98-09-24-حجت الاسلام والمسلمين بهشتي-ابعاد مختلف تربيت عبادي (آشنايي با برخي نکات بسم الله الرحمن الرحيم)

برنامه سمت خدا

موضوع برنامه: ابعاد مختلف تربيت عبادي (آشنايي با برخي نکات بسم الله الرحمن الرحيم)

كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين بهشتي

تاريخ پخش: 24-09-98

شريعتي: بسم الله الرحمن الرحيم و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين

ما شهيدان جنون بوديم از عهد قديم *** سنگ قبر ماست دريا، نقش قبر ما نسيم

شهر ما آن سوي آبي‌هاست دور از دسترس *** شهر ابراهيم ادهم، شهر لقمان حکيم

اندکي بالاتر از آبادي تسليم محض *** صاف مي‌آيي سر کوي صراط المستقيم

خاک آن عرشي است گلهايش زيارتنامه خوان *** سنگ فرش آسمانش بالهاي يا کريم

شهر ما آبادي عشق است اما راز عشق *** عشق يعني واژه‌هاي رمز قرآن کريم

عشق يعني قاف و لام قل هو الله احد *** عشق يعني باي بسم الله الرحمن الرحيم

سلام مي‌کنم به همه دوستان عزيزم، بيننده‌هاي خوب و نازنين‌مان، انشاءالله تنتان سالم و قلبتان سليم باشد. حاج آقاي بهشتي سلام عليکم و رحمة الله.

حاج آقاي بهشتي: سلام عليکم و رحمة الله، بنده هم خدمت شما و بينندگان و شنوندگان عزيز سلام مي‌کنم. انشاءالله آنچه مورد پسند خداست و مفيد است براي خلق خدا بر زبان ما جاري شود و بتوانيم وظيفه خودمان را درست انجام بدهيم.

شريعتي: بحث ما در ذيل بحث تربيت عبادي به آثار عبادي نماز رسيديم، مقدماتش را عبور کرديم. به فصل قرائت رسيديم. نکته‌هاي نابي را شنيديم، امروز در مورد بسم الله الرحمن الرحيم صحبت کنيم.

حاج آقاي بهشتي: بسم الله الرحمن الرحيم، الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي.

تنها سوره‌اي که واجب هست هر مسلمان در طول عمرش هر صبح و شام بخواند سوره حمد است. مثل همه آيات قرآن شفا هست. حديث اين را مي‌فرمايد که اگر هفتاد بار سوره حمد را به مرده‌اي خوانديد شفا پيدا کرد، تعجب نکنيد. هفت بار و هفتاد بار، هم شفاي دردهاي جسمي و شفاي دردهاي روحي و فردي و اجتماعي است. هفته گذشته گفتيم که بهترين سوره قرآن است و حکمت‌ها و خيرهاي زيادي در اين هفت آيه نهفته است. قرآن کريم از ما مي‌خواهد يک نماز با آگاهي بخوانيم. شايد شنيده باشيد که قرآن مي‌گويد: «لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى‏» (نساء/43) در حالت مستي به نماز نزديک نشويد. «حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُون‏» تا بفهميد چه مي‌گوييد. معنايش اين است که هر عاملي که مانع شود از فهم ما مردود است و بايد به سمت عامل‌هايي برويم که اين ذکرهاي آسماني را بفهميم. سوره حمد هفت آيه دارد که بيان خواهيم کرد.

توجه به مفاهيم و معاني اين آيات هم حضور قلب را در ما زياد مي‌کند و هم نشاط و ذوق و عشق را در ما افزايش مي‌دهد. امروز چهل نکته از بسم الله مي‌گويم. يکوقت کتابي بدست من رسيد که 110 حديث از بسم الله الرحمن الرحيم را در هر صفحه به نوعي نوشته بود. بسم الله الرحمن الرحيم را به 110 شکل نوشته بود. چون حديث داريم که بسم الله الرحمن الرحيم را زيبا بنويسيد. پيغمبر فرمود: اول همه کتاب‌هاي آسماني بسم الله الرحمن الرحيم بوده است. قلم که خداوند آفريد و به حرکت آمد، اولين جمله‌اي که نوشت بسم الله الرحمن الرحيم بود. امام باقر(ع) فرمود: «أَوَّلُ‏ كُلِ‏ كِتَابٍ‏ نَزَلَ‏ مِنَ السَّمَاءِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» اول تمام کتاب‌هاي آسماني با اين آيه شروع مي‌شود. سوره‌هاي قرآن کريم که 114 سوره هستند، به جز سوره برائت با اين آيه شريفه آغاز مي‌شود. بسم الله چون رحمت خدا درونش هست و امان هست و سوره برائت بيزاري از مشرکين هست، در اين سوره استثناء بسم الله الرحمن الرحيم ندارد و يک سوره داريم که دو بسم الله دارد و مجموعاً 114 بسم الله داريم.

معناي بسم الله الرحمن الرحيم چيست؟ به چند حديث بايد استناد کنيم. امام رضا(ع) فرمود: وقتي بسم الله مي‌گوييم، يعني خدايا به کمک تو محتاج هستم. «وَ أَسْتَعِينُ‏ بِك‏» از تو کمک مي‌خواهم، با به زبان آوردن نام تو در همه کارها. وقتي مي‌خواهيم کاري را انجام دهيم بايد مشورت و مطالعه و برنامه‌ريزي کنيم اما بعدها چه خواهد شد، نمي‌دانيم. وقتي با نام خدا گره مي‌زنيم، يعني خودمان را به درياي بيکران علم و قدرت الهي متصل مي‌کنيم. اميد پيدا مي‌کنيم که کسي پشت و پناه ما هست. مراقب و مواظب ما هست. يک معناي بسم الله الرحمن الرحيم يعني پروردگارا از تو کمک مي‌خواهم، به کمک تو کارم را آغاز مي‌کنم. خودم را به سرچشمه قدرت و خيرات و برکات وصل مي‌کنم.

يک معناي ديگر اين است که بسم الله از واژه «سمه» يعني نشان مي‌گذارم بر کارهايم نام خدا را، به تعبير حاج آقاي قرائتي مي‌فرمايد: مي‌رويم يک سرويس چيني مي‌خريم، 130 پارچه هست، سوپ خوري و پلو خوري و خورشت خوري دارد. پشت همه آنها نشان کارخانه است. ما با بسم الله الرحمن الرحيم مي‌گوييم: من محصول کارخانه خدا هستم. من عبد خدا هستم و افتخار مي‌کنم. اميرالمؤمنين(ع) با صداي بلند مي‌فرمود: من افتخار مي‌کنم بنده خدا هستم. يک معناي بسم الله يعني نشان خدا را بر کارهايم مي‌گذارم. در حديثي اميرالمؤمنين فرمود: خوردن و نوشيدن و خوابيدنت را با بسم الله الرحمن الرحيم شروع کن. اگر اينطور باشد بعيد است کسي به نام خدا دزدي کند و قفل را بشکند و بسم الله بگويد. اين ديگر خيلي بي حيايي است. خيانت با نام خدا سازگار نيست. خدمت با نام خدا سازگار هست. خود همين عاملي است که کسي که عادت دارد بسم الله بگويد، به گناه مي‌رسد ايست کند و ترمز کند. اين تقوا است. بسم الله الرحمن الرحيم يعني نشان خدا را بر کارهايم مي‌زنم. يک مُهري است که با مردن ما هم پاک نمي‌شود. همه چيزها نابود مي‌شوند مگر روي پروردگار، اين موجودي که اسم خدا در کارهايش بوده است، اين مي‌ماند که نام خدا هست

معناي سوم، شروع مي‌کنم کارم را، از قديم رسم بوده در همه اقوام و ملت‌ها وقتي مي‌خواستند کاري انجام بدهند، به نام شخصيت‌ها، بت‌ها، يا به نام کساني که از اين به بعد در آن کار کمک کنند، يک پروژه‌اي را مي‌خواهد انجام بدهد براي ادامه پروژه به کسي نياز دارد. روي کمک او حساب باز مي‌کند، به نام او شروع مي‌کردند. به نام زمامداران، قيصرها و پادشاهان، در جاهليت به نام لات و عُزا، اسم بت‌ها را مي‌آوردند. اسلام که آمد به ما ياد داد همه اينهايي که مي‌گوييد، مخلوق هستند. به نام الله! آغاز و پايان عالم، هستي بخش عالم، رزق دهنده عالم به نام او کارهاي خود را شروع کنيد. اينقدر اين بسم الله در تربيت ما نقش دارد، به کارهايم رنگ خدا مي‌زنم، در کارهايم از خدا کمک مي‌خواهم و کارهايم را با نام و ياد او شروع مي‌کنم.

در آغاز انقلاب منافقين وقتي سخنراني مي‌کردند، مي‌گفتند: به نام خدا و خلق قهرمان، نه، فقط خدا و يکتاپرستي، پيغمبر فرمود: «كُلُ‏ أَمْرٍ ذِي‏ بَالٍ‏ لَمْ يُذْكَرْ «بِسْمِ اللَّهِ» فِيهِ فَهُوَ أَبْتَرُ» هرکار مهمي که با نام خدا شروع نشود، ناقص است. اين حديث را اميرالمؤمنين از پيامبر و پيامبر از خدا براي ما نقل کرده است و حديث قدسي است. اميرالمؤمنين فرمود: «فَقُولُوا عِنْدَ افْتِتَاحِ‏ كُلِ‏ أَمْرٍ صَغِيرٍ أَوْ عَظِيمٍ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» در آغار هر کاري کچک يا بزرگ، بسم الله الرحمن الرحيم بگوييد. حتي در غذا خوردن، در رساله امام خميني نوشته بود، غذا که مي‌خوريد وقتي چند نوع غذا هست، براي هر نوع غذا يک بسم الله بگوييد.

يادم هست يکوقتي رفتم از يک خياطي در قم لباس بگيرم، قبل از من جواني آمده بود کت و شلوار بگيرد. پيرمرد بسيار زيبا و پارسا با محاسن سفيد بود. به جوان گفت: خيلي ببخشيد من عهد کردم وقتي لباسي را مي‌دوزم يک موعظه‌اي هم به مشتريانم بکنم. اجازه مي‌دهيد موعظه کنم؟ گفت: بفرماييد. گفت: شما ازدواج کردي؟ گفت: بله، بچه هم داري؟ گفت: بله، گفت: نصيحتم به شما اين است که هروقت سفره غذا پهن مي‌شود شما هستي و خانم و بچه، يک طوري بسم الله الرحمن الرحيم و الهي شکر بگو، اين بچه که تا حالا فکر مي‌کرده سر سفره پدر نشسته، بداند سر سفره خدا نشسته است. بعضي فکر مي‌کنند نشانه روشنفکري است اگر بسم الله نگويند. خبرنگار آمده مصاحبه مي‌کند، فکر مي‌کند اگر بسم الله بگويد يک طور ديگري نگاهش مي‌کنند. افتخار کنيم که ما مخلوق خدا و بنده خدا هستيم. از خدا در کارها کمک مي‌طلبيم. قرآن کريم در قصه نوح نبي مي‌فرمايد: وقتي به فرمان خدا کشتي را در امواج طوفان رها کرد، به يارانش گفت: «بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها» (هود/41) حرکت با ياد خدا، توقف با ياد خدا.

آيت الله جوادي آملي در تفسير بسم الله الرحمن الرحيم که صفحات زيادي از جلد اول تفسير تسنيم به بسم الله الرحمن الرحيم اختصاص پيدا کرده، مي‌فرمايند: اين فقط نوح نيست که با بسم الله به جنگ امواج طوفان رفته است. ما هم در زندگي با اين بحران‌ها و مشکلات مي‌توانيم با بسم الله نجات پيدا کنيم. بر امواج سوار شويم و به ساحل نجات برسيم. در قصه سليمان نبي حضرت سليمان اطلاع پيدا کرد يک روزي صبحگاهي بود، ديد هدهد غايب است. فرمود: اگر هدهد بيايد و توجيهي براي تأخيرش نداشته باشد، او را مي‌کشم! هدهد آمد و حضرت سليمان آمد و گفت: چرا تأخير داري، توجيهش را وقتي گفت، پذيرفته شد که از منطقه‌اي گذر مي‌کردم که مردمش خورشيد را مي‌پرستيدند. زمامدار منطقه هم يک بانو بود، حضرت سليمان فرمود: بايد يک نامه براي او بنويسم و او را به يکتاپرستي دعوت کنم. نامه‌اي است از سليمان «إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمانَ وَ إِنَّهُ‏ بِسْمِ‏ اللَّهِ‏ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» (نمل/30) معلوم است بسم الله الرحمن الرحيم براي مسلمان‌ها نيست و همه پيامبران کارهاي خودشان، تبليغ خودشان و دعوت خودشان را با نام خدا و به کمک خدا، به رنگ خدا و براي رضايت خدا انجام مي‌دادند.

شريعتي: نامه‌اي را هدهد آورده است آغازش تويي *** از سليمان است بسم الله الرحمن الرحيم

حاج آقاي بهشتي: در نامه‌ها بسم الله الرحمن الرحيم که مي‌نويسيم، سازندگي دارد. اميرالمؤمنين به شخصي که جمله بسم الله الرحمن الرحيم را مي‌نوشت، مي‌فرمود: زيبا بنويس. پيغمبر فرمود: هرکس بسم الله الرحمن الرحيم را زيبا و خوش بنويسد، به خاطر بزرگداشت خدا، خداوند او را مي‌آمرزد. اين حديث هم خيلي زيباست. پيغمبر فرمود: «إِذَا قَالَ‏ الْمُعَلِّمُ‏ لِلصَّبِيِّ قُلْ‏ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» آنگاه که معلم به شاگرد مي‌گويد: بسم الله الرحمن الرحيم بگو، «فَقَالَ الصَّبِيُ‏ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ كَتَبَ اللَّهُ بَرَاءَةً لِلصَّبِيِّ وَ بَرَاءَةً لِأَبَوَيْهِ وَ بَرَاءَةً لِلْمُعَلِّمِ مِنَ النَّارِ» يعني يک بچه که بسم الله الرحمن الرحيم ياد گرفته، خداوند نجات معلم را از آتش و نجات پدر و مادر بچه و خود بچه را تضمين مي‌کند. چرا اينقدر پاداش دارد؟ پيامبر عظيم الشأن از قبرستان بقيع گذر مي‌کردند. به قبري رسيدند به اصحاب فرمودند: عجله کنيد زود از اينجا گذر کنيم. رفتند برگشتند و به همان قبر رسيدند و پيغمبر نگفت: عجله کنيد. اصحاب پرسيدند: قصه چيست؟ فرمودند: موقع رفتن به قبري رسيدم که داشتند عذابش مي‌کردند، نخواستم عذاب او صداي شکنجه‌هاي او به ما برسد. اما اين بار که برمي‌گشتيم ديديم عذاب برداشته شده است. اصحاب پرسيدند: دليلش چيست؟ فرمودند: از اين مرد يک پسري به جا مانده، اين پسر مدرسه رفته است و معلم به او بسم الله الرحمن الرحيم ياد داده است. خداوند فرمود: چگونه پدري را عذاب کنم که پسرش الآن نام مرا ياد گرفته است؟ چقدر تربيت و تعليم بچه‌ها قيمت دارد.

حديث داريم عصرهاي پنجشنبه و صبح‌هاي جمعه اموات مي‌آيند و نگاه مي‌کنند يک کسي برايشان کاري کند. مخصوصاً بازماندگانشان، نگاه مي‌کنند اين همسرم، دخترم، پسرم مي‌دانند من در چه وضع و شرايطي هستم. مي‌شود يک خيري از آنها به من برسد. هداياي آنها به صورت بسته‌هاي معطر که روي بسته نوشته شده اين هديه از کيست، به آنها مي‌رسد. تعليم و تربيت بچه‌ها، غير از اينکه خودشان خير مي‌بينند به کساني که از دست دادند هم خير مي‌رسد. امام باقر(ع) فرمود: وقتي يکي از شما وضو مي‌گيرد يا غذا مي‌خورد يا نوشيدني مي‌نوشد يا لباس مي‌پوشد و هرکاري که مي‌کند، سزاوار است نام خدا را ببرد. اگر نبرد شيطان در آن کار نفوذ مي‌کند. شنيده‌ايم جن و بسم الله، شيطان هم از جن بود. اگر مي‌خواهيم جني‌ها و موجودات شرور و ناپيدا به ما صدمه نزنند بسم الله زياد بگوييم. آيه‌ي بسم الله الرحمن الرحيم را در شبانه روز زياد تکرار کنيم که مصونيت مي‌آورد. حتي وقت ذبح يک حيوان اگر نام خدا نبرند، خوردن گوشتش حرام مي‌شود. حيوان حرام گوشت است ولي بخواهيم گوشتش حلال باشد بايد بسم الله بگوييم. حديث مي‌گويد: بسم الله را فراموش نکن، اميرالمؤمنين فرمود: حتي در خواندن يک بيت شعر!

اين تعبير از حاج آقاي قرائتي است که مي‌فرمايد: پرچم هر کشوري در همه جا به چشم مي‌خورد. روي کشتي‌ها، روي قطارها، روي ميز رئيس و رؤسا، پادگان، مدارس، اين به ايران مرتبط است. بسم الله هم يک پرچمي است در همه کارها، بسم الله بگوييم. امامان و اهل‌بيت اصرار داشتند بسم الله الرحمن الرحيم را با صداي بلند بگويند. چه نمازهايي که موظف هستيم آهسته بخوانيم مثل نماز ظهر و عصر يا نمازهاي صبح ومغرب و عشا، بسم الله را بلند بگوييم. اهل‌بيت چنين اعتقادي داشتند. امام باقر(ع) در مورد کساني که بسم الله را بلند نمي‌خوانند يا سوره را در نماز بدون بسم الله مي‌خوانند، فرمودند: «سرقوا اکرم آية» با ارزش‌ترين آيه را دزديدند و بردند. شهيد مطهري در تفسير سوره حمد اين افراد را اسم مي‌برد و از اهل سنت، ابن عباس، عاصم، کسايي، ابن عمر و ابن طاووس و فخر رازي و سيوطي، از کساني هستند که بسم الله الرحمن الرحيم را جز سوره مي‌دانند. يعني يک سوره را بايد حتماً با بسم الله بخوانيم.

امام صادق فرمود: بسم الله تاج سوره‌هاست. امام رضا فرمود: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏ أَقْرَبُ إِلَى اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مِنْ‏ سَوَادِ الْعَيْنِ‏ إِلَى بَيَاضِهَا» (تحف العقول/ص487) خيلي‌ها عمري دنبال اسم اعظم خدا هستند که چه کارآيي دارد. امام رضا فرمود: هرکس اسم اعظم را مي‌خواهد، از سياهي چشم به سفيدي چشم به هم چسبيدند و مرزي ندارند. اسم اعظم با اين حديث امام رضا در اين آيه نهفته است. شيخ مفيد در بغداد درس مي‌داد، شاگردي داشت آن طرف رودخانه خانه‌اش بود. اين شاگرد تا مي‌خواست از آن طرف رودخانه بيايد، وسيله‌ها دير راه مي‌افتادند و دير مي‌رسيد. به شيخ مفيد التماس کرد ساعت درست را جا به جا کن. ايشان فرمود: من يک دعا و کاغذي مي‌نويسم اين را همراه داشته باش از روي آب حرکت کن و بيا. ولي نبايد باز کني و بخواني. شاگرد هم رفت و فرداي آن روز آمد سوار شود ديد وسيله نيست، پايش را روي آب گذاشت ديد سفت است و از آب رد شد. يک روز گفت: باز کنيم ببينيم چيست؟ باز کرد ديد نوشته بسم الله الرحمن الرحيم! ولي هرچه فکر کرد ديد بسم الله که نبايد اينقدر خاصيت داشته باشد! روز بعد هرکاري کرد ديد پايش فرو مي‌رود. عقيده‌اي که شيخ مفيد به آن آيه دارد را نداشت. اين انرژي متراکم معنويت است.

عبدالله بن يحيي از اميرالمؤمنين تفسير بسم الله الرحمن الرحيم را پرسيد. اميرالمؤمنين پاسخ داد «إِنَ‏ الْعَبْدَ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَقْرَأَ أَوْ يَعْمَلَ عَمَلًا» بنده وقتي مي‌خواهد چيزي را بخواند و سخني را بخواند و کاري را انجام دهد، بسم الله الرحمن الرحيم مي‌گويد. «[بِسْمِ اللَّهِ أَيْ: بِهَذَا الِاسْمِ أَعْمَلُ هَذَا الْعَمَلَ» با اين اسم من اين کار را شروع مي‌کنم، هرکاري که او انجام بدهد، «فَكُلُّ أَمْرٍ يَعْمَلُهُ يَبْدَأُ فِيه بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏» فَإِنَّهُ يُبَارَكُ لَهُ فِيهِ» هرکاري را با اين آيه شروع کند، کار برکت پيدا مي‌کند. اميرالمؤمنين فرمود: بسم الله الرحمن الرحيم، گشاينده مشکلات، آسان کننده سختي‌ها، دور کننده بدي‌ها و شفاي درد سينه‌هاست. فرض کنيد يک وزير به کارش گره افتاده است. بسم الله الرحمن الرحيم بگوييم و از خدا استمداد کنيم. بسم الله الرحمن الرحيم خلاصه و چکيده قرآن است.

در مواجه با دشمن و سختي، به کار گره افتاده و باز نمي‌شود، امام باقر فرمود: رسول خدا هروقت وارد منزلش مي‌شد، بسم الله الرحمن الرحيم مي‌فرمود و شياطين از خانه پيغمبر فرار مي‌کردند. اين را تفسير الميزان جلد سيزده فرموده است. پيغمبر فرمود: آيه بسم الله الرحمن الرحيم، به کاغذي نوشته شده و روي زمين افتاده است. کسي اين کاغذ را از روي زمين برمي‌دارد، بخاطر اجلال پروردگار خداوند نام او را جزء صديقين به حساب مي‌آورد و عذاب را از پدر و مادر او دور مي‌کند. اگرچه پدر و مادر او بي دين باشند، باز بهره‌اي به آنها مي‌رسد.

امام صادق فرمود: گاهي برخي از شيعيان در آغاز کارشان بسم الله الرحمن الرحيم را فراموش مي‌کنند، آنگاه خداوند آنها را با حادثه‌اي تلخ امتحان مي‌کنند تا بيدار شوند و شکر و ثناي الهي را به جا آورند و لغزش اشتباه از بين برود. اين را محدث قمي در کتاب سفينة البحار آورده است. پيغمبر فرمود: «مَنْ قَرَأَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِ‏ حَرْفٍ‏ أَرْبَعَةَ آلَافِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَرْبَعَةَ آلَافِ سَيِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَرْبَعَةَ آلَافِ دَرَجَةٍ» (جامع الاخبار/ص42) يک بسم الله الرحمن الرحيم گفته براي او نوشته مي‌شود، بسم الله الرحمن الرحيم نوزده حرف دارد و به ازاي هر حرفي چهار هزار حسنه نوشته مي‌شود، چهار هزار بدي پاک مي‌شود و چهار هزار حسنه براي او ثبت مي‌شود. پيغمبر فرمود: دعاهاي خود را با بسم الله الرحمن الرحيم شروع کنيد و بسم الله بگوييد. رد نمي‌شود دعايي که آغازش با بسم الله الرحمن الرحيم باشد.

از پيامبر سؤال شد که امکان دارد شيطان با انسان هم غذا شود؟ فرمود: بله، «هَلْ يَأْكُلُ الشَّيْطَانُ مَعَ الْإِنْسَانِ فَقَالَ نَعَمْ كُلُ‏ مَائِدَةٍ لَمْ‏ يُذْكَرْ بِسْمِ اللَّهِ عَلَيْهَا يَأْكُلُ الشَّيْطَانُ مَعَهُمْ وَ يَرْفَعُ اللَّهُ الْبَرَكَةَ عَنْهَا»جامع الاخبار/ص43) خدا برکت را از سفره مي‌برد.

در حديثي فاطمه زهرا فرمودند: سفره دوازده دستور دارد يکي همين است که غذا خوردن را با نام خدا شروع کند. پيامبر عظيم الشأن اسلام فرمود، هرکس مي‌خواهد از مأموران نوزده گانه جهنم نجات پيدا کند، چون قرآن مي‌فرمايد: بر جهنم نوزده مأمور گمارده شده است. بسم الله الرحمن الرحيم نوزده حرف است. اينها معنا دارد و رمز و راز خوشبختي است. مقابل جهنم، بهشت است. جهنم يعني مرکز و تجمع بدبختي‌ها و شقاوت‌ها و بهشت يعني رستگاري‌ها و خوشبختي‌ها، به ازاي هر حرفي از يک مأمور نجات پيدا مي‌کند و به دنياي رستگاري و خوشبختي مي‌رسد.

اميرالمؤمنين فرمود: من ضمانت مي‌کنم اگر کسي سر سفره بسم الله الرحمن الرحيم بگويد، از آن غذا آسيب نمي‌بيند. امام باقر(ع) سيره‌شان اين بود که از خانه که بيرون مي‌آمد، با نام خدا بيرون مي‌روم و بر خدا تکيه مي‌کنم. «إِذَا خَرَجَ مِنْ بَيْتِهِ يَقُولُ بِسْمِ اللَّهِ خَرَجْتُ وَ بِسْمِ اللَّهِ وَلَجْتُ وَ عَلَى‏ اللَّهِ‏ تَوَكَّلْتُ‏ وَ لَا حَوْلَ‏ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيم‏» اينها همه راه و رسم مسلماني است. چقدر سفارش شده وضو را با بسم الله الرحمن الرحيم شروع کنيم. پيغمبر فرمود: وقتي وضو مي‌گيري بسم الله الرحمن الرحيم بگو، زيرا فرشتگاني که محافظ تو هستند، در تابستان سال 97 دوازده فرشته را معرفي کرديم يکي فرشته حافظ بود که ما آسيب نبينيم. فرشته‌هاي حافظ وقتي در وضو بسم الله مي‌گوييم، بر ما دعا مي‌کنند.

يکي از جاهاي بسم الله وقت خواب است. چون در خواب سيستم بدن ما به ظاهر از کار مي‌افتد اما اينطور نيست. اعضاء و جوارح ما فعال هستند. حکايت ما وقت خواب حکايت موبايل است، صبح که بلند مي‌شويم چقدر پيام داريم. اين سيستم بدن ما وقت خواب يا جني‌ها يا شيطان‌ها يا فرشته‌ها براي ما پيامک مي‌فرستند. اگر بخواهيم براي ما پيامک ندهند بايد با وضو بخوابيم، با بسم الله بخوانيم، يا آيت الکرسي يا چهارقل را بخوانيم. اين بار با نشاط چشم از خواب باز مي‌کنيم. پيغمبر فرمود: «إِذَا قَالَ الْعَبْدُ عِنْدَ مَنَامِهِ‏ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ يَقُولُ اللَّهُ يَا مَلَائِكَةِ اكْتُبُوا بِالْحَسَنَاتِ نَفَسَهُ إِلَى الصَّبَاحِ» (جامع الاخبار/ص42) بنده وقت خواب وقتي بسم الله الرحمن الرحيم بگويد، تا صبح به تعداد نفس‌هايش برايش حسنه بنويسيد. اين بار افکار شيطاني به سراغ ما نمي‌آيد، زود مي‌خوابيم و با آرامش مي‌خوابيم. چون خودمان را با ياد خدا هماهنگ کرديم. پيغمبر فرمود: در بهشت شهري است به نام مدينه الرحمه، شهر مهرباني، که بي نهايت زيباست. هرکس به آن رسيد از زحمت رست و به رحمت پيوست. در آن شهر خانه‌اي است به نام بيت الجلال، يعني يک خانه فوق العاده، در شهري که فوق العاده است که درهاي آن خانه کليد دارد و کليد آن بسم الله الرحمن الرحيم است، آنهايي که در دنيا زياد بسم الله الرحمن الرحيم مي‌گفتند، اين کليد همراهشان است. مرحوم فلسفي در تفسير بسم الله الرحمن الرحيم مي‌فرمايد: اين رحمان و رحيمي که کنار الله آمده باعث اميدواري و تجمع مردم بر گرد پيغمبر است. چون يک دعوت کننده وقتي ديگران را دعوت مي‌کند، شروعش با رحمت است، اين بار مخاطب اميد پيدا مي‌کند که لبيک بگويد. مرحوم فلسفي مي‌فرمود: مبلغين هم بايد اينطور باشند. حديث داريم «الْفَقِيهُ‏ كُلُ‏ الْفَقِيهِ‏ مَنْ لَمْ يُقَنِّطِ النَّاسَ» (نهج‌البلاغه/ص483) فقيه واقعي کسي است که مردم را مأيوس نکند و به مردم اميد بدهد. رحمان و رحيم که به ما گفتند: در همه کارهايتان بگوييد.

الله چيست، در بين اسماء الحسني الهي برترين اسم است. يعني اگر بخواهيم دعاي جوشن کبير را که 1001 اسم خداوند است، در يک کلمه بگنجانيم، کلمه الله است. کلمه شريفه الله دو هزار و ششصد و چند بار در قرآن آمده است.اسم بزرگي است که در دعاها زياد دستور دادند بخوانيم، ده مرتبه يا بيشتر و بسيار مقدس است. رحمان و رحيم چيست؟ رحمان يعني خدا همه را دوست دارد و رحيم يعني مؤمنان را براي هميشه. اين را از کتاب «طهارت روح» از شهيد مطهري نقل مي‌کنم. شهيد مطهري مي‌فرمايد: رحمان و رحيم ريشه در رحمت دارد. در کلمه رحمان همه و در کلمه رحيم هميشه. رحمان همه را دوست دارد، خوب‌ها را دوست دارد. بدها را دوست دارد. مؤمن و مشرک را دوست دارد. در دعاي ماه شعبان مي‌خوانيم اي خدايي که به همه مي‌دهي حتي آنهايي که تو را نمي‌شناسند و قبولت ندارند. خورشيد مي‌تاباني و باران مي‌فرستي و گياهان را مي‌روياني. رحيم چيست؟ مؤمنان را براي هميشه. دوامش را مي‌گويد که تا پهنه قيامت ادامه دارد. رحمانيت براي مشرک و کافر در اين دنيا تمام مي‌شود. اما براي مؤمن استمرار دارد. گاهي مي‌گويم ما هم براي اينکه شبيه خدا باشيم دو نوع مهر بايد داشته باشيم، يک مهر به همه مردم دنيا، تا جنگلي مي‌سوزد غصه‌دار شويم. آنها مسلمان نيستند! نباشند.

يک کسي کنار جاده دست تکان مي‌داد، امام صادق گفت: برو ببين چه کار دارد. رفت و آمد گفت: مسلمان نيست. حضرت فرمود: نگفتم از دينش سؤال کن، مشکلش چيست؟ گفت: تشنه است. به تشنه بايد آب بدهيم. مهري بايد به همه شهروندان و اهالي دنيا داشته باشيم. يک مهري به مؤمنان به صورت خاص داشته باشيم. اگر بخواهيم به خدا شباهت پيدا کنيم، خداوند رحمان است و همه را دوست دارد و رحيم است، مؤمنان را براي هميشه. اين دو کلمه در آيه سوم هم تکرار شده است. «الرحمن الرحيم» آنجا واژه رحمان را در آيات قرآن بررسي خواهيم کرد.

شريعتي: چندين سال پيش در خدمت جناب آقاي بهشتي بوديم، ايشان گفتند: تمام قرآن در سوره حمد خلاصه شده است. تمام سوره حمد در بسم الله الرحمن الرحيم، تمام بسم الله در «ب» و تمام ب در نقطه «ب» خلاصه شده است و اسم برنامه هم نقطه ب بود. اميرالمؤمنين فرمود: آن نقطه تحت ب ما هستيم. انشاءالله همه زير سايه قرآن کريم و بسم الله الرحمن الرحيم باشيم. امروز صفحه 256 قرآن کريم را تلاوت خواهيم کرد.

«وَ إِذْ قالَ‏ مُوسى‏ لِقَوْمِهِ‏ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ أَنْجاكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ وَ يُذَبِّحُونَ أَبْناءَكُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ وَ فِي ذلِكُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ «6» وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِي لَشَدِيدٌ «7» وَ قالَ مُوسى‏ إِنْ تَكْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ حَمِيدٌ «8» أَ لَمْ يَأْتِكُمْ نَبَؤُا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ قَوْمِ نُوحٍ وَ عادٍ وَ ثَمُودَ وَ الَّذِينَ مِنْ بَعْدِهِمْ لا يَعْلَمُهُمْ إِلَّا اللَّهُ جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَرَدُّوا أَيْدِيَهُمْ فِي أَفْواهِهِمْ وَ قالُوا إِنَّا كَفَرْنا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ وَ إِنَّا لَفِي شَكٍّ مِمَّا تَدْعُونَنا إِلَيْهِ مُرِيبٍ «9» قالَتْ رُسُلُهُمْ أَ فِي اللَّهِ شَكٌّ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ يُؤَخِّرَكُمْ إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى قالُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنا تُرِيدُونَ أَنْ تَصُدُّونا عَمَّا كانَ يَعْبُدُ آباؤُنا فَأْتُونا بِسُلْطانٍ مُبِينٍ»

ترجمه آيات: و (به يادآور) هنگامى كه موسى به قوم خود گفت: نعمت خداوند بر خودتان را ياد كنيد، آنگاه كه شما را از فرعونيان نجات داد، آنها كه شما را به بدترين نوع عذاب مى‏كردند، پسرانتان را سر مى‏بريدند و زنانتان را (براى كنيزى و هوسرانى خود) زنده نگاه مى‏داشتند و در اين امور، از طرف پرودگارتان آزمايش بزرگى بود. و (نيز به يادآور) هنگامى كه پروردگارتان اعلام فرمود: همانا اگر شكر كنيد، قطعاً (نعمت‏هاى) شما را مى‏افزايم، و اگر كفران كنيد البتّه عذاب من سخت است. و موسى (به بنى‏اسرائيل) گفت: اگر شما و ساكنان زمين همگى كفر ورزيد (به خداوند زيانى نمى‏رسد) چرا كه خداوند (ذاتاً) بى‏نياز و شايسته‏ى ستايش است. (نه آنكه از طريق ايمان و شكر شما بخواهد براى خود بى‏نيازى و ستايش كسب كند.) آيا خبر كسانى‏كه قبل از شما بودند، (مثل خبر غرق شدن) قوم نوح و (طوفان قوم) عاد و (صاعقه‏ى قوم) ثمود و كسانى‏كه بعد از آن‏ها بودند، به شما نرسيده است؟ همان‏ها كه جز خداوند از (آمار و تعداد تلفات) آن‏ها آگاه نيست، پيامبرانشان همراه با معجزات به سراغشان آمدند، ولى آن‏ها دست‏هايشان را در دهانشان مى‏گذاشتند (يعنى ساكت شويد و ما را موعظه نكنيد) و مى‏گفتند: ما به آنچه شما به آن فرستاده شده‏ايد، كفر مى‏ورزيم و ما از آنچه شما ما را به آن دعوت مى‏كنيد، در شكّ و ترديد هستيم. پيامبرانشان (در جواب) گفتند: آيا درباره خدا، آفريدگار آسمان‏ها و زمين، شكى هست؟! (آيا هستى با اين عظمت نياز به خالق ندارد؟) او كه شما را (به راه حقّ) دعوت مى‏كند تا از گناهانتان بگذرد و تا موعد معين شما رامهلت دهد. (كفّار) گفتند: شما جز انسانى همچون خود ما نيستيد، (و امتيازى بر ما نداريد) شما مى‏خواهيد ما را از آنچه نياكان ما مى‏پرستيدند باز داريد، (اگر غير از اين است) پس براى ما برهان و معجزه‏اى روشن (آنگونه كه ما مى‏خواهيم) بياوريد.

شريعتي:

باز بسم الله الرحمن الرحيم *** عاشقي هم عاشقي‌هاي قديم

اشاره قرآني را بفرماييد و قرار است در مورد شخصيت جناب عثمان بن مظعون صحبت کنيم.

حاج آقاي بهشتي: يک نکته درباره آيه 6 سوره ابراهيم بگويم، يکوقتي من در خدمت حاج آقاي قرائتي خواستيم ببينيم نام چند نعمت در قرآن آمده است. ديديم بيش از هزار هست، در بين نعمت‌هاي خدا حدود چهارده پانزده مورد است که با اين آهنگ آمده است. «اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ» ياد نعمت‌هاي خدا بيافتيد. در مورد خورشيد نفرموده «اذکروا» با اينکه خورشيد خيلي مهم است. اين چهارده پانزده مورد يا نعمت‌هاي معنوي است يا اجتماعي است. مثل نعمت کتاب آسماني، نعمت هدايت، نعمت اتحاد، يکي نعمت نجات از طاغوت است که ملت ايران در سال 57 اين منت را خدا بر آنها گذشات. «وَ إِذْ قالَ مُوسى‏ لِقَوْمِهِ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ أَنْجاكُمْ‏ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ» اين نعمت ويژه را که خدا شما را از فرعونيان نجان داد، «يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ» به بدترين وجهي شما را عذاب مي‌کردند، دخترانتان را به بيگاري مي‌گرفتند.

عثمان بن مظعون با پسر و برادرش از اولين مسلمان‌ها هستند. در دو هجرت به حبشه و مدينه حضور داشت. هم پيامبر و هم اميرالمؤمنين خيلي او را دوست داشتند. يکي از حکمت‌هاي نهج‌البلاغه تعبير امام اين است که برادري داشتم مکتبي، دوازده صفت در آنجا بيان کرده است. اميرالمؤمنين به عشق اين شخصيت نام يکي از فرزندانش را عثمان گذاشته است. در زيارت ناحيه که امام زمان(ع) نام شهداي کربلا را مي‌برند، امام اينطور سلام دادند سلام بر عثمان بن علي بن ابي طالب که همنام عثمان بن مظعون است. امام زمان مي پسندد که آوازه اين شخصيت پيچيده شود و مردم او را بشناسند. اولين کسي است که در قبرستان بقيع به خاک سپرده شد. پيامبر يک سنگي روي قبرش گذاشت و به زيارتش مي‌آمد. بنيانگذار اين زيارتي که بين ما مرسوم است پيغمبر است. دوبار پيامبر بين او و دو کس عقد اخوت بست. يکي بين او و ابن تيهان، کسي است که اميرالمؤمنين آه مي‌کشيد کجايي عمار و کجايي ابن تيهان، از کساني است که اميرالمؤمنين آه مي‌کشيد که مثل او نيست. يکي هم با عباس بن عباده که در جنگ احد به شهادت رسيده است، يکي از برادرهاي ديني ابن تيهان و يکي ابن عباس است.

خدايا رنگ خودت را به کارهاي ما بزن. ما را براي هميشه باقي بدار و با مردن ما يک جهاني زيباتر از اين جهان به روي ما بگشا و ملت ايران و امت اسلامي را با خير و برکت همراه بفرما.

شريعتي: «والحمدلله رب العالمين و صلي الله علي سيدنا محمد و آله الطاهرين»