برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: ابعاد مختلف تربيت عبادي (توجه به رکوع در نماز)
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين بهشتي
تاريخ پخش: 10-01- 99
شريعتي: بسم الله الرحمن الرحيم، اللهم صل علي محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
ناز اين دلبر خوش چهره کشيدن دارد *** نمک عشق ابالفضل چشيدن دارد
تيغ کافي است ترنج از سر راهم بردار *** ماه يوسف شدن انگشت بريدن دارد
راضي ام زلف بيافشان و زمين‌گيرم کن *** سيف تو ظرفيت درد کشيدن دارد
هروله، سعي صفا ياد تو انداخت مرا *** صحن بين الحرمين‌ات دويدن دارد
سلام مي‌کنيم به حضرت باب الحوائج قمر منير بني هاشم، حضرت ابالفضل العباس و سلام به همه شما، انشاءالله که همه زير سايه ابالفضل عاقبت بخير شويم. حاج آقاي بهشتي سلام عليکم و رحمة الله.
حاج آقاي بهشتي: سلام عليکم و رحمة الله، بنده هم خدمت شما و بينندگان عزيز سلام مي‌کنم. اين روزهاي طلايي، ميلاد مسعود حضرت أباعبدالله الحسين(ع)، امروز تولد آقا قمر بني هاشم و فردا سالروز زينت عبادت کنندگان و سيد سجده کنندگان حضرت امام زين العابدين را تبريک مي‌گويم و براي همه انسان‌ها و ملت ايران صحت و عزت و سلامت را تمنا مي‌کنم.
شريعتي: انشاءالله دل و جانتان سرشار از بهار و پر از آرامش باشد. بحث ما با حاج آقاي بهشتي بحث نماز و اجزاء نماز بود و نکات لطيفي که شنيديم و ادامه اين بحث را امروز خواهيم شنيد.
حاج آقاي بهشتي: بسم الله الرحمن الرحيم، «الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي»
همه عمر هرچه عبادت کنيم شيرين است اما خدا ماه‌هايي را به عنوان بهار عبادت، ماه رجب، ماه شعبان و ماه رمضان قرار داده است، در دعاي ظهرهاي ماه شعبان مي‌خوانيم «وَ هَذَا شَهْرُ نَبِيِّكَ سَيِّدِ رُسُلِكَ شَعْبَانُ الَّذِي حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوَانِ» ماه پيغمبر که پوشيده شده و سرشار از رحمت پروردگار است. ماهي است که «يَدْأَبُ فِي صِيَامِهِ وَ قِيَامِهِ» پيوسته پيامبر اخلاقش اين بود که به روزه‌داري و شب زنده‌داري بپردازد. «اللَّهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَى الِاسْتِنَانِ بِسُنَّتِهِ» خدايا به ما کمک کن ادامه بدهيم همين سنت عبادت و پرستش‌گري را، ما از وضو شروع کرديم، با نيت که مي‌خواهيم با خدا راز و نياز کنيم، وقتي که خدا معين کرده بود انتخاب کرديم. صدايمان را با اذان بلند کرديم، لباسي که خدا گفته بود چگونه لباسي باشد پوشيديم، به نيت رسيديم و نيت کرديم خدايا بخاطر رضاي تو و نزديکي به تو مي‌خواهم با تو راز و نياز کنم. الله اکبر، بزرگي خدا را صدا زديم. اولين سوره کتابش را تلاوت کرديم، يک سوره به انتخاب خود خوانديم، حالا به نيت تعظيم پروردگار به رکوع مي‌رويم.
تا حالا بزرگي خدا را اشاره کرديم و حالا کوچکي خودمان را، پروردگارا ما هرچه داريم از توست. منهاي تو ما کسي نيستيم. اگر بخواهيم بزرگ شويم بايد بندگي کنيم. رکوع از ارکان نماز است. قسمت‌هاي نماز را رکعت مي‌گويند، رکعت از رکوع گرفته شده و بخش‌هاي نماز است. در هر رکعت بعد از قرائت بايد به اندازه‌اي نمازگزار خم شود تا بتواند دست‌هايش را روي زانو بگذارد. اين عمل را رکوع مي‌گويند. کسي که نشسته نماز مي‌خواند رکوعش به قدري است مقداري کمرش را خم کند و بهتر است صورتش بين زانوهايش برسد. در رکوع چه بگوييم؟ به اندازه سه مرتبه سبحان الله، يا يک مرتبه «سبحان ربي العظيم و بحمده» يا بعضي فرمودند: هر ذکري که به اين اندازه باشد و از اين کمتر نباشد. اين واجب است در رکوع بگوييم ولي مستحب است همين ذکرها را سه بار يا پنج بار يا هفت بار بگوييم.
در رکوع بايد به مقدار ذکر واجب بدن آرام باشد. حيف است نماز بخوانيم و بعد بگويند: باطل است. مثلاً گفتند: سه مرتبه سبحان الله در رکوع بگوييم، يکي را در حال رفتن مي‌گويد و يکي را در حال برگشتن مي‌گويد. داريم نماز اينطور، اين حيف است، ما با خدا رفاقت داريم، مجموع نماز دو رکعتي ما اگر درست باشد دو دقيقه طول مي‌کشد. اين را درست انجام بدهيم، سي سال، چهل سال نماز خوانديم بگويند: اينجا اشتباه بود، دوباره بايد قضا کني. وقتيدن آرام گرفت بايد ذکر بگويي. چقدر خوب است قبل از رکوع يا بعد از رکوع صلوات بفرستيم. ماه شعبان ماه صلوات است.
يک نمازي داريم به نام نماز آيات که ده رکوع دارد، در نماز آيات نشانه‌هايي در کائنات و جهان هستي رخ مي‌دهد که در زمان جاهليت گفتند که ارباب وجود دارد يعني خدايان، باران يک خدا و باد يک خدا دارد. همه نشانه‌هاي عظمت خداست و به جاي اينکه در پيشگاه خورشيد تعظيم کنيم در پيشگاه خداي خورشيد تعظيم کنيم. نماز آيات ده رکوع دارد و هر رکعتي پنج رکوع دارد. بعد از تمام شدن ذکر رکوع بايد نمازگزار بايستد تا بدنش آرام گيرد و دوباره با عجله از رکوع به سجده نرود که نماز باطل مي‌شود و اگر عمداً پيش از ايستادن يا آرام گرفتن به سجده برود، نمازش باطل است.
مستحب است چون نماز ارکاني دارد که بايد انجام شود، عمداً يا سهواً اگر ترک شود نماز باطل است. بعد از ارکان واجبات است که اگر سهواً يادمان رفت نماز ما ايرادي ندارد و درست است. بعد از ارکان و واجبات تزئينات نماز است. مثل خانه‌اي که اگر ستون نباشد شکل نمي‌گيرد، اينها ارکان است. بعد واجبات مثل ديوار و کولر و وسايل گرمايش، بعد هم تزئينات مثل پرده، لوستر، نماز هم يک تزئيناتي دارد. يکوقتي يک خانه خلوت است و يکوقتي زيباسازي شده است. مستحب است پيش از رفتن به رکوع الله اکبر بگوييم و بعد از اينکه رکوع تمام شد، ايستاديم و بدن آرام گرفت «سمع الله لمن حمده» يعني خداوند ستايش همه ستايشگرانش را مي‌شنود. يعني ما در منظر خدا هستيم.
مستحب است مردان انگشتان دستشان را باز کنند، در حالت ايستادن انگشتان دست بسته، در رکوع انگشتان دست باز، سر زانو را بگيرد، خانم‌ها مستحب است دستشان را بالاتر از زانو بگذارند. مستحب است در رکوع ان آداب را رعايت کنيم و به بين زانوها در رکوع نگاه کنيم و زانوها جلو آمده نباشد. پيغمبر ما(ص) رکوع‌هايش اينطور بود که کاملاً کمرش صاف بود، اگر آب روي کمرشان مي‌ريختند آب همانجا مي‌ماند.
آيات رکوع؛ اين کلمه در قرآن زياد آمده است، سوره بقره آيه 43 در مجموع آيات بني اسرائيل است. حضرت موسي به بني اسرائيل فرمود: «وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِين» نماز به پا داريد، زکات بپردازيد، با رکوع کنندگان رکوع انجام بدهيد. از اين آيه معلوم مي‌شود هم نماز جماعت در يهود بود و هم رکوع در عبادت آنها بوده است. اين حالت تعظيم که ما اجازه نداريم در مقابل غير خدا اينطور تعظيم کنيم. گاهي در بعضي مراسم‌ها ديده مي‌شود بعضي افراد خم مي‌شوند، ما از اين کار نهي شديم، سجده در پيشگاه غير خدا و رکوع در پيشگاه غير خدا ممنوع است. مي‌توانيم دست به سينه بگذاريم و کمي خم شويم. در سوره آل عمران آيه 43 مي‌فرمايد: «يا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِين» در بين مسيحي‌ها هم رکوع هست. اي مريم در پيشگاه خدا تواضع کن و سجده کن و با رکوع کنندگان به رکوع برو. يعني نماز را به جماعت بخوانيد. شايسته هست در اجتماعات عبادي، الآن در ماجراي ويروس نماز جماعت برگزار نمي‌شود.
سوره مائده آيه 55، «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ» يک يهودي سراغ پيغمبر آمده بود که پيامبران قبلي وصي داشتند شما وصي نداريد، پيغمبر فرمود: چرا همراه من بيا، من وصي خود را به تو نشان مي‌دهم. همزمان سائلي در مسجد کمک خواست و کسي نبود کمک کند و اميرالمؤمنين داشتند نماز نافله ظهر مي‌خواندند، ديدند کسي نيست به سائل کمک کند دستشان را دراز کردند و سائل فهميد و آمدند انگشتر حضرت را گرفتند. پيغمبر در همين زمان با آن يهودي وارد مسجد شدند و جبرئيل هم نازل شد و اين آيه را آورد، فقط سرپرست شما الله است و رسول خدا، و مؤمناني که در حال رکوع به بيچاره‌ها توجه دارند.حضرت در معرفي خودش خيلي جاها به اين آيه استناد مي‌کرد.
سوره توبه آيه 112 نه صفت براي مؤمنان شمرده است. گاهي ما مي‌توانيم خودمان را ارزيابي کنيم، ما مؤمن هستيم. گاهي وقت‌ها در ادارات فرم‌هاي ارزشيابي هست که گاهي مي‌دهند خودارزيابي، خدا در سوره توبه آيه 112، نه صفت براي مؤمنان ذکر مي‌فرمايد. اول «التَّائِبُونَ» توبه کنندگان، «الْعابِدُونَ» عبادت کنندگان، «الْحامِدُونَ» حمد کنندگان، «السَّائِحُونَ» روزه داران، «الرَّاكِعُونَ» رکوع کنندگان، «السَّاجِدُونَ» سجده کنندگان، «الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ» کساني که امر به معروف مي‌کنند، «وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ» از زشتي‌ها جلوگيري مي‌کنند. «وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ» نگهبانان و پاسداران مرزهاي الهي، «وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ» اي پيامبر مؤمنان را بشارت بده. رکوع يک مسأله حاشيه‌اي و کوچک نيست و خيلي اهميت دارد.
سوره حج آيه 77 مي‌فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا» مؤمنان در پيشگاه پروردگار تعظيم کنيد، «وَ اسْجُدُوا» به خاک بيافتيد، «وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ» پروردگار خود را عبادت کنيد. رکوع و سجده را به طور شاخص جدا کرده است. «وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» خدمت کنيد. عبادت و خدمت کنار هم آمده است. اي اهل ايمان عبادت کنيد پروردگارتان را و خدمت کنيد به خلق خدا. از ضعفا دستگيري کنيد و به ناتوان‌ها مشورت بدهيد. نتيجه چه؟ اميد است که به رستگاري برسيد. آخرين آيه سوره فتح، آيه 29 «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِينَ مَعَهُ» محمدي‌ها چه صفاتي دارند؟ «أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ» نسبت به کفار حساس هستند و غليظ هستند و بي تفاوت نيستند و سازش پذير نيستند و بينشان همدلي حاکم است. «تَراهُمْ» محمدي‌ها را مي‌بيني در حال «رُكَّعاً سُجَّداً» رکوع و سجده، از ويژگي‌هاي پيروان پيامبر اسلام عبادت و نماز و رکوع و سجده است. اين نشان مي‌دهد رکوع و سجده، چون نماز تشهد هم دارد. در رکعت سوم و چهارم تسبيحات هم داريم.
شخصي مي‌گويد به خانه امام صادق وارد شدم، حضرت نماز مي‌خواندند. به رکوع رفتند، ديدم شصت بار ذکر رکوع را تکرار مي‌کنند. لذت مي‌بردند از رکوع، مرحوم نخودکي که خيلي مريد دارد. يک شب برفي آمده از خادمان حرم امام رضا اجازه گرفته و به پشت بام رفته تا صبح رکوع کرده است. صبح که خادمان درها را باز کردند ديدند مقدار زيادي برف جمع شده ولي ايشان در حال عشق بازي با پروردگار است. بياييم ماه شعبان و رمضان را ماه تجديد نظر قرار بدهيم، خدايا شيريني عبادت را به ما بچشان. «الهي اذقني حلاوة عبادتک» اگر بچشيم ديگر رها نمي‌کنيم. قرآن کريم در سوره مرسلات مي‌فرمايد: بعضي هستند مي‌گوييم: رکوع کن، نمي‌کنند. «وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ ارْكَعُوا لا يَرْكَعُون» (مرسلات/48) سرکش، سرمست، متکبر، پيش هرکسي خم مي‌شوند اما به خدا که مي‌رسد، آقا نماز خواندي؟ مي‌گويد: قرصش را خوردم. مسخره مي‌کند. اما قرض مي‌خواهد تا کمر خم مي‌شود تا کسي به او کمک کند. تمام وجودش رحمت است، تعظيم کن.
پيغمبر دستور دادند که طائفي‌ها، طائفي‌ها نزد پيغمبر آمدند که ما اسلام را مطالعه کرديم و دو شرط براي مسلمان شدن داريم. يکي اينکه تعظيم نمي‌کنيم. پيغمبر فرمود: «لا خير في دينٍ ليس فيه رکوع و لا سجود» در ديني که تعظيمي در پيشگاه خدا نباشي دين نيست. دين داري يعني خدا را بشناسي و در پيشگاه او تعظيم کني. اين بار به بزرگي مي‌رسي. رسول خدا(ص) بعد از فتح مکه از همسر ابوسفيان، هند جگرخوار پرسيد: اسلام را چگونه مي‌بيني؟ گفت: اسلام خوب است مگر سه چيز، يکي حجابش را نمي‌پسندم. يکي اذان بلال و يکي رکوع و سجده را نمي‌پسندم. پيغمبر فرمود: اما حجاب بهترين پوشش است. نماز بدون رکوع و سجود نماز نيست و بلال هم بهترين بنده خداست.
امام باقر(ع) فرمود: هرکس رکوعش را تمام و کامل انجام بدهد وحشت قبر سراغش نمي‌رود. خيلي‌ها از وحشت قبر مي‌ترسند. يکي از چيزهايي که وحشت قبر را از ما برمي‌دارد رکوع کامل و با آرامش است. دعايي هست در تعقيبات نماز خواهيم رسيد. يکي از فرازهاي نماز تعقيبات است، نماز را با عجله رها نکنيم. «إِلَهِي إِنْ كَانَ فِيهَا خَلَلٌ أَوْ نَقْصٌ مِنْ رُكُوعِهَا أَوْ سُجُودِهَا فَلَا تُؤَاخِذْنِي» پروردگارا اگر در نماز ما خلل يا نقصي هست، «من رکوعها أو سجودها» در رکوع و سجده نماز، يعني رکوع و سجده نماز اسکلت‌هاي نماز هستند. خدايا مرا مؤاخذه نکن. «وَ تَفَضَّلْ عَلَيَّ بِالْقَبُولِ وَ الْغُفْرَانِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ» نشان مي‌دهد رکوع بخش مهم نماز است.
امام صادق فرمود: «وَ فِي الرُّكُوعِ أَدَبٌ وَ فِي السُّجُودِ قُرْب» رکوع نشان دهنده بندگي است، خدايا من بنده تو هستم، هستي من از تو هست. آغاز و پايان و روزي من از توست. رکوع نشانه ادب و سجده نشانه تقربه به پروردگار است. اميرالمؤمنين آنقدر رکوع طولاني داشت که عرق از ساق پاي او جاي و زير قدم‌هايش تر مي‌شد. اينقدر به رکوع و سجده عشق داشتند. در حديث آمده امام صادق فرمود: ذکر رکوع را سي بار تکرار کنيد. «سبحان ربي العظيم و بحمده» سي بار، چه کسي توان دارد؟ اين به عشق‌هاي ما برمي‌گردد. فکر کنيد يک کسي فوتبال دوست دارد ساعت‌ها پاي فوتبال مي‌نشيند. تکراري مي‌بيند، چند بار مي‌بيند. شيريني و مزه چيزي در کام ما بيايد، رها نمي‌کنيم.
در خيابان شريعتي مي‌رفتيم، از جلوي مسجدي مي‌رفتيم. يکي از مسافران گفت: من تا آخر عمرم در اين مسجد نمي‌آيم. گفتم: چرا؟ گفت: امام جماعت اينجا سه بار ذکر رکوع و سجده را مي‌گويد. گفتم: يا امام زمان، درست است امام جماعت بايد خلاصه بخواند ولي ما اينقدر بايد بيزار باشيم؟ بايد از اين فرصت طلايي شعبان براي شيريني عبادت از خدا کمک بگيريم. در نهج‌البلاغه مي‌خوانيم خداوند فرشتگاني دارد که دائم در حال رکوع هستند. فرشتگاني دارد که بعضي از فرشته‌ها فقط سجده مي‌کنند، ما اگر بخواهيم فرشته گونه شويم سجده و رکوع را تمرين کنيم. «مِنْ مَلَائِكَتِهِ مِنْهُمْ سُجُودٌ لَا يَرْكَعُونَ وَ رُكُوعٌ لَا يَنْتَصِبُونَ وَ صَافُّونَ لَا يَتَزَايَلُونَ» بعضي فقط در حال قيام هستند. امام صادق(ع) فرمود: «ثَلَاثَةٌ إِنْ يَعْلَمْهُنَ الْمُؤْمِنُ كَانَتْ زِيَادَةً فِي عُمُرِهِ» سه چيزي که اگر مؤمن بداند عمرش را طولاني مي‌کند، «وَ بَقَاءَ النِّعْمَةِ عَلَيْهِ» نعمت‌هايي که خدا به او داده استمرار مي‌بخشد. راوي مي‌گويد: پرسيدم چه هستند؟ «فَقُلْتُ وَ مَا هُنَّ قَالَ تَطْوِيلُهُ فِي رُكُوعِهِ وَ سُجُودِهِ فِي صَلَاتِهِ» طول دادن نمازهاي فرادي، دوم طول دادن سر سفره غذا، «تَطْوِيلُهُ لِجُلُوسِهِ عَلَى طَعَامِهِ إِذَا أَطْعَمَ عَلَى مَائِدَتِهِ» سر سفره نشسته سه دقيقه غذا را مي‌خورد. با طمأنينه غذا بخوريد، با آرامش غذا را ميل کنيد. سومين مورد که نعمت را باقي مي‌دارد اين است که به خانواده‌اش خدمت کند.
هنگامي که اين آيه نازل شد «فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ» (واقعه/96) پروردگار بزرگت را همراه با ستايش تسبيح کن. پيغمبر فرمود: اين آيه را در رکوع قرار بدهيد. چون اين آيه نازل شد «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى» (اعلي/1) همراه با ستايش پروردگار او را تسبيح کن. پيغمبر فرمود: اين را در سجده قرار بدهيد. امام باقر(ع) فرمود: بچه‌هايتان را از پنج، شش سالگي رکوع و سجده بياموزيد. اذکار و افعالش را از سه سالگي تا هفت سالگي ياد بدهيد.
پيغمبر وقتي تنها نماز مي‌خواند رکوع و سجودش را طول مي‌داد ولي هرگاه به جماعت مي‌خواند بسيار عادي و ساده نماز را برگزار مي‌کرد. امام باقر(ع) فرمود: «إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَرْكَعَ وَ تَسْجُدَ» وقتي خواستي رکوع و سجده انجام بدهي، «فَارْفَعْ يَدَيْكَ وَ كَبِّرْ ثُمَّ ارْكَعْ وَ اسْجُدْ» ما در تکبيرة الاحرام گفتيم در همه حالت‌هاي نماز تکبير هست. بزرگي خدا هست. حضرت فرمود خواستيد رکوع کنيد مستحب است دستها را به حالت تکبيرة الاحرام بکنيد و به رکوع برويد. سجده هم همينطور، از سجده برمي‌خيزي الله اکبر به سجده مي‌روي. اين تکرار الله اکبر بزرگي خدا را در دل ما زنده مي‌کند. از امام حسن عسکري حديث داريم وقتي نمازگزار رکوع مي‌کند خداي بزرگ به فرشتگانش مي‌فرمايد: فرشتگان من، «يَا مَلَائِكَتِي، أَ مَا تَرَوْنَهُ كَيْفَ تَوَاضَعَ لِجَلَالِ عَظَمَتِي» آيا نمي‌بيني چگونه اين بنده من براي بزرگي من تواضع مي‌کند؟ «أُشْهِدُكُمْ» شما را شاهد مي‌گيرم «لَأُعَظِّمَنَّهُ فِي دَارِ كِبْرِيَائِي وَ جَلَالِي» او را در خانه کبريا و بزرگي‌ام جا خواهم داد. نماز انسان را خدايي مي‌کند و يک فضايي را بعد از اين دنيا براي ما مي‌سازد. در سفري که پيغمبر به آسمان داشت فرشته گفت: هر سبحان الله و الحمدلله و الله اکبري که بنده مي‌گويد، اينجا در بهشت براي او قصري مي‌سازند يا درختي مي‌کارند، ما با اين عبادت دنيا و آخرت خوب براي خودمان تضمين مي‌کنيم.
شريعتي: چقدر خوب است در سالروز تلاوت حضرت ابالفضل العباس ثواب تلاوت اين آيات را به روح بلند و آسماني حضرت ام البنين مادر گرانقدر حضرت قمر بني هاشم هديه کنيم. امروز صفحه 361 قرآن کريم را تلاوت خواهيم کرد.
«إِذا رَأَتْهُمْ مِنْ مَكانٍ بَعِيدٍ سَمِعُوا لَها تَغَيُّظاً وَ زَفِيراً «12» وَ إِذا أُلْقُوا مِنْها مَكاناً ضَيِّقاً مُقَرَّنِينَ دَعَوْا هُنالِكَ ثُبُوراً «13» لا تَدْعُوا الْيَوْمَ ثُبُوراً واحِداً وَ ادْعُوا ثُبُوراً كَثِيراً «14» قُلْ أَ ذلِكَ خَيْرٌ أَمْ جَنَّةُ الْخُلْدِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ كانَتْ لَهُمْ جَزاءً وَ مَصِيراً «15» لَهُمْ فِيها ما يَشاؤُنَ خالِدِينَ كانَ عَلى رَبِّكَ وَعْداً مَسْؤُلًا «16» وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ وَ ما يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَقُولُ أَ أَنْتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبادِي هؤُلاءِ أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِيلَ «17» قالُوا سُبْحانَكَ ما كانَ يَنْبَغِي لَنا أَنْ نَتَّخِذَ مِنْ دُونِكَ مِنْ أَوْلِياءَ وَ لكِنْ مَتَّعْتَهُمْ وَ آباءَهُمْ حَتَّى نَسُوا الذِّكْرَ وَ كانُوا قَوْماً بُوراً «18» فَقَدْ كَذَّبُوكُمْ بِما تَقُولُونَ فَما تَسْتَطِيعُونَ صَرْفاً وَ لا نَصْراً وَ مَنْ يَظْلِمْ مِنْكُمْ نُذِقْهُ عَذاباً كَبِيراً «19» وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَكَ مِنَ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا إِنَّهُمْ لَيَأْكُلُونَ الطَّعامَ وَ يَمْشُونَ فِي الْأَسْواقِ وَ جَعَلْنا بَعْضَكُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً أَ تَصْبِرُونَ وَ كانَ رَبُّكَ بَصِيراً»
ترجمه آيات: چون (دوزخ) از فاصلهى دور آنان را ببيند، خشم و خروشى از آن مىشنوند. و چون به زنجير بسته شده، در مكانى تنگ از آن انداخته شوند، آنجاست كه ناله زنند (و مرگ خود را مىخواهند). (به آنان گفته مىشود:) امروز يك بار درخواست هلاكت نكنيد، بلكه بسيار درخواست هلاكت كنيد. (اى پيامبر!) به مردم بگو: آيا اين (ذلّت و عذاب) بهتر است يا بهشت جاودانى كه به پرهيزكاران وعده داده شده و سزا و سرانجام آنان است؟ براى اهل بهشت آن چه بخواهند موجود است. آنان براى هميشه در آن جا هستند. (اين پاداش) بر پروردگارت وعدهاى است واجب. (و ياد كن) روزى كه خداوند مشركان و آنچه را به جاى خدا مىپرستيدند (در يك جا) محشور كند، پس (به معبودهاى آنان) گويد: آيا شما بندگان مرا گمراه كرديد، يا خودشان راه را گم كردند؟ (معبودها) گويند: خدايا! تو منزّهى، مارا نرسد كه غير از تو سرپرستى بگيريم ولى تو آنان و پدرانشان را چنان كامياب گرداندى كه ياد (تو و قرآن) را فراموش كردند و گروهى هلاك و سر در گم شدند. (خداوند در آن روز به مشركان مىفرمايد:) اين معبودها گفتههاى شما را انكار كردند؟ نه براى برطرف كردنِ قهر خدا توانى داريد، نه مىتوانيد حمايتى (از كسى) دريافت كنيد وهر كس از شما ظلم كرده (و شركورزد) عذاب بزرگى به او مىچشانيم. و ما پيش از تو هيچ پيامبرى نفرستاديم مگر آن كه آنان (نيز) غذا مىخوردند و در بازارها راه مىرفتند، و ما بعضى از شما را وسيلهى آزمايش بعضى ديگر قرار داديم. آيا صبر و تحمّل از خود نشان مىدهيد؟ و پروردگار تو همواره بيناست.
شريعتي: نکات پاياني شما را خواهيم شنيد.
حاج آقاي بهشتي: معمولاً در تولد ائمه من از مادران آنها ياد مي‌کنم. ما گاهي در مورد بزرگانمان کوتاهي مي‌کنيم و از نقش مادرانشان غافل هستيم. موسي بن عمران و عيسي بن مريم را مي‌گوييم اما از مادرانشان کم مي‌گوييم. امام حسين(ع) که مادرش فاطمه زهرا(س) است و آوازه‌اش همه جهان را پر کرده است. مولود امروز که مادرش حضرت ام البنين است و فرزندانش را تربيت کرد تا فدايي اسلام شوند. مولود فردا امام سجاد(ع) که مادرش را بعضي گفتند ايراني هست، شخصيت‌هايي هستند بسيار مبارک. بحث ما بحث عبادت بود و هست. عبادت امام حسين را بگوييم، دعاي عرفه نشان دهنده اوج پرستش پروردگار يا نماز ظهر عاشورا، اينها مظاهر بندگي امام حسين(ع) است. قاتل حضرت عباس(ع) پس از واقعه عاشورا در کوچه‌هاي کوفه بر سرش مي‌زد و مي‌گفت: جواني ماه رو را کشتم که ميان دو چشمانش جاي سجده بود. در ستاد اقامه نماز افتخار خدمت داشتم، از من پرسيدند: بخواهيم يک روز در طول سال به نام نماز نامگذاري کنيم، گفتم: روز تولد امام زين العابدين. هم نسبت به صحيفه سجاديه اهتمام کنيم. صحيفه سجاديه را بخريم و هديه کنيم. الآن که نماز جماعت‌ها تعطيل است، صداي اذان مساجد را پخش کنيم. در خانه اذان بگوييم. همديگر را به عبادت و نماز توصيه کنيم. از خداوند مي‌خواهيم خانواده‌هايي که صاحب فرزند نمي‌شوند به حق اين سه مولود مبارک فرزنداني سالم و صالح عنايت کند. بچه‌هاي ما را مايه افتخار ما و نور چشم امام زمان قرار بدهد و در خانواده‌هايي که اختلاف و خصومت وجود دارد به صفا و صميميت تبديل شود.
شريعتي: انشاءالله به حق امروز همه مريض‌ها شفا پيدا کنند و همه حاجت‌ها برآورده بخير شود. کبوتر دل خود را به شوق عرض سلامي به سوي تو بفرستم اگر دهي جوابي! السلام عليک يا أبا عبدالله...
«والحمدلله رب العالمين و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين»