برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: آداب و مراقبات ماه شعبان
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين نظري منفرد
تاريخ پخش: 28- 01-97
بسم الله الرحمن الرحيم، اللهم وفقنا لما تحب و ترضي و اجعل عاقبة امرنا خيرا، اللهم صل علي محمد و آل محمد.
شريعتي: سلام مي‌کنم به همه بيننده‌هاي خوب و شنونده‌هاي نازنين‌مان، انشاءالله هرجا که هستيد دل و جانتان بهاري و گرم باشد. به سمت خداي امروز خيلي خوش آمديد. سلام ويژه و مخصوص به همه بيننده‌ها و شنونده‌هايي که در خارج از کشور هستند. حاج آقاي نظري منفرد سلام عليکم. خيلي خوش آمديد.
حاج آقاي نظري منفرد: سلام عليکم و رحمة الله. به همه بينندگان عزيز سلام مي‌کنم. آرزوي موفقيت براي همه عزيزان دارم.
شريعتي: امروز روز پاياني ماه رجب هست. خوشا به حال همه آنهايي که از فرصت نوراني ماه رجب استفاده کردند. انشاءالله همه ما مهيا شويم و آماده شويم براي ورود به ماه نوراني شعبان و بعد هم ضيافت بسيار معنوي و عظيم ماه مبارک رمضان. امروز حاج آقاي نظري منفرد از مراقبت‌هاي ماه شعبان براي ما مي‌گويند. اينکه چه کنيم روزها و شب‌هاي ماه شعبان براي همه ما خاطره انگيز باشد و پر برکت.
حاج آقاي نظري منفرد: بسم الله الرحمن الرحيم. الحمدلله رب العالمين و صلي الله علي سيدنا محمدٍ و آله الطاهرين.
حلول ماه شعبان را خدمت بينندگان تبريک عرض مي‌کنم. خدا را شاکر هستيم که خداوند به ما عمر داد و باز به ماه شعبان ديگري که شهر رسول خداست، فرمود: «شعبان شهري» شعبان شهر شادي‌‌هاست. چون در شعبان مواليد هست. ما در ماه شعبان وفات نداريم. سوم ماه شعبان ولادت با سعادت آقا امام حسين(ع) هست. چهارم شعبان ولادت با سعادت ابالفضل العباس هست. پنجم شعبان ولادت با سعادت حضرت علي بن الحسين، امام سجاد هست. يازدهم شعبان ولادت حضرت علي بن الحسين علي اکبر شهيد هست. نيمه شعبان ولادت منجي بشرين خاتم الاوصياء صاحب العصر و الزمان(عج) هست. پس ماه مواليد است و ماه بشارت است. خوشا به حال کساني که ماه رجب را توانستند از فرصت‌ها و ساعات و شب‌ها و روزها و دقايقش استفاده کنند. مستحضر هستيد وقتي روز قيامت ميشود يک مداري در فضاي محشر طنين انداز ميشود «أين الرجبيون» گروهي بلند مي‌شوند، اينها کساني هستند که از فرصت ماه رجب خوب استفاده کردند. امروز آخر ماه رجب است و هنوز فرصت هست انسان يک استغاثه بکند، يک توجهي بکند، خدا را ياد کند. خدايي که اينقدر مهربان است، مي‌فرمايد: «فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ» (بقره/152) شما به ياد من باشيد، من هم به ياد شما هستم. يعني يک رفيق صميمي است با انسان. اينطور نيست مثل برخي از افراد که به آنها سلام مي‌کنند و اين سلام را جواب نمي‌دهند. خدا خيلي مهربان است.
شريعتي: در حديث ملک داعي خدا مي‌فرمايد: من همنشين کسي هستم که همنشين من باشد.
حاج آقاي نظري منفرد: «أنا انيس من جَلَسَني» من انيس کسي هستم که با من بنشيند. يعني يک رفيق خوبي هستم. انشاءالله از اين فرصت‌هاي باقيمانده ماه رجب، برادران و خواهران بيننده و شنونده استفاده کنند، هنوز به پايان ماه رجب ساعاتي باقي هست. اميدوارم موفق باشند و باز هم انسان نبايد فرصت را از دست بدهد. حديثي از اميرالمؤمنين(ع) هست که مي‌فرمايد: «أَشَدُّ الْغُصَصِ فَوْتُ الْفُرَصِ» (غررالحکم، ص473) شديدترين اندوه‌ها از دست دادن فرصت‌هاست. حيف است انسان فرصت‌ها را از دست بدهد. فرصتي که سريع و گذرا است.
ماه شعبان ماه آمادگي است براي دخول در شهر الله، حضرت امام(ره) معمولاً در ماه شعبان که صحبت مي‌کردند مي‌فرمودند: ماه شعبان ماه ورود به شهر الهي است. انسان بايد يک سنخيتي با شهر الله پيدا کند. مي‌خواهد سر سفره و مائده نعمت‌هاي مادي و معنوي خداي متعال در ماه رمضان بنشيند. شهر ضيافت الله است. «شهر دعيتم الي ضيافة الله» انسان وقتي مي‌خواهد به ضيافت برود خودش را مهيا مي‌کند. از نظر ظاهر خودش را مرتب مي‌کند. سعي مي‌کند آرايش ظاهري را داشته باشد، سر سفره مائده الهي که مي‌خواهد بنشيند، بايد از نظر روح هم خودش را آرايش کند و مجهز کند. اين آرايش روح در ماه شعبان بايد اتفاق بيافتد. ماه شعبان مقدمه است براي ذي المقدمه، براي دخول در شهر خدا، لذا خوب است عزيزان و بينندگان محترم از اين فرصت به دست آمده استفاده کنند. اگر از اين فرصت‌ها استفاده نشود، همينطور که اميرالمؤمنين(ع) مي‌فرمايد، انسان بعداً اندوه مي‌خورد. يعني پشيمان ميشود که چرا از فرصت‌هاي عمر درست استفاده نکردم.
من چيزهايي را يادداشت کردم که خوب است در ماه شعبان انسان از اين امور بهره بگيرد و استفاده کند. يکي از چيزهايي که در ماه شعبان وارد هست روزه است. حکمت اينکه در ماه شعبان روزه وارد هست و خيلي ثواب دارد، برخي از رواياتش را خواهيم خواند. علت اين است که انسان يک مرتبه شروع نکند يک ماه را روزه بگيرد. يک مقدار در ماه شعبان روزه بگيرد، اين روزه ماه شعبان در حقيقت تمرين است که بدن و جسم کم کم عادت کند به دو وعده غذاي سحر و افطار، معمولاً وعده غذاي ما سه وعده است. غير از چيزهايي که در بين اين سه وعده‌ها استفاده مي‌کنيم از نوشيدني‌ها و خوردني‌ها، سه عده غذا مي‌خوريم. يکي از اين وعده‌ها کم ميشود. ميشود دو وعده، سحر و افطار. اين بدن بايد آمادگي پيدا کند چون بدن يازده ماه به سه وعده غذا عادت کرد. کم کم در ماه شعبان بايد اين تمرين را انجام بدهيم، نه هر روز، ولو يک روز را، روز اول را، وسط را، آخر را يا چند روز که بدن کم کم آمادگي پيدا کند. جداي از اينکه يکي از حکمت‌هاي اين روزه اين است، خداوند متعال براي روزه ماه شعبان، ثواب زيادي قرار داده است. اين ثواب‌ها براي ترغيب است. چون آن چيزي که انسان را حرکت مي‌دهد به سمت عملي، آن آثار و برکات است. آن چيزهايي است که بار بر عمل ميشود. انگيزه براي عمل ميشود. علت غايي در خارج بعد محقق ميشود، در نفس اول هست، اين همان انگيزه است. اين انگيزه بعد محقق ميشود. يعني بعد از انجام عمل، اما در نفس من هست. همان انگيزه ميشود که من برخيزم و اين کار را انجام بدهم.
بنابراين يکي از کارهايي که در ماه شعبان وارد هست انسان انجام بدهد، سفارش زيادي هم شده است، روزه است. انسان روزه بگيرد تا بدن عادت کند. در مورد ثواب روزه يک حديثي را عرض کنم. حديث در امالي صدوق، مجلس پنج، صفحه 68 حديث اول است. حديث را عبدالله بن فضل هاشمي از امام صادق(ع) عرض مي‌کند. حضرت مي‌فرمايد: «صيام شعبان ذخرٌ للعبد يوم القيامه» روزه شعبان يک ذخيره‌اي است براي بنده در روز قيامت. يکي از سنت‌هاي الهي در اين نظامي که زندگي مي‌کنيم سنت ذخيره سازي است. اين سنت ساري و جاري است. در همه هستي، ملاحظه مي‌کنيد در زمستان، باران‌ها و نزولات آسماني فرو مي‌آيند، هم کوه‌ها را برف مي‌گيرد وي يخچال‌هايي که در دره‌ها هست، پر برف ميشود. هم آب به زمين فرو مي‌رود، منابع آب زيرزميني ميشود. اينها ذخيره ميشود براي کي؟ براي تابستان. اين سنت ذخيره سازي است.
سنت ذخيره سازي در گياهان، گياه حدود چهار ماه شايد بيشتر خواب است. در اين مدتي که خواب هست ريشه مشغول فعاليت است. مواد غذايي را از زمين مي‌گيرد. آب را مي‌گيرد و ذخيره مي‌کند براي فصل بهار. الآن فصل بهار است و انسان شکوفه‌هاي درختان را مي‌بيند، تبديل به ثمر ميشود آن ذخيره‌ي در آن زمان، آب و مواد غذايي تبديل به ثمر ميشود، ميوه ميشود و بعد چيزي که هم گياهان و هم درختان، هرکدام به تناسب خود آن بهره‌برداري که انسان مي‌خواهد از آن بکند، بهره برداري مي‌کند. در بدن ما هم همينطور است. بدن ما هم ذخيره سازي مي‌کند. چربي را در خودش ذخيره مي‌کند. آب را در خودش ذخيره مي‌کند.
شتر را که خداي متعال خلق کرده، قرآن هم فرموده: «أَ فَلا يَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَت» (غاشيه/17) اين شتر خلق شده براي بيابان‌هاي طولاني، کوير و يک حيواني است که در برابر سختي‌ها خيلي متحمل است. شتر آب را در خودش ذخيره مي‌کند. چون ممکن است مدت طولاني در بيابان و کوير آب نباشد. آب را در خودش ذخيره مي‌کند. بشر اين سنت ذخيره سازي را از خدا ياد گرفته است. اين سيلوهاي گندم براي چيست؟ اين سدها براي چيست؟ براي ذخيره سازي است. اين سنت ذخيره سازي يک سنت عامي است. هم تکويناً خداي متعال قرار داده است در اين نظام، هم بشر اين سنت ذخيره سازي را ياد گرفته است، در همه ابعاد زندگي. يک کارمندي که در اداره کار مي‌کند يک مقدار از حقوقش را دولت ذخيره مي‌کند براي بازنشستگي. اين ذخيره سازي است.
اين کارهاي ديني که ما انجام مي‌دهيم، گاهي سؤال مي‌کنند انسان براي چه روزه مي‌گيرد؟ اين روزه ذخيره است. امام صادق مي‌فرمايد: اين روزه ذخيره قيامت است. يعني اينجا انسان ذخيره مي‌کند، بهره‌برداري را مثل آبي که در فصل تابستان به آن نياز است، در زمستان اينقدر آب انسان نياز ندارد. معمولاً کشاورزها در فصل زمستان آب‌هايشان هرز مي‌رود چون نياز ندارند. در زمستان آن مقداري که نياز دارند پشت سدها يا زير زمين اندوخته ميشود و در تابستان استفاده مي‌کنند. اين اعمال ما ذخيره ميشود براي قيامت. اين توضيح فرمايش حضرت است. حضرت فرمود: «صيام شعبان ذخرٌ للعبد يوم القيامه» اين ذخيره ميشود. چطور ذخيره ميشود؟ مي‌فرمايد: «و ما من عبدٍ يکثر الصيام من شعبان» هيچ بنده‌اي نيست که در ماه شعبان زياد روزه بگيرد. زياد مقدارش عرفي است، هرچقدر مي‌تواند. اين صيام شعبان جداي از اينکه آن اثر آخرتي ذخيره را دارد و براي انسان ذخيره ميشود و روز وانفسا به داد انسان مي‌رسد، «الا اصلح الله له امر معيشته» خدا وضع دنياي انسان را خوب مي‌کند. ما بياييم اين را بيازماييم. «اصلح الله له امر معيشته» يعني روزه شعبان به درد دنياي انسان هم مي‌خورد. قبل از آنکه آخرت انسان را تأويل کند. «اصلح الله له امر معيشته» اين معنايش اين نيست که خدا خيلي پول به انسان مي‌دهد. امر معيشت را اصلاح مي‌کند. يعني درستش مي‌کند.
معيشت هم تنها منحصر نيست به مسأله هزينه‌هاي زندگي، گاهي انسان در کنار هزينه‌هاي زندگي مشکلاتي دارد، گره‌هاي کوري در زندگي‌اش هست، نمي‌داند چطور اين گره‌ها باز ميشود. اين روايت اينطور استفاده ميشود که امر معشيت عام است و همه استفاده ميشود. «و کفاه شرّ عدوّه» روزه ماه شعبان باعث ميشود انسان ايمن شود. حالا آن عدو،عدو انس است يا جن است، شيطان است. يعني شيطان به سراغ انسان نمي‌آيد يا کمتر مي‌آيد. کسي که روزه مي‌گيرد با خدا بيشتر ارتباط دارد و شيطان هم کمتر سراغ او مي‌آيد. تا اينجا براي روزه زياد در ماه شعبان بود.
«و انَّ أدني ما يکونُ لمن يصوم يوم من شعبان» اگر کسي يک روز از ماه شعبان را روزه بگيرد، کمترين چيزي که خداي متعال به او مي‌دهد، «أن تجبَ له الجنّه» بهشت به او مي‌دهد. با يک روز روزه ماه شعبان انسان مستحق بهشت ميشود. به شرط اينکه اينها را حفظ کند. حضرت رضا فرمود: «بشرطها و شروطها و أنا من شروطها» به شرطي که حفظ کند بهشت را در پي دارد. خداي متعال دو ثواب دارد، يک ثواب استحقاقي و يک ثواب تفضلي است. تفضل خداست. مي‌خواهد به کساني که در ماه شعبان مراقبت مي‌کنند، دقت مي‌کنند در کارهايشان يک عنايت ويژه کنند. اين يک روايت بود در مورد روزه در ماه شعبان.
يکي از چيزهايي که در ماه شعبان وارد شده استغفار است. استغفار در ماه شعبان وارد شده که انسان استغفار کند. استغفار به معناي پوشش است. خداوند غفور است يعني ميپوشاند. عرب به کلاه خود مِغفَر مي‌گويند. چون سر را ميپوشاند و نمي‌گذارد در جنگ به سر آسيب برسد. خدا غفّار است يعني ميپوشاند. وقتي گناه پوشيده شد و معمولاً انسان وقتي مي‌خواهد ديوار را رنگ کند، اول خُلل و فُرَج ديوار را صاف مي‌کند، بعد آنوقت رنگ مي‌زند. گناه آلودگي است. با استغفار اين آلودگي‌ها پوشيده ميشود و بعد روح به توبه، آن زيبايي و جلوه‌اي که بايد پيدا کند را مي‌کند. در مورد استغفار هم توضيحي عرض کنم خوب است عزيزان توجه کنند. خداوند متعال اول سوره مبارکه هود در آيه دوم يا سوم مي‌فرمايد: «وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُمَتِّعْكُمْ مَتاعاً حَسَناً إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى وَ يُؤْتِ كُلَّ ذِي فَضْلٍ فَضْلَهُ» (هود/3) اگر استغفار کردي و بعد از استغفار توبه کرديد، يعني روح را جلا داديد، روح را آرايش کرديد، بعد از پوشش آن گناهان، خدا زندگي خوبي به شما مي‌دهد. بياييم در اين ماه شعباني که در پيش هست، با خدا صلح کنيم. خداي متعال صلح پذير است. خداي متعال غفار است. خداي متعال قابل التوب است. در اول سوره مبارکه فاطر هست، «قابل التوب» و غفار و بخشنده است.
حديث قدسي هست که «من قدم لي شبراً قدمته ذراعا» شما يک وجب به طرف من بياييد، من يک ذراع به طرف شما مي‌آيم. اين لطف الهي است. اين براي تشبيهي است که ما مطلب را بگيريم. استغفار يک وسيله‌اي است که انسان با خداي متعال آشتي کند، آشتي اين است که انسان لغزش‌هايي که احياناً در زندگي دارد، با استغفار پوشش بدهد و روي جلاي لازم را پيدا کند، اينها مراقبت‌هاي ماه شعبان است تا انسان بتواند هم يک زندگي ايده‌آل در دنيا داشته باشد و هم آخرتش، آخرت خوبي باشد. براي استغفار با قصد انشاء کنيم که خدايا من از تو مي‌خواهم لغزش‌هاي مرا در گذري. من توبه مي‌کنم يعني به سمت تو آمدم. توبه اقبال به خداست. در حقيقت انسان با گناه و نزديک شدن به شيطان پشت به خدا مي‌کند و با استقبال و توبه به سمت خدا رو مي‌کند.
کسي تصور نکند من هرچه در زندگي‌ام نگاه مي‌کنم مي‌بينم پاک هستم و کاري نکردم. خوشا به حالش! ولي پيغمبر خدا مي‌فرمود: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) يَسْتَغْفِرُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كُلِ يَوْمٍ سَبْعِينَ مَرَّةً وَ يَتُوبُ إِلَي اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَبْعِينَ مَرَّةً» (كافي، ج 2، ص 504) پيغمبر معصوم است. هيچ لغزشي ندارد. اما مي‌فرمايد: گاهي روح مرا ابري مي‌گيرد. من اين ابر را با استغفار پاک مي‌کنم. پوشش، پوشش گناهي نيست. پوشش ابر است. گاهي انسان به آقايي توجه مي‌کند، در آن لحظه توجه از خدا جدا ميشود. براي همين استغفار مي‌کند. انسان در عين پاکي و طهارت بايد در برابر خدا خضوع و خشوع کند چون خداي متعال امر به استغفار کرده است.
يک داستاني را من عرض کنم. اميرالمؤمنين(ع) يکي از روزها وارد مسجد پيامبر شدند، روز اول ماه شعبان بود. ديدند يک عده نشستند مشغول بحث و جدل در مورد يک موضوعي در مسجد هستند. وقتي چشمشان به حضرت افتاد، سلام کردند. از ايشان درخواست کردند بياييد نزد ما بنشينيد و شما هم وارد بحث شويد. فرمودند: بحث‌هايي که مي‌کنيد فايده ندارد. امروز روز اول ماه شعبان است. شهر پيامبر است و انسان در اين ماه بايد به فکر بندگي باشد. بعد فرمودند: در يکي از جنگ‌ها پيغمبر خدا يک عده‌اي را فرستاده بود به جنگ، شب بود و تاريک بود و همه جا را ظلمت فرا گرفته بود. دشمن هم آماده بود و تير پرتاب مي‌کرد، مسلمان‌ها هم اين طرف بودند. پيامبر هم نبود و در جنگ حضور نداشت. چون رسول خدا غزوات و سرايايي داشتند. غزوات جنگ‌هايي است که خود پيامبر حضور داشتند. مثل غزوه احد، غزوه بدر، بعضي از جنگ‌ها سرايا بوده است، يعني خود پيامبر در آن حضور نداشتند. فرمانده تعيين مي‌کردند. مثل جنگ موته که جعفر طيار در آن جنگ به شهادت رسيد. فرمانده‌هايي را تعيين کرده بودند. مسلمان‌ها را ترس گرفته بود. تير مي‌آمد و دشمن را نمي‌ديدند و نگران شده بودند. بيمناک شده بودند و مي‌ترسيدند. يک مرتبه تعدادي از مسلمان‌ها مثل زيد بن حارثه و عبدالله بن رواحه و قتاده بن نعمان و قيص بن عاصم در آن جنگ بودند. اينها مشغول نماز بودند. در آن شب ظلماني و بحراني يک مرتبه يک نوري از دهان اينها خارج شد. فضا را منور کرد. به قدري اين امر قوت به مسلمان‌ها بخشيد و مسلمان‌ها جان گرفتند وقتي ديدند خداي متعال اينطور به يک نمازگزار در ميدان جنگ تفضل مي‌کند. خداست همان خدايي که حضرت موسي(ع) دستش را در گريبانش مي‌کند، بيرون مي‌آورد و نور مي‌دهد. يد بيضاء ميشود. همان خدا از دهان يک مصلي، يک نمازگزار نوري بيرون مي‌آورد و اين نور باعث قوت مسلمان‌ها ميشود و اين در ماه شعبان بوده است. اميرالمؤمنين مي‌فرمايد: اين ماجرا در ماه شعبان اتفاق افتاده است.
در مورد کلمه شعبان هم يک توضيحي بدهم چون خيلي سؤال کردند چرا شعبان مي‌گويند؟ شعبان از شعبه شعبه مي‌آيد. شعبان را شعبان گويند «لِأَنَّهُ يَتَشَعَّبُ فِيهِ أَرْزَاقُ» خداوند متعال رزق‌هاي مادي و معنوي را در اين ماه شعبه شعبه مي‌کند و به همه مي‌رساند. اينکه عرض کردم از اين فرصت بايد استفاده کنيم، انشاءالله عزيزان سعي کنند از اين فرصت پيش آمده استفاده کامل و لازم را داشته باشند.
شريعتي: انشاءالله از ادعيه و مناجاتي که در اين ماه آمده غافل نشويم، مثل مناجات شعبانيه. در بخش دوم باز از مناجات‌هاي ماه شعبان حاج آقاي نظري براي ما خواهند گفت. نکات خيلي خوبي را شنيديم. انشاءالله همه توفيق داشته باشيم قدر لحظه لحظه اين ماه نوراني را که منور به نور نبي مکرم اسلام حضرت محمد(ص) است را بدانيم و از برکاتش استفاده کنيم. امروز صفحه 292 قرآن کريم، آيات 97 تا 104 سوره مبارکه اسراء را تلاوت خواهيم کرد.
«وَ مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَنْ يُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِهِ وَ نَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَلى وُجُوهِهِمْ عُمْياً وَ بُكْماً وَ صُمًّا مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ كُلَّما خَبَتْ زِدْناهُمْ سَعِيراً «97» ذلِكَ جَزاؤُهُمْ بِأَنَّهُمْ كَفَرُوا بِآياتِنا وَ قالُوا أَ إِذا كُنَّا عِظاماً وَ رُفاتاً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقاً جَدِيداً «98» أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ قادِرٌ عَلى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَ جَعَلَ لَهُمْ أَجَلًا لا رَيْبَ فِيهِ فَأَبَى الظَّالِمُونَ إِلَّا كُفُوراً «99» قُلْ لَوْ أَنْتُمْ تَمْلِكُونَ خَزائِنَ رَحْمَةِ رَبِّي إِذاً لَأَمْسَكْتُمْ خَشْيَةَ الْإِنْفاقِ وَ كانَ الْإِنْسانُ قَتُوراً «100» وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسى تِسْعَ آياتٍ بَيِّناتٍ فَسْئَلْ بَنِي إِسْرائِيلَ إِذْ جاءَهُمْ فَقالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يا مُوسى مَسْحُوراً «101» قالَ لَقَدْ عَلِمْتَ ما أَنْزَلَ هؤُلاءِ إِلَّا رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ بَصائِرَ وَ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يا فِرْعَوْنُ مَثْبُوراً «102» فَأَرادَ أَنْ يَسْتَفِزَّهُمْ مِنَ الْأَرْضِ فَأَغْرَقْناهُ وَ مَنْ مَعَهُ جَمِيعاً «103» وَ قُلْنا مِنْ بَعْدِهِ لِبَنِي إِسْرائِيلَ اسْكُنُوا الْأَرْضَ فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ جِئْنا بِكُمْ لَفِيفاً «104»
ترجمه: و هر كه را خدا هدايت كند، پس همو هدايت يافته است و هر كه را گمراه سازد، هرگز ياورانى جز خدا براى آنان نخواهى يافت و ما در روز قيامت، آنان را واژگون (به صورت خزنده) كور و كر و لال محشور مىكنيم و جايگاهشان دوزخ است، كه هرگاه خاموش شود، آتش آنان را بيافزاييم. آن (دوزخ) كيفر آنان است، بدان جهت كه كافر شدند و گفتند: آيا پس از آنكه (مرديم و به صورت) استخوان و (مثل كاه) ريزريز شديم، آيا واقعاً به صورت آفريدهى جديدى برانگيخته خواهيم شد؟ آيا نيانديشيدهاند خداوندى كه آسمانها و زمين را آفريده است، بر آفريدن مثل اين مردم نيز تواناست؟ و خداوند براى آنان مدّتى معيّن كرده كه شكّى در آن نيست، امّا ستمگران سرباز زده و جز به كفر به چيزى تن نمىدهند. بگو: اگر شما خزانهدار رحمت پروردگارم بوديد، قطعاً از ترس انفاق (و تهىدستى،) چيزى به كسى نمىداديد. وانسان تنگنظر و بخيل است! همانا به موسى نُه معجزهى روشن داديم. پس، از بنىاسرائيل آنگاه كه (موسى) به سراغشان آمد سؤال كن. پس فرعون (با ديدن آن همه معجزه) به او گفت: اىموسى! من تو را قطعاً افسون شده مىپندارم. موسى گفت: قطعاً مىدانى كه اين (معجزات) را جز پروردگار آسمانها و زمين براى بصيرت شما نفرستاده است و من تو را اى فرعون! هلاك شده مىپندارم. پس (فرعون) تصميم گرفت كه آنان را از آن سرزمين تبعيد كند، پس ما او و همهى همراهانش را غرق كرديم. و پس از آن (غرق فرعون) به بنىاسرائيل گفتيم: در اين سرزمين مستقرّ شويد، پس چون موعد آخرت فرا رسد، همهى شما را با هم گرد خواهيم آورد.
شريعتي: سنگين ترين عملي که در روز قيامت در ترازوي اعمال ما قرار مي‌گيرد صلوات بر محمد و آل محمد است. انشاءالله در ماه شعبان المعظم لحظات زندگي ما منور به نور حضرت باشد و صلوات بر اهلبيت گرانقدرشان. پيشاپيش حلول ماه شعبان را به همه شما تبريک و شادباش مي‌گوييم. انشاءالله در اين ماه نوراني بهترين‌ها براي همه شما رقم بخورد. نماز اول ماه و صدقه اول ماه را فراموش نکنيد. انشاءالله در دعاهايتان در اين روزها و شب‌هاي نوراني ما را هم فراموش نکنيد. اشاره قرآني را بفرماييد و از مرحوم آ سيد محمد کاظم طباطبايي يزدي بشنويم.
حاج آقاي نظري منفرد: اين آياتي که تلاوت شد، آيه 97 اشاره به يک سنت الهي دارد که مکرر در قرآن آمده است. آن سنت الهي اين است که انسان در اين دنيا هرکاري بکند اين کار در قيامت بروز و ظهور مي‌کند. عجيب اين است که قرآن مي‌فرمايد: «وَ مَنْ كانَ فِي هذِهِ أَعْمى فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمى وَ أَضَلُّ سَبِيلًا» (اسراء/72) اگر انسان اينجا نابينا باشد، آنجا هم نابينا است. چون عمل انسان همان عمل است که آنجا بروز مي‌کند. بحث تجسم اعمال در قيامت، اين آيه 97 اشاره به همين است. «وَ نَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَلى وُجُوهِهِمْ عُمْياً وَ بُكْماً وَ صُمًّا» اينها کور، کر محشور مي‌شوند. چرا؟ چون در دنيا کور و کر بودند. چشم دلشان را باز نکردند واقعيت‌ها را ببينند. اين کوري و کري در دنيا همانطور در قيامت به روز مي‌کند. اين اشاره به يک سنت الهي است که در قرآن مجيد مکرر به اين سنت الهي اشاره شده است.
شريعتي: انشاءالله اينجا خوب ببينيم و بشنويم که آنجا هم بينا و شنوا باشيم. در سفر قبلي به نجف اشرف که به زيارت اميرمؤمنان مشرف شدم، کنار قبر آ سيد ابوالحسن اصفهاني، مقبره سيد محمد کاظم يزدي صاحب «عروة الوثقي» بود. دوست داريم از اين شخصيت والا مقام از زبان شما بشنويم.
حاج آقاي نظري منفرد: مرحوم آيت الله العظمي سيد محمد کاظم طباطبايي يزدي صاحب کتاب «عروة الوثقي» است در فقه، اين کتاب به قدري مورد توجه فقها و مراجع بعد قرار گرفته که اين کتاب را شرح‌هاي زيادي دادند. مثلاً مرحوم آيت الله العظمي حکيم شرح کرده، مستمسک ايشان شرح عروة الوثقي است. برخي از علماي ديگر شرح کردند. خيلي‌ها کتاب عروة الوثقي را شرح کردند. بعضي از شرح‌ها بر عروة الوثقي بالغ بر سي جلد ميشود. مثل مهذب الاحکام مرحوم سيد عبدالاعلي سبزواري. به قدري اين بزرگوار ذهن جوّالي داشته که يک فرع را گاهي به فروعاتي تقسيم مي‌کرده و احکامش را بيان مي‌کرده است. ايشان در تفريع مسائل خيلي عجيب بوده است. آدم موفقي بوده است. کتاب‌هاي ديگر هم دارد. يک شرحي دارد بر مکاسب شيخ انصاري. اما از خصوصيات ايشان که کسي خبر ندارد اين است که ايشان يک مناجات نامه‌اي دارد مثل مناجات نامه خواجه عبدالله انصاري. نثر بسيار زيبايي دارد که روح آدم را جلا مي‌دهد. مناجات نامه مرحوم آيت الله سيد محمد کاظم طباطبايي يزدي را تهيه کنند. گاهي انسان دوست دارد به فارسي انس با خدا بگيرد. همينطور که مناجات نامه خواجه عبدالله انصاري مشهور شده و گاهي بعضي از فرازهايش را مي‌خوانند، مناجات نامه ايشان هم خالي از لطف نيست و نثر زيبايي دارد.
شريعتي: دوستاني که به نجف مشرف مي‌شوند، مقابل ايوان طلاي اميرمؤمنان مقبره ايشان هست کنار آ سيد ابوالحسن اصفهاني، انشاءالله نايب الزياره باشيد و حتماً قبر اين عالم بزرگوار را هم زيارت کنيد. حسن ختام فرمايشات حاج آقاي نظري را بشنويم و فرمايش نوراني نبي مکرم اسلام که فرمود: شعبان ماه من است. در اين ماه مرا ياري کنيد. ياري کردن رسول خدا به چه صورتي خواهد بود.
حاج آقاي نظري منفرد: يکي از کارها در ماه شعبان که از مراقبت‌هاي شعبان است و سفارش هم شده انفاق در راه خداست. حالا که خداي متعال به برخي از افراد توسعه مالي داده و مي‌توانند دستگيري کنند از برخي نيازمندان در فاميل خودشان يا غير فاميل خودشان يا در همسايگان. اينها يک آثار خوبي دارد و برکاتي براي دنيا و آخرت انسان دارد. کارهايي که خداي متعال به ما امر کرده است انجام بدهيم اينها آثار دنيوي هم دارد جداي از آثار اخروي. عزيزان سعي کنند به نيازمندان و تهي دستان انفاق کنند. گاهي شخصي نيازمند به غذا نيست اما بيماري دارد که نمي‌تواند اين بيماري را تدارک کند با هزينه‌هاي سنگيني که دارد. به اين نيازمندان کمک کنند و خداي متعال اينها را فراموش نمي‌کند. «وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِير» (بقره/110) هرکار خيري کنيم نزد خدا محفوظ است.
از مراقبت‌هاي ديگر ماه شعبان دعا هست. دعا در حقيقت ارتباط بنده با خداست. ادعيه‌اي که در شعبان وارد شده ادعيه زيادي هست. صلوات شعبانيه، مناجات اميرالمؤمنين که حضرت امام در ماه شعبان مي‌فرمودند: اين مناجات شعبانيه که از اميرالمؤمنين(ع) نقل شده همه ائمه مي‌خواندند. از بس اين دعا زيباست و اين دعا يکي از گنج‌هايي است که ما در اختيار داريم. به قدري اين مناجات شعبانيه فرازهاي زيبايي دارد، امام(ره) اين قسمت‌هاي آخر را در سخنراني‌هايشان مي‌خواندند. «اِلهي هَب لي کَمالَ الاِنقِطاعِ اِليکَ وَ اَنِر اَبصارَ قُلوبِنا بِضِيآءِ نَظَرِها اِلَيک» خيلي دعاي زيبايي هست. من يک پيشنهادي دارم اينکه يک دعايي هست من يک بخشي از اين دعا را مي‌خوانم. اين دعا در مفاتيح هست. در اعمال ماه شعبان، اين دعا را مرحوم محدث قمي بعد از آنکه نقل کرده است، مي‌فرمايد: خوب است انسان اين دعا را در غير ماه شعبان هم بخواند، از بس دعاي زيبايي است. «اللهم أقسم لنا من خشيتک ما يحول به بيننا و بين معصيتک و من طاعتک ما تبلغنا به رضوانک و من اليقين ما يهون علينا به مصيبات الدنيا اللهم أمتعنا بأسماعنا و أبصارنا و قوّتنا ما أحيَيتنا و أجعله الوارثَ منّا» اگر من اين جمله را ترجمه کنم، بينندگان از اين دعا غفلت نمي‌کنند. دعا کننده به خدا عرض مي‌کند: خدايا من تا زنده هستم از اين چشمم لذت ببرم. تا زنده هستم از گوشم لذت ببرم. تا زنده هستم از توان و نيروي بدني‌ام لذت ببرم اينها وارث من شوند. يعني چشم سالم من وارث من شود. گوش سالم من وارث من شود. عقل سالم من وارث من شود. من سالم از دنيا بروم. نظير اين دعا را اميرالمؤمنين در نهج‌البلاغه دارد. «اللَّهُمَّ اجْعَلْ نَفْسِي أَوَّلَ کَرِيمَةٍ تَنْتَزِعُهَا مِنْ کَرَائِمِي» خدايا اول چيزي که از من مي‌گيري جان من باشد. اول چيز عقلم نباشد. اول چيز چشم من نباشد. اول چيز پاي من نباشد. اين دعا چقدر زيباست و گاهي چه مضامين زيبايي در قالب دعا بيان شده است و ما غفلت مي‌کنيم و به اين نکات توجه نمي‌کنيم.
شريعتي: ماه رجب هرطور بود گذشت و خوشا به حال کساني که نهايت بهره را از اين ماه بردند. ماه شعبان پيش روي ماست و اين سفره پهن است، انشاءالله همه بهره‌مند شويم. دعا بفرماييد.
حاج آقاي نظري منفرد: اللهم صل علي محمد و آل محمد. خدايا ما را از رجبيون قرار بده. خدايا ماهي که در پيش است، ماه موفقيت، ماهي که بتوانيم در اين ماه رضايت تو را تحصيل کنيم قرار بده. نزولات آسماني را بر ما بيش گردان. وسيله کسب و کار را براي جوان‌هاي ما فراهم بگردان. امنيت نعمت بزرگي است، بر کشور ما مستدام بدار.
شريعتي:
گفت پيغمبر به اصحاب کبار *** تن مپوشانيد از باد بهار
آنچه با برگ درختان مي‌کند *** با تن و جان شما آن مي‌کند
از هواي بهاري لذت ببريد. بهترين‌ها را براي شما آرزو مي‌کنم.