برنامه سمت خدا
-حجت الاسلام والمسلمين عالي
-برزخ
90-06-20
سوال – در برزخ چه اعمالي به کار اموات مي آيد؟
پاسخ- بطور کلي کمک هاي دنيوي و اعمال صالحي که مي تواند به ميت برسد دو چيز است. يکي آثار اعمال خودميت، اعمالي که فرد در دنيا انجام داده است داراي آثاري است که بعد از مرگ به او مي رسد که باقيات و صالحات و صدقات جاريه نام دارد. تا وقتي که اين آثار در دنيا هست، به او مي رسد. دومي هدايا، خيرات و مبراتي است که ديگران براي ميت مي فرستند. درست است که بعد از مرگ فرد در دنيا نيست تا عملي انجام بدهد اما ممکن است که فرد در دنيا کاري کرده است که دنباله ي و بقاياي آن باقي است مثلا فرزند صالحي تربيت کرده است يا شاگردان خوبي تربيت کرده است کتاب خوبي نوشته است يا بنايي تاسيس کرده است مثل امور عام المنفعه اعم از مدرسه، مسجد، حسينيه و. .. تا وقتي اين آثار در دنيا باقي است و مردم از اينها استفاده مي کنند براي فرد باني هم ثواب نوشته مي شود و در پرونده اش هم درج مي شود. در سوره ياسين خدا مي فرمايد: ما هم اعمالي که دردنيا و جلوتر مي فرستاند در پرونده شان درج مي کنيم و هم دنباله ها و آثار آنها را هم درج مي کنيم. بعضي از اعمالي که ما در دنيا انجام مي دهيم دنباله ندارد. وقتي شما نماز مي خواني و روزه مي گيري، اين ديگر تمام مي شود. بعضي از آثار دنباله دارد، باقي و جاري است، باقيات صالح وصدقات جاريه است. مثل کتاب مفيد و فرزند صالح. پيامبر فرمود: حضرت عيسي از قبري عبور مي کردند که صاحب قبر دچار عذاب سختي بود. بعد از يکسال کهاز آنقبر عبور کرد حضرت ديد که عذاب از آن قبر برداشته شده است. از خدا خواست که چهاتفاقي افتاده است. خدا به او خطاب کرد که اين فرد در دنيا فرزندي داشت که بالغ شد و راهي را براي مردم اصلاح کرد و يتيمي را سرپرستي کرد. به برکت اين فرزند عذاب از اين ميت برداشته شد. در کارهاي خير نيت خيلي مهم است. چيزي که در پرونده مي ماند عمل صالح است. عمل صالح دو تا مشخصه دارد. يکي اينکه براي مردم مفيد باشد و ديگري اينکه انگيزه ي الهي داشته باشد. بعني هم حُسن فعلي و هم حُسن فاعلي داشته باشد. هم فعل مفيد باشد وهم انجام دهنده ي فعل انگيزه ي الهي داشته باشد. ممکن است که کسي کار خوبي را بخاطر شهرت، تظاهر و ريا انجام بدهد. اينها به درد آخرت نمي خورد. امام صادق (ع) درمورد آثار اعمال مي فرمايد: بهترين چيزي که انسان مي تواند از خودش بجا بگذارد سه چيز است. فرزند صالحي که براي والدينش دعا بکند، بتواند سنت خوبي بجا بگذارد. مرحوم سيد بن طاوس جشن تکليف را مرسوم کرد. تا وقتي اين عمل خير ادامه دارد براي او هم که اين کار را تاسيس کرده است نوشته مي شود. ديگري صدقه ي جاريه يعني کار خيري که بعد از فرد باقي باشد. گاهي آثار اعمال صدها هزار برابر خود اعمالي است که در دنيا انجام داده ايم. بفرض من هفتاد سال در اين دنيا زندگي کرده ام و کارخير انجام داده ام. اما يک کتاب نوشتم که اين کتاب بعد از من هفت صد سال ماند و آثار آن هم هفت صد سال مي ماند در حاليکه من در دنيا هفتاد سال بيشتر زندگي نکردم. کسي بنا يا مسجدي درست مي کند و اين هزار سال مي ماند و ميليون ها نفر در اين مسجد نماز مي خوانند که اين عبادت آنها براي فرد هم نوشته مي شود. پيامبر فرمود: اگر کسي سنت يا روش خوبي را بنيان گذاري بکند، اين فرد در ثواب کساني که به اين سنت عمل مي کنند شريک است بدون اينکه از ثواب عاملان چيزي کم بشود. اگر کسي بدعتي دردين بگذارد يا مرکز فحشائي تاسيس بکند، گناه تمام کساني که در گناه مي افتند در پاي باني مي نويسند بدون اينکه از گناه افراد عامل هم کم بشود. مثلا رضا خان کشف حجابي را انجام داده است نسل هاي بعدي هم که در اين دام افتاده اند، گناهان آنها هم براي او نوشته مي شود. ديگري اموري است که ديگران براي ميت انجام مي دهند. مثل خيرات و مبرات. امام صادق (ع) فرمود: ميت در عالم برزخ خوشحال مي شود اگر کسي براي او طلب آمرزش بکند. يعني در همين حد که استغفاري براي ميت انجام بشود او خوشحال مي شود. همانطور که اگر به زندگان هديه اي بدهيد خوشحال مي شوند. پيامبر فرمود: شخص متوفا مثل فردي است که دارد غرق مي شود و هر لحظه منتظر کمکي است. همين که مي بيند شخصي براي او خيراتي مي کند يا استغفار مي کند، از اينکه هر چه در دنيا است به او بدهند، خوشحال تر مي شود. يعني اگر دنيا را به او بدهند اين قدر خوشحال نمي شود که يک استغفار بر اي او بکنند. ببينيد که او چقدر محتاج است. حضرت: هديه اي که زنده ها مي توانند به مرده ها بدهند، استغفار و دعا کردن است. اگر کسي که فوت کرده است اگر فاميل نزديک باشد، ما نبايد فکر کنيم که طرف چون فوت کرده است صله ي رحم تمام شده است. يکي از مصاديق بزرگ صله ي رحم بعد ازمرگ است. زيرا او نيازمند است. امام باقر (ع ) مي فرمايد: بعضي از بچه ها وقتي والدين شان زنده بودند به آنها احترام مي گذاشتند اما چون بعد از مرگ به ياد آنها نيستند عاق والدين مي شوند. يعني والدين از آن طرف نفرين مي کنند. پدر و مادر بعد از فوت به فرزندان نيازمند هستند. امام فرمود: افرادي در زمان حيات به پدر و مادرشان احترم مي گذارد ولي وقتي پدر و مادرشان از دنيا مي روند دين آنها را ادا نمي کنند و برايشان دعا نمي کنند، خدا فرزند ايشان را به عنوان عاق والدين محسوب مي کند. گاهي فرزندي در دنيا عاق والدين بوده است و به والدين خودش بي احترامي مي کرده، ولي وقتي والدين او مي ميرند طرف بر مي گردد و شروع به خوبي مي کند و اين عاق والدين بودن برطرف مي شود. اگر کسي به والدين يا خويشان خود بعد از مرگ کمک برساند دو تا ثواب به او مي دهند. يکي ثواب رساندن نيکي به ميت و ديگري ثواب صله ي رحم به او مي دهند. سيد محمدطباطبايي شاگردي بنام اديب داشتند که او براحتي مي توانست با اموات ارتباط بگيرد. يک بار برادر علامه طباطبايي نامه اي به علامه فرستادند. نوشته بودند که اين شاگرد با پدر تماس گرفته است، روح پدر از شما گله مند است که چرا شما در ثواب تفسيري که نوشته اي پدر را شريک نکرده اي ؟ علامه خيلي تعجب کرد زيرا شاگرد برادرش اصلا او را نمي شناخت و خبر نداشت که من تفسيري نوشته ام. اينکه ايشان پدرشان را در ثواب تفسير شريک نکرده بودند بخاطر اين بود که کارشان را خيلي با ارزش نمي دانستند. وقتي اين نامه به علامه رسيد ايشان گريه کردند و گفتند که خدايا اگر اين کار من پيش تو ارزشي دارد، من ثواب آنرا به روح پدر و مادرم هديه مي کنم. قبل از اينکه علامه جواب نامه را بدهد نامه ي بعدي از تبريز رسيد که برادرش نوشته بود که شاگردم با روح پدر ارتباط گرفته است و پدر خيلي خوشحال بوده است و گفته هديه حسين به ما رسيد و خيلي به ما کمک کرد.
سوال – چه هديه هايي براي اموات مفيد است؟
پاسخ – گاهي ما مي بينيم که بعد فوت فردي، آنچنان افراد خانواده درگير کارها هستند که از اصل غافل شده اند. از چيزهايي که اموات شان در هنگام ورود به برزخ نياز دارند غافل شده اند. شخص مرده هر لحظه چشم به راه است. اموات فريادهايي دارند ولي گوش افراد عادي آنها را نمي شنود. پيامبر فرمود: هر کدام از اموات با صداي محزون و گريه به خانواده هايشان فرياد مي زنند: به ما رحم بکنيد خدا به شما رحم بکند. اينهايي که اين جوري فرياد مي زنند برادران ديني شما بودند، به آنها کمک بدهيد و ياد آنها باشيد. قبر، حالات قبر، نکير و منکر صبر نمي کنند تا مراسم سوم و هفت و چهل ميت تمام بشود. همان موقع که ميت را در قبر مي گذارند و هنوز مردم در بالاي قبر ايستاده اند، نکير و منکر مي آيند. تعبير روايت اين بود که ميت هنوز صداي پاي تشييع کننده ها را مي شنود که نکير و منکر مي آيند. در چنين موقعيت حساسي ميت کمک مي خواهد. حالا چه چيزي به درد آنها مي خورد؟ پنج چيز به درد اموات مي خورد. يکي اينکه بعد از دفن ميت تلقين بعد از دفن را بگويند و مدتي سر قبر بنشينند. البته تلقين قبل از دفن هم داريم که مي خوانند. وقتي تلقين بعد از دفن خوانده مي شود نکير و منکر مي گويند که حجت و دليلش را به او گفتند، پس برويم. ببينيد يک تلقين بالاي قبر چقدر اثر دارد. انسان نبايد فقط گريه کند البته گريه تخليه است ولي گريه به درد ميت نمي خورد. گريه بر امام حسين (ع) و ائمه از باب ديگري است. پس اولين هديه اي که مي توانند به شخص متوفا بدهند بعداز دفن خواندن تلقين و نشستن و قرآن خواندن است. دومين کاري که بايد انجام بدهند اين است که بدهي هاي ميت را بپردازند چه بدهي هاي مالي و غير مالي. حج هم بدهي مالي و هم غير مالي است. پس بدهي هاي ميت را شروع به انجام دادن بکنند و پرداخت کردند يا خودشان اين کار را بکنند يا اجير بگيرند. براي ميت ثانيه ها خيلي سخت مي گذرد. سومين هديه مستحبات است. از پيامبر پرسيدند که نيکي به والدين بعد از مرگ چيست؟ پيامبر فرمود: برايشان دعا بکند، طلب مغفرت براي آنها بکند، عهد و وصيت ميت را انجام بدهد، صله رحم با خويشاوندان آنها بکند. يعني با از دنيا رفتن کسي ارتباط فاميلي قطع نشود، اگر آنها دوستي داشتند به دوست آنها هم رسيدگي بکن. چهارمين هديه اين است که انسان طوري رفتار کند که براي پدر و مادر خدا بيامرزي بخرد. روايت داريم که از گناهان کبيره است که بچه ها کاري بکنند که براي پدر و مادر نفرين بخرند. پنجمين هديه سرزدن به قبور آنها است. وقتي اموات تازه فوت کرده اند بيشتر به هديه ها نياز دارند مثل شب اول قبر که بيشتر به هديه نياز دارند.
سوال – سوره نورآيات 1 تا 10 را توضيح بدهيد.
پاسخ – بخاطر آيه 34 اين سوره است که به آن سوره ي نور گفته مي شود. محتواي کلي اين سوره عفت و پاکدامني است. در آيات اول مجازات کساني که آلودگي جنسي دارند مطرح شده است، مسئله ي پيشگيري از انحرافات جنسي، مسئله ي انحرافات چشم، مسئله ي حجاب و ازدواج آسان مطرح شده است. کساني که مي خواهند عفت و حيا در خانواده هايشان باشد،توصيه شده است که اين سوره را بخوانند و محتويات آنرا ياد بگيرند. آيه دوم مي فرمايد: کساني که دچارعمل جنسي شده اند صد تا زيانه بزنيد. خدا مي فرمايد: مبادا در اينجا رحم کنيد، اگر مومن هستيد. در ضمن بايد گروهي از مومنين هم ناظر اين کار باشند و ببينند که افرادي که اين کار زشت را انجام مي دهند بدانند که فقط تازيانه نيست بلکه آبرورفتن هم هست. جامعه هم عبرت بگيرد. خدايي که ارحم الراحمين است در اينجا مي فرمايد که رحم نکنيد. دلسوزي در هر جايي ارزش ندارد. حالات خودتان را با خدا تنظيم کنيد.
سوال – در مورد زيارت اهل قبور توضيحاتي بدهيد.
پاسخ – پنجمين هديه زنده ها به اموات اين است که به مرده ها سر بزنند و به سر قبر آنها بروند. وقتي ميت مي بيند که کساني سر قبر او مي آيند بسيار خوشحال مي شود. اين خوشحالي از اُنسي است که با دوستان و آشنايان مي گيرد و يک خوشحالي از دعايي است که سر قبر مي کنند. بهترين زمان زيارت اموات عصر پنجشنبه است که پيامبر گفته است. شايد بهتر از آن صبح جمعه بين الطلوعين باشد. از امام صادق (ع) سوال شد که اگر شخص سر قبر کسي برود، آيا او به درد آن شخص مي خورد ؟ امام فرمود: بله اين مثل هديه اي است که به زنده ها مي دهيد و او را کاملا خوشحال مي کنيد. يکي ازنزديکان رجبعلي خياط مي گفت: ما با ايشان به قبرستان ابن بابويه رفته بوديم و قبر مادر من هم آنجا دفن بود. من سر قبر مادرم نرفتم. سر چند تا قبر فاتحه خوانديم. وقتي مي خواستيم از قبرستان بيرون بياييم، ايشان گفتند که مادر شما اينجا دفن است ؟ گفتم: بله. گفت مادر شما در عالم برزخ داشت از شما گله مي کرد. برگشتيم و سر قبر مادرم رفتيم. کسي که از دنيا رفته است رابطه اش قطع نشده است و هوشيارتر شده است. ما نبايد نظام آخرت را با دنيا قاطي کرد. گاهي تاج گلهاي آنچناني بر سر قبرها مي آورند. اين به کار ميت نمي آيد، عمل صالح به کار ميت مي آيد. در کتاب سياحت غرب مرحوم قوچاني داريم ( اين کتاب بر اساس روايات اهل بيت و چيزهايي که به مرحوم قوچاني نشان داده اند ): هادي (کسي است که در سفر آخرتي تجسم ولايت امير المومنين است ) به من گفت: من توشه ي صفر تو را کم مي بينم. بايد چند جمعه اي ايجا باشيم تا چيزي از دوستان برايت برسد که پيامبر فرموده است که در سفر هرچه زاد و توشه زياد باشد بهتر است. من بايد براي تو جواز عبور از سلطان دين و دنيا امير المومنين بگيرم. چنان که در اين چند هفته کمکي از دنيا نرسيد، شب جمعه به نزد اهل بيت خود برو شايد بطلب مغفرت يادي از تو بنمايند. هادي رفت و من به انتظار نشستم. بصورت پرنده اي به خانه ي خودم رفتم. به کارهاي اهل بيت که که براي من روضه خواني راه انداخته بودند و آش و پلو ساخته بودند نظر داشتم. ديدم کارهايشان مفيد به حال من نيست. روح اعمال و مقصد اصلي شان آبروي خودشان است. يک فقير گرسنه را به اطعام خودشان دعوت نکرده بودند. مدعوين هم قصدشان خوردن غذا و کارهاش شخصي بود نه طلبي براي من و نه گريه اي براي امام حسين (ع). اگر اهل بيت هم گريه اي داشتند فقط براي خودشان بود که چرا بي سرپرست ماندند. .. من با حالت ياس و سرشکستگي به منزل خود مراجعت نمودم. و نزديک بود که بر اهل بيت و اولاد خود نفرين کنم ولي حالت علم مانع شد. وقتي داخل قبرم شدم ديدم که هادي امده است و سبدي از سيب وسط حجره گذاشته شده است. هادي گفت: از رعيت اينجا کسي از قبرستان عبور مي کرد و فاتحه اي خواند و اين خاصيت نقدي اوست. خدا رحمت کند او را که به موقع آورد.
سوال – اگر کار خيري که مي کنيم، به تعدادي از اموات هديه کنيم آيا از ثواب آن کم مي شود؟
پاسخ – خير. اگر شما يک صلوات به کل اموات مومنين و مومنات هديه کنيد بخاطر کار ارزشمندي که شما کرديد و همه را در نظر گرفتيد و بخل نورزيديد، خدا ثوابش را به همه مي دهد و از هيچ کس هم ثوابي کم نمي شود. پيامبر فرمود: وقتي انسان آيت الکرسي را بخواند و ثوابش را براي همه ي اهل قبورمومنين و مومنات بفرستد خدا ثواب را به هر کدام از اموات مي دهد. فردي از امام صادق (ع) پرسيد که من يک حج انجام داده ام. آيا من مي توانم پدر و مادرم را که از دنيا رفته اند در ثواب اين حج شريک کنم ؟ امام فرمود: بله. البته همه را مي تواند در اعمال مستحب شريک کرد. اگر شما يک عمل واجب براي کسي انجام مي دهي مثلا براي فردي نماز بجا مي آوريد اين براي خود ميت است. وقتي ما مي خواهيم ثواب مخصوصي مثلا به پدرمان برسد، اين ثواب مي رسد و از کرم خدا چيزي کم نمي شود. يک اتفاق خوبي براي خود اهدا کننده مي افتد و هديه هاي نابي گير خودش مي آيد.
سوال – آيا هديه هايي که ما براي اموات مي فرستيم فورا به آنها مي رسد؟
پاسخ – بله. اين هديه ها همان موقع به اموات مي رسد. پيامبر فرمود:ساعتي سخت تر از عالم قبر نيست. رحم کنيد به صدقه. اگر صدقه براي او نداشتيد دو رکعت نماز بخوانيد. اگر اين کار را کرديد همان لحظه خدا هزار فرشته به سمت قبر مي فرستد با هر فرشته اي يک لباس بهشتي براي ميت هديه مي برند و قبرش قيامت وسعت پيدا مي کند.
سوال – شب اول قبر بر چه موقعي است؟
پاسخ – شب اول قبر اولين شبي است که فرد از دنيا مي رود. قبر خاکي مورد نظر نيست. ممکن است که فرد بيست سال در بياياني باشد يا حفره ي خاکي پيدا نکند. حکم فقهي داريم که اگر کسي را بعد از چند سال دفن کردند، نماز شب اول قبر را برايش بخوانند. نکير و منکر هم شب اول قبر مي آيند. ما روح سرگردان نداريم.
انشاء الله خدا همه ي ما را در اين عوالم در پناه اميرالمومنين و اولادش حفظ کند.