويد که خير از کانال شما به اموات برسد، اول شما شستشو مي شويد و رحمت وعنايت اول به شما مي رسد و خير از کانال شما به ديگران مي رسد. در ضمن از شما هم کم گذاشته نمي شود. پيامبر فرمود: اگر آيت الکرسي بخوانيد و ثواب آنرا براي تمام اموات در طول تاريخ مومنين بفرستيد، خدا ثواب اين را به تک تک اموات مي دهد. خدا به ازاي هر کلمه ي آيت الکرسي يک فرشته خلق مي کند که تا روز قيامت براي هديه دهنده تسبيح مي گويند. اگر شما سخاوتمند شدي خدا از شما سخاوتمندانه تر است. روايتي داريم که اگر کسي وارد قبرستان شد و يک سوره براي همه ي اهل قبرستان فرستاد، عذاب از همه تخفيف پيدا مي کند و به تعداد افردي که درآن قبرستان دفن هستند حسنه نوشته مي شود. اين هديه هايي که شما براي رفتگان مي فرستيد، اگر آنها از اقوام و خويشان شما باشند، ثواب صله ي رحم هم براي شما اصافه مي شود. امام صادق (ع) از يکي از يارانشان پرسيد که خوبي به پدر و مادر زنده يا مرده ي خودت مي کني؟
سوال – بعضي مواقع مي گويند که ثواب کار خير را به امامان معصوم هديه کنيد. آيا ما خودمان به اين خيرات بيشتر نيازمند نيستيم؟
پاسخ- بهترين ها را بايد به بهترين ها هديه داد. بهترين انسانها معصومين بودند و شما بايد بهترين کارهاي عمرتان را به آنها هديه کنيد. اگر کسي به ائمه خوبي بکند آنها مديون نمي مانند. خدا ياد داده است که اگر کسي تهيتي (تهيت فقط سلام نيست در روايات به هر خوبي معنا شده است.) براي شما گفت، شما خوبي او را با خوبي بهتر يا مساوي جواب بدهيد چه برسد به اينکه کسي به آنها خوبي بکند. اين ادب قرآني است. ائمه ي ما اگر کسي به آنها بدي مي کرد با خوبي به او پاسخ مي دادند. يکي از کنيزهاي امام حسن مجتبي (ع) يک گل به حضرت هديه داد و حضرت او را آزاد کرد. در پاسخ اينکه چرا او را آزاد کرديد، امام اين آيه ي بالا را خواندند. حالا کسي اعمالي انجام داده است و خودش به آن احتياج دارد ولي خاضعانه آنرا به ائمه هديه مي کند اين اعمال خيلي عجيب رشد مي کنند. سيدبن طاوس گفته که هر کسي ثواب نماز مستحب خودش را به امام معصوم هديه دهد آنقدر ثواب نماز افزايش پيدا مي کند که نفس از شمارش آن قطع مي شود. قبل از مرگ به اين فرد مي گويند که هديه ي تو به ما رسيد و امروز روزي است که تو بايد پاداش و تلافي کردن خوبي هاي توست، دلت خوش و چشمت روشن باشد به خوبي هايي که خدا براي تو فراهم کرده است. فردي به امام جواد (ع) گفت که من وقتي به حج رفتم. يک روز طواف را به نيت پيامبر و روز بعد را به نيت امام علي (ع) و... تا اينکه روز دهم را به شما هديه کردم و يک روز را به مادر شما حضرت زهرا هديه کردم. امام فرمود: اين کار را بکن. اين بهترين کار است. امام کاظم (ع) پرسيدند که ما يک ختم قرآن را براي پيامبر و ختم قرآن بعدي را براي امام علي (ع) تا اينکه به شما هديه مي کنيم. امام فرمود: اگر اين کار را کرديد روز قيامت با اهل بيت هستيد. پس يک عمل انجام شد ولي نتيجه اش بي نهايت شد. پاسخ اينکه ما مي توانيم واسطه ي فيص براي معصومين باشيم يا خير انياست که ما نمي توانيم واسطه ي فيض براي آنها باشيم زيرا آنهاخودشان واسطه ي فيض براي ما هستند اما اين عمل صدها برابر رشد مي کند و ديگر اينکه هديه باعث محبت مي شود و ديگر اينکه وقتي انسان مي خواهد عملي را براي معصوم هديه کند آنرا با کيفيت بهتري انجام مي دهد. پس کيفيت اعمال بالا مي رود. انسان مي تواند همه ي اعمال زندگي اش را به معصوم بدهد، سپس ثواب هديه ي به معصوم را به پدر و مادرش بدهد. يکي از شاگردان علامه طباطبايي کتابي را نوشتند و پيش ايشان بردند که ببينند که اين کتاب براي چاپ مشکلي دارد يا خير. علامه فرمود که اين کتاب خوب است ولي عيبي دارد و آن اين است که در مقدمه فقط براي خودت دعا کرده اي. رحمت خدا را واسعه بدان، بخيل نباش و براي همه دعا کن.
دعاي امام سجاد (ع) که مي فرمايد: اللهم الرزقني التجافي عن الدارالغرور....خدايا ما را آماده ي رفتن بکن.