برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: آشنايي با برخي نکات سوره حمد
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين بهشتي
تاريخ پخش: 08-10-98
شريعتي: بسم الله الرحمن الرحيم و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين
سلام مي‌کنم به همه دوستان عزيزم، بيننده‌هاي خوب و نازنين‌مان، حاج آقاي بهشتي سلام عليکم و رحمة الله.
حاج آقاي بهشتي: سلام عليکم و رحمة الله، بنده هم خدمت شما و بينندگان و شنوندگان عزيز سلام مي‌کنم. از خداوند مي‌خواهم اين گفتگوها را موجب خير و رشد و نور و به دور از هر آفت و اشتباه تقدير بفرمايد.
شريعتي: در ذيل بحث تربيت عبادي، به بحث قرائت رسيديم و قدم به قدم با سوره حمد پيش مي‌رويم، امروز به آيه‌ي «الرحمن الرحيم» خواهيم رسيد.
حاج آقاي بهشتي: بسم الله الرحمن الرحيم، الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي.
از آغاز نماز تا پايان سلام 35 جمله را نمازگزار مي‌گويد. جملات کوتاه با مفاهيم بلند، خود قرآن از ما نماز عالمانه و آگاهانه مي‌خواهد. نمازي که با معرفت باشد. امروز تمام وقت را در مورد مهرباني و رحمت خدا صحبت خواهيم کرد. و با اين گفت و شنودها هم اميد بيشتر پيدا کنيم و هروقت نماز مي‌خوانيم از نمازهايمان لذت ببريم. «الرحمن الرحيم» هردو ريشه در رحمت دارد. رحمان رحمت عام، يعني همه جهان هستي نتيجه رحمت خداست. شهيد مطهري مي‌گويد: همين که خدا چيزي را مي‌آفريند، يعني دوستش داشته است. اين گل را آفريده است. اين رحمت است. آغاز آفرينش همه موجودات رحمت خداست. ما به هر جا نگاه کنيم رحمت خدا را مي‌بينيم، ستاره‌ها، آسمان‌ها، پرنده‌ها، ميوه‌ها، گياهان و درياها و باد و باران، مظاهر رحمت خدا هستند. همين موجوديت موجودات رحمانيت خداست. رزق رساني و بقاي موجودات هم براي رحمت عالم خداست. خدا براي همه موجودات يک غذايي، يک رزقي را فراهم فرموده است و آن رحمانيت خداست. دوست نداريم موجوداتي که آفريده از بين بروند. بايد بمانند در مسيري که خدا تعيين فرموده حرکت کنند. رحيم چيست؟ رحمت خاص، از بين موجودات انسان مکلف است و اختيار دارد براي سرنوشت خودش تصميم بگيرد. قابليت‌هايي که نشان مي‌دهد، خداوند يک رحمت خاصي به او مي‌دهد، آن رحيميت خداست.
بزرگان ما مي‌گويند: استاد و معلم يک درس‌هايي را براي همه دانش آموزان بيان مي‌کنند، يکي دو دانش آموز هستند که قابليت خاصي دارند، در وقت خاصي براي آنها زمان جدا مي‌گذارد چون احساس مي‌کند در آينده اينها مي‌توانند از نخبه‌هاي کشور باشند. خداوند به بندگانش به آنهايي که قابليت نشان مي‌دهند، رحيميت خودش را نشان مي‌دهد. اين رحيميت تا بلنداي بهشت ادامه دارد. پس رحيميت دست خود ماست و ما بايد زمينه‌اش را فراهم کنيم. امروز زمينه‌هاي دريافت رحمت‌هاي ويژه خدا را خواهيم گفت. چه کارهايي اگر بکنيم رحيميت دارد. رحمانيت براي همه هست. براي مؤمن و کافر، حتي کسي که خدا را قبول ندارد. خدا او را آفريده، آفتاب را مي‌تاباند. گياهان را مي‌روياند. اينها رحمانيت خداست. اما توجه ويژه يکي دست انسان را بگيرد و ببرد به قله سعادت ما بايد يک زمينه‌اي را فراهم کنيم تا شامل حال ما شود. 563 بار واژه رحمت، در 104 سوره و 425 آيه آمده است. نداريم سوره‌اي که واژه رحمت در آن نباشد.
يکي از بزرگان حوزه خراسان آقاي دکتر محمود روحاني کتابي دارد که بسيار خوب است به نام «معجم آماري قرآن کريم» کلمه کلمه قرآن را ساليان درازي از عمرش را گذاشته و کلمات را دقت کرده که کدام کلمه چند بار در قرآن آمده است. در مکه بوده يا مدينه؟ بعد تحليل کرده اين کلمه فراواني‌اش معني دارد. خداي حکيم کلمه‌اي که صد بار آورده خواسته به ما بفهماند که از اهميت بيشتري برخوردار است. نداريم سوره‌اي که واژه رحمت در آن نباشد. تمام سوره‌ها بسم الله دارند قبل از آن هم به شکل‌هاي ديگري واژه رحمت در قرآن آمده است. يک سوره هم به نام الرحمن داريم. چرا در ختم‌ها اين سوره‌ها را تلاوت مي‌کنند؟ بايد براي زنده‌ها اين سوره را خواند. اين سوره نقل نعمت‌هاي خداست. «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، الرَّحْمنُ، عَلَّمَ الْقُرْآنَ، خَلَقَ الْإِنْسانَ، عَلَّمَهُ الْبَيانَ» اينها نشانه‌هاي رحمت خداست. اينقدر تعليم قرآن اهميت دارد که مقدم بر خلقت انسان است. به ترتيب مي‌خواست بفرمايد اول بايد خلقت انسان و بعد تعليم قرآن را مي‌گفت. ولي تعليم قرآن اينقدر اهميت دارد، «الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ، وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدانِ» تا مي‌رسد به اينکه «فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ» کدام يک از نعمت‌هاي پروردگارتان را تکذيب مي‌کنيد؟ اينها حقايقي هستند که نشانه مهر خداست.
مصاديق رحمت خدا در قرآن چيست که خداوند از اين مسيرها به بندگانش مهر مي‌ورزد؟ يکي قرآن است. بارها و بارها در قرآن توصيف شده به رحمت، يکي همين آيه است «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَساراً» (اسراء/82) حديث داريم که امام معصوم فرمود: کسي که مريض شده هر عضوي که درد مي‌کند يک نفر ديگر روي محل درد دست بگذارد و اين آيه را بخواند. براي درمان درد و تسکين درد او تأثير دارد. «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَساراً» پس قرآن هم براي دردهاي جسمي و هم دردهاي روحي شفاء و رحمت است.
پيامبر «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِينَ» (انبياء/107)آيه نفي مي‌کند که فقط و فقط تو را فرستاديم براي رحمت به همه موجودات، به انسان‌ها و جني‌ها و مخلوقات از طريق پيامبر اسلام رحمت برسد. براي باران هم زياد قرآن کلمه رحمت را بيان کرده است. باران رحمت الهي از قرآن گرفته شده است. باران اگر نباشد کل حيات متوقف مي‌شود. مي‌فرمايد: «وَ هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِنْ بَعْدِ ما قَنَطُوا وَ يَنْشُرُ رَحْمَتَهُ وَ هُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ» (شوري/28) بعد از اينکه مردمان دچار يأس شدند خداوند باران را فرستاد و رحمتش را منتشر کرد. باران يکي از مصاديق رحمت پروردگار است. براي ريزش باران از خداوند مي‌خواهيم باران بي ضرر، گوارا و فراوان و پر برکت را براي ما نازل کند. امام سجاد در صحيفه يک دعاي مستقل براي باران دارند.
باد هم از مظاهر رحمت خداست، ما گاهي نعمت‌هاي خدا را قدر نمي‌دانيم. تا قبل از آلودگي هوا، حواسمان به نعمت باد نبود. بادها ابرها را جا به جا مي‌کند و ابرها مي‌بارند. اين باد هست که هوا را پاک مي‌کند و آلودگي را مي‌برد. «وَ هُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّياحَ» (اعراف/57) خداوند بادها را مي‌فرستد، «بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ» بادها خبر رحمت پروردگار را منتشر مي‌کنند. باد و آب و باران و ابر از خداست، همه تربيت عبادي است. در آيه‌ي «فَانْظُرْ إِلى آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها» (روم/50) فصل بهار نشانه رحمت خداست. در فصل زمستان درختان خشک هستند، بهار که مي‌شود با نزول باران سبز مي‌شود و اين نشانه رحمت پروردگار است. يکي از مشکلاتي که داريم تعليم نگاه است. بايد مظاهر رحمت خدا را به بچه‌ها نشان بدهيم. مثلاً بچه را برف بازي مي‌بريم، همانجا از خدا ياد کنيم و از نشان به صاحب نشان سفر کنيم. يکوقتي مکانيسم شکل‌گيري برف را گفتم، چطور مي‌شود از آسمان برف مي‌آيد، چطور تگرگ مي‌آيد و چطور باران مي‌بارد؟ مسائل علمي را که براي بچه‌ها توضيح مي‌دهيم، فاعل آن را و منعم را بگوييم. اينکه خدا ما را دوست داشته و رحمتش را براي ما فرستاده است. قرآن مي‌فرمايد: شب و روز هم از نعمت‌هاي خداست. «وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ» (قصص/73) قرآن مي‌فرمايد: اگر شب ادامه پيدا مي‌کرد و به دنبال روز نمي‌آمد و يا اگر روز ادامه پيدا مي‌کرد و به دنبالش شب نمي‌آمد و ناگهان شب به روز تبديل مي‌شد چشم‌هاي ما کور مي‌شد. شايد بيست دقيقه زمان مي‌برد که آرام آرام روشني روز به شب تبديل شود. خداوند اين روشني روز را ناگهان قطع نمي‌کند. روشني روز با طيف آرامي تبديل به شب مي‌شود. تاريکي شب به مرور تبديل به سپيدي صبح مي‌شود. خداوند به سلامت جسم و جان ما توجه داشته است.
يکي از مصاديق رحمت همسر است. قرآن کريم در سوره روم مي‌فرمايد: «وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها» خداوند از جنس شما همسراني براي شما آفريد، «وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً» بين شما مودت و رحمت قرار داد. پيامبر عقد عروس و دامادي را مي‌خواند، يکي از آنها پرسيد: اين چند جمله‌اي که شما گفتيد چه بود که تا قبل از اين ما احساسي نسبت به هم نداشتيم ولي الآن قلب ما سرشار از احساس است؟ پيغمبر فرمود: اين کار خداست. با خواندن صيغه عقد مهر اين دو نفر نسبت به هم شدت پيدا مي‌کند. يکي از مصاديق و مظاهر رحمت خدا همين شکل‌گيري خانواده براساس محبت است. چقدر حديث داريم خوشا به حال زن و شوهرهايي که تا پايان اين مهر و محبت الهي را حفظ کنند. پيغمبر فرمود: زن و شوهري که عاشقانه همديگر را نگاه مي‌کنند، چون گاهي نگاه‌ها تحقير آميز و گاهي خشم آلود و گاهي با بي اعتنايي است. وقتي نگاه عاشقانه مي‌کنند خدا به هردوي آنها نظر رحمت مي‌کند. اين مهم است که ما رحمت بيشتر خدا را مي‌خواهيم يکي همين است که به همديگر محبت کنيم و مبدأ آن بايد از خانه باشد.
گفنگوي محبت آميز، نگاه کردن محبت آميز، رفتارهاي محبت آميز، مهر و محبت بين والدين و بچه و بين زن و شوهر باهمديگر، وقتي در نماز مي‌گوييم «الرحمن» به همه اين چيزها بايد فکر کنيم. آن نماز هست که «تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر» (عنکبوت/45) سنگدلي را کنار بگذاريم و کينه را کنار بگذاريم. حديث داريم خداوند رحيم است و رحيم را دوست دارد. پيغمبر فرمود: خداوند مهربان است و مهربانان را دوست دارد. يکي از مصاديق رحمت خدا توبه است. توبه يعني من اشتباه کردم. خدايي که اسلام به مردم جهان معرفي مي‌کند يک چنين خدايي است. مي‌فرمايد: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُ التَّوَّابِين» (بقره/222) خداوند توبه کن را دوست دارد. بيا و بهشتت دهم، مرو تو در نار ما!
شهيد مطهري مي‌فرمايد: اصل در خلقت خدا رحمت است. قهر و غضب و تنبيه و عقاب استثنا است. شهيد مطهري مي‌گويد: ما در جهان بيني اسلام چنين نگاهي داريم. مي‌فرمايد: مغفرت يک استثنا نيست که خداوند بعضي را مي‌آمرزد، نه، اصل مغفرت و رحمت است. خداوند دوست دارد همه بهشتي شوند. صد بار اگر توبه شکستي باز آ! اينها حقايق دين ما هست. اميد ايجاد مي‌کند. بچه‌هاي ما بايد اين را بدانند. اين آيه‌ها اين را مي‌گويد که آغوش رحمت پروردگار باز است. هم رحمت عام که شامل همه مي‌شود و هم رحمت خاص، آنهايي که رحمت خاص مي‌خواهند يک راهش توبه است. توبه يک راهش برگشتن است. خدايا دوستت دارم. آنوقت خدا چه کار مي‌کند؟ «التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لا ذَنْبَ لَه» (کافي/ج2/ص435) توبه کننده از گناه مثل کسي است که گناه نکرده باشد. گاهي در احاديث داريم اگر کسي اين کار را انجام دهد مثل طفلي است که از مادر متولد شده است. صفحه عملش سفيد سفيد است. «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ» از رحمت خدا مأيوس نشويد.
در تفسير اين آيه شهيد مطهري مي‌فرمايد: همانطور که درختان هوا را پالايش مي‌کنند، توبه و مغفرت خدا هم آلودگي‌هاي معنوي را پاک مي‌کند. بحث رحمت بسيار زيباست. آدم را به آينده اميدوار مي‌کند. يکي از دعاهايي که بعد از نماز به ما ياد دادند، تعقيبات است. تعقيب يعني نيايش بعد از نماز، در يکي اين دعا هست «اللهم اني اسئلک موجبات رحمتک» خدايا از تو مي‌خواهم موجبات رحمتت را، يعني چيزهايي که از آنها رحمت تو نشأت مي‌گيرد. آيه‌هايي در قرآن هست که مي‌فرمايد: «لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُون» (آل‌عمران/132) يعني زمينه‌ي نزول رحمت خداست. «وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُون» اطاعت کنيد از خدا و پيامبرش، فرستاده‌اش، اميد است مشمول رحمت خدا واقع شويد. گوش جان دادن به صوت قرآن، «وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» (اعراف/204) صداي قرآن مي‌آيد هرکاري داريم رها کنيم. سکوت، توجه! چون گاهي سکوت مي‌کنيم ولي در سکوت پيامک مي‌فرستيم. سکوت و توجه که باشد رحمت خدا بالاي سر ما مي‌آيد و باران رحمت معنويت مي‌بارد. «وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ» نماز به پا داريد و زکات بدهيد «وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» (نور/56)
اينها از مجموعه يادداشت‌هاي من است که يا آيات قرآن است و يا رهنمودهاي پيامبر و معصومان است. همين نمازي که مي‌خوانيم و رحمت خدا را دارد. حديث داريم پيغمبر فرمود: «الصلاة ينزل الرحمة» يعني نماز رحمت خدا را به سمت پايين مي‌کشاند. ما سه تا «تواصوا» در قرآن داريم. «تواصوا» يعني سفارش کردن همديگر، يعني همه به همديگر بگوييم. «وَ تَواصَوْا بِالْحَق» (عصر/3) همديگر را به حق سفارش کنيم. حق چيست؟ خدا، اسلام، قرآن، معاد، اينها حقايق هستند. «وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» سفارش به پايداري و ايستادگي، «وَ تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَة» (بلد/17) هر روز و هرشب همديگر را به مهرباني سفارش کنيم. در بين اين همه کمالات و ارزش‌ها اين يکي آمده است. مسلمان‌ها، آقايان و خانم‌ها پيوسته، چون حديث داريم زمان پيامبر مسلمان‌ها سوره عصر را براي همديگر مي‌خواندند. بخاطر همين دو آيه آخر، «وَ الْعَصْرِ، إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ، إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» در سوره بلد هم دارد «وَ تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَة» يعني همديگر را سفارش کنيم. اي پولدارها، زوردارها و دانشمندان، به هم مهرباني و توجه کنيد. به فقرا و ضعفا کمک کنيد. هرچه خدا به شما داده به ديگران بدهيد و همديگر را به مهرباني سفارش کنيد. اطاعت از خدا و رسول، گوش دادن به قرآن، نماز و زکات، بعدي استغفار است. استغفار هم يکي از زمينه‌هاي رحمت خداست.
«قالَ يا قَوْمِ لِمَ تَسْتَعْجِلُونَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ لَوْ لا تَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» (نمل/46) سخن حضرت صالح است که به قومش فرمود: چرا عجله مي‌کنيد؟ قبل از حسنه هي مي‌گوييد: عذاب را بفرست. چون حضرت صالح مي‌فرمود: اگر ايمان نياوريد قهر خدا مي‌آيد. پيغمبر مهربان است. پيامبران مهربان بودند. چرا عجله مي‌کنيد؟ شما به جاي بد، خوب را بخواهيد. از خدا عذرخواهي کنيد اميد است رحمت خدا به شما نازل شود. يکي از زمينه‌هاي رحمت الهي صلح کردن و آشتي دادن، اين موضوع مهمي است که گاهي با اندک مسأله‌اي با هم قهر مي‌کنيم. سالها گذشته دو دوست، دو برادر، دو نفر مسجدي با هم قهر هستند. قرآن در سوره حجرات مي‌فرمايد: مسلمان‌ها برادر هستند و صميمي هستند، «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُواْ بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» (حجرات/10) بين برادران را آشتي بدهيد. هردو مسلمان هستند ولي روابط سرد است. اميرالمؤمنين در آستانه شهادتش فرمود: از پيغمبر شنيدم که يک آشتي دادن ثواب يک سال عبادت را دارد. بين زن و شوهرها را وصل کنيد. غير از آمار طلاق‌هاي ثبت شده و رسمي، چقدر روابط تيره وجود دارد که به طلاق هنوز منجر نشده است، جسم‌ها نزديک هم و قلب‌ها جداست.
صبر و پايداري هم زمينه رحمت خداست و از آياتي است که مردم ما زياد شنيدند. «الَّذِينَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُون» (بقره/156) اي پيامبر بشارت بده صابران را، آنان که وقتي مصيبتي به آنها مي‌رسد تفکرشان اين است که ما از خدا هستيم و به سوي خدا مي‌رويم. «أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُون» (بقره/157) اينان که در حوادث و مصائب صبر کردند، صلوات خدا و رحمت خدا بر آنها نازل مي‌شود، و اينان هدايت يافتگان هستند. در حديث هم فراوان داريم که عيادت مريض يا مواظبت از مريض، رحمت خدا را نازل مي‌کند. هرکس مريضي را «من عادَ مؤمنا» سرپرستي کرد، در رحمت پروردگار غرق مي‌شود. حديث بعدي مي‌فرمايد: «ارْحَمُوا ضُعَفَاءَكُمْ وَ اطْلُبُوا الرَّحْمَةَ» مهرباني کنيد به بيچاره‌ها و ضعيف‌ها، ايام ولادت امام رضا برنامه سمت خدا در مورد رحم کردن به مستأجرها صحبت مي‌کند. شما رحم کن، پروردگار به شما نظر مي‌کند و بلاها را از شما دور مي‌کند.
شريعتي: حاج آقاي حسيني قمي مي‌فرمودند: «ارْحَمُوا مَنْ فِي الْأَرْضِ يَرْحَمْكُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ» به خودتان رحم کنيد تا آسماني‌ها به شما رحم کنند.
حاج آقاي بهشتي: استاد ما حاج آقاي قرائتي در تفسير نور و کتاب‌هايي که در مورد نماز دارند، در مورد تفسير اين آيه «الرحمن الرحيم» مي‌فرمايند: يک نمازگزار که فقط نمازهاي واجب را مي‌خواند در شبانه روز هفتاد بار کلمه رحم را به زبان جاري مي‌کند. هفده رکعت نماز واجب داريم، ده رکعتش سوره حمد دارد. در سوره حمد مي‌گوييم: «بسم الله الرحمن الرحيم» دو بار اينجا رحمت هست، «الرحمن الرحيم» چهار بار، شصت بار، در پايان نماز در سلام نماز با کلمه رحمت است. هفتاد بار در يک نماز واژه رحمت هست. خيلي جفا هست که کسي در شبانه روز هفتاد بار رحم بگويد ولي بي رحم باشد. به همسر، به بچه، به خريدار، به همسايه، به فروشنده و ملت رحم نکند. وقتي اين نمازها به آسمان مي‌رود به صورت يک کهنه کثيفي درمي‌آيد و فرشته‌ها بر سرش مي‌زنند. يک معني «الرحمن الرحيم» اين است که پيام مهرباني را منتقل کنيم. همينطور که خدا بندگانش را دوست دارد بندگان هم همديگر را دوست بدارند. از هم بگذريم! «وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا» (نور/22) همديگر را عفو کنند، صفح کنند، نديده بگيرند. آيا دوست نداريد خدا شما را ببخشد؟ «أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ» شما هم ببخشيد. «الرحمن الرحيم» يک معنايش اين است که مهرباني و بخشندگي در جامعه اسلامي مثل اکسيژن باشد. مسلمان‌ها با هم مهربان باشند. خدايي که به ما رحمت دارد دوست دارد ما به همديگر رحم کنيم.
حاج آقاي قرائتي مثال مي‌زند بعضي مثل لوله سيماني هستند، آب را از خودشان عبور مي‌دهند ولي درون سيمان آب نفوذ نمي‌کند. بعضي مثل جوي‌هاي خاکي هستند که آب را به مزرعه مي‌رساند ولي بعد از چند سال کنار اين جوي آب درختاني سبز شده را مي‌بينيم. ايشان مي‌فرمايد: حکايت بعضي مثل حکايت توپي است که در اقيانوس اطلس بياندازند. اقيانوس اطلس مشکلي ندارد. اين توپ خودش را بسته است و از جايي اجازه ورود نور را نمي‌دهد. بعضي دلها مثل سنگ است. خودش اجازه نمي‌دهد رحمت خدا در آن نفوذ کند. در بسته شده است. ما بايد نگاهي بکنيم، ببينيم اين دل سفت است يا نرم است. اميرالمؤمنين فرمود: گناه وقتي زياد مي‌شود دل سفت مي‌شود، دل وقتي سفت شد، اشک جاري نمي‌شود. چون اشک نشانه رحمت است. امام زين العابدين گريه مي‌کند و از خدا مي‌خواهد که خدايا اشک چشم مرا زياد کن. اشک نشانه آدم‌هاي رحيم است. اميرالمؤمنين به يتيم نگاه مي‌کرد اشکش جاري مي‌شد. اين قلب پسنديده است. مخصوصاً محبت به بچه‌ها، به کودکان خود محبت کنيد، رحمت کنيد.
مظاهر رحمت را نگاه کنيد. اميرالمؤمنين ضربت خورد. فرقش شکافته شد، برايش شير آوردند. فرمود: مقداري از اين شير را به ابن ملجم بدهيد. يک انسان استثنايي است. در مورد رحمت خدا همين اندازه که خدا توبه ما را مي‌پذيرد و کار ما را قبول مي‌کند ولو نقص دارد، بعد از نماز يکي از دعاها اين است که خدايا اگر در نماز من خلل و نقصي است تو از من بپذير. از استاد حسين انصاريان ياد کنم، که اوج دعاي عرفه ايشان وقتي است که مي‌گويند: يا ارحم الراحمين، زيباترين اسم خداست. اي مهربانترين مهربانان! آقاي انصاريان از همان اول مي‌فرمايد: همه بخشيده شديد و آمرزيده شديد. يا حاجياني که به عرفات مي‌آيند، همين اندازه که به عرفات رسيده بايد مطمئن باشد خدا او را بخشيده است. پت اين ذکرها حقايقي است که ما را اميدوار به زندگي و به همديگر توجه کردن مي‌کند.
شريعتي: روز چهارشنبه سالروز ولادت عقيله بني هاشم حضرت زينب کبري(س) است که به همه شما پيشاپيش تبريک مي‌گويم. امروز حاج آقاي بهشتي يک کتاب آوردند و در مورد شخصيت زينب کبري بيشتر بدانيم، «اگر زينب نبود» عنوان کتاب است، سخنان زيباي حضرت زينب(س) در حادثه با عظمت عاشورا است. براي تهيه کتاب به 20000303 پيامک بدهيد. امروز صفحه 270 قرآن کريم را تلاوت خواهيم کرد.
«ثُمَ يَوْمَ الْقِيامَةِ يُخْزِيهِمْ وَ يَقُولُ أَيْنَ شُرَكائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تُشَاقُّونَ فِيهِمْ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَ السُّوءَ عَلَى الْكافِرِينَ «27» الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما كُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلى إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «28» فَادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ «29» وَ قِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا ما ذا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ قالُوا خَيْراً لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ وَ لَدارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقِينَ «30» جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَها تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُمْ فِيها ما يَشاؤُنَ كَذلِكَ يَجْزِي اللَّهُ الْمُتَّقِينَ «31» الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «32» هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ أَمْرُ رَبِّكَ كَذلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ «33» فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ»
ترجمه آيات: (به علاوه) خداوند در روز قيامت آنان را خوار و رسوا خواهد ساخت و مىگويد: شريكان من كه درباره آنها (با پيامبر و مؤمنان) ستيزه و مخالفت مىكرديد، كجا هستند؟ (در اين هنگام) دانشمندان گويند: همانا امروز، ذلت و رسوايى بر كافران است. آن كسانىكه فرشتگان جانشان را مىگيرند (در حالى كه) به خود ستمكار بودهاند، پس (در آن موقع آنان) سر تسليم فرو آرند (وبه دروغ گويند:) ما هيچگونه كار بدى انجام ندادهايم. چنين نيست، بلكه قطعاً خداوند به آنچه انجام دادهايد، آگاه است. پس، از درهاى دوزخ وارد شويد كه جاودانه در آنجا خواهيد ماند، و براستى چه بد است جايگاه متكبّران. وبه پرهيزكاران گفته شد: پروردگارتان چه نازل كرده است؟ گويند: خير (نازل كرده است) براى كسانىكه نيكى كردهاند در اين دنيا نيكى است و قطعاً سراى آخرت بهتر است و چه نيكوست سراى پرهيزكاران. به باغهايى دائمى داخل خواهند شد كه نهرها از زير (درختان) آن جارى است، هر چه را بخواهند براى ايشان در آنجا موجود است، خداوند اينگونه پرهيزكاران را پاداش مىدهد. به آنان كه (از آلودگىهاى شرك و گناه) پاكند، فرشتگانى كه جانشان را مىستانند، مىگويند: سلام عليكم. به پاداشِ آنچه انجام دادهايد، به بهشت داخل شويد. آيا كفّار جز آنكه فرشتگانِ (مأمور قبض روح) يا فرمان (قهر) پروردگارت به سراغشان آيد انتظارى دارند، كسانى كه پيش از آنان بودند نيز چنين كردند و خداوند به آنان ظلم نكرد، ليكن آنها به خودشان ستم مىكردند. پس كيفر بدىهايى كه انجام دادند به آنان رسيد و آنچه كه آنان به مسخره مىگرفتند آنان را فراگرفت.
شريعتي: سرّ ني در نينوا مي‌ماند اگر زينب نبود *** کربلا در کربلا مي‌ماند اگر زينب نبود
حاج آقاي بهشتي: تبريک مي‌گويم به همه خانم‌هايي که نامشان زينب است. پيغمبر فرمود: شبيه ترين کس به همسرم خديجه، زينب است. برداشت من از اين سخن اين است که نقشي که حضرت خديجه در پيدايش اسلام داشت، حضرت زينب همان نقش را در ادامه اسلام داشت. از لقب‌هاي حضرت زينب، عقيله و عالمه است. در کتاب «اگر زينب نبود» براي اعتبار احاديث محتواهايي است که حضرت زينب براي تاريخ بشر قرار داده است، قبل از کربلا، در کربلا و کوفه و شام.
شريعتي: براي سلامت امام زمانمان دعا کنيم. «السلام عليک ايها الرحمة الواسعه»