-برنامه سمت خدا
-حجت الاسلام والمسلمين حسيني قمي
-قيامت
92-06-24
سوال- درخصوص اسامي قيامت در قرآن توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ- نه اسم از اسامي قيامت در سوره ي مبارکه ي غافر است. حدود بيست يا بيست و پنج آيه از اين سوره در خصوص قيامت است. اين سوره و سوره هاي بعد از آن نوعاً در خصوص قيامت بحث مي کند. در ابتداي اين سوره آمده است: حم تنزيل الکتاب. به اين سوره و سوره هاي بعد از آن اصطلاحاً حواميم مي گويند. ما هفت سوره داريم که با حم شروع مي شود. اين سوره و سوره هاي چهل، چهل و يک، چهل و دو، چهل و سه، چهل و چهار، چهل و پنج و چهل و شش حواميم گفته مي شود. اين هفت سوره عبارتند از: غافر، فصلت، شوري، زخرف، دخان، جاثيه و احقاف. نوع مباحث اين سوره ها در خصوص قيامت است. در روايتي پيامبر فرمودند: حواميم هفت سوره هستند و درهاي جهنم نيز به همين تعداد است. هرکدام از اين سوره ها فرداي قيامت در مقابل يکي از درهاي جهنم مي ايستد. کسي را که مي خواهند به داخل آتش ببرند اگر اين سوره ها را تلاوت کرده باشد به خداي متعال مي گويند کسي که به من ايمان داشته و من را مي خوانده از اين در به آتش نبريدش. چون جهنم هفت در دارد و هرکدام از اين سوره ها مقابل يک در ايستاده است و از هر دري که بخواهند اين فرد را وارد جهنم کنند، سوره ها ممانعت مي کنند. البته کساني که نه تنها اين سوره ها تلاوت مي کرده اند بلکه به آنها ايمان داشته اند، اينگونه مورد شفاعت قرار مي گيرند. بنابراين کسي که اين سوره ها را بخواند و به آنها ايمان داشته باشد حتماً بهشتي است و از عذاب دوزخ نجات پيدا مي کند. در روايت آمده که اين هفت سوره که حواميم هستند، به سه اصطلاح تاج القرآن، لباب القرآن و ريحان القرآن ناميده مي شوند. نه اسم قيامت در آيات پانزده، شانزده، هفده و هجده وبيست و هفت، سي و يک، سي و دو، پنجاه و يک و پنجاه دو سوره ي غافر آمده است. يکي از اسامي قرآن يوم التلاق يعني روز ملاقات انسان با اعمال خود، فرشتگان و پرودگار است. يومهم بارزون اسم ديگر قرآن است که در آيه ي شانزده آمده است. فرداي قيامت همه چيز از خوبي و بدي آشکار مي شود. اگر کسي در اين دنيا رازداري کرده باشد، خدا در قيامت آبروي او را حفظ مي کند. اگر ما در اينجا آبروي ديگران را برده باشيم خدا در آن دنيا آبروي ما را مي برد. با اينکه ما مي دانيم خداوند گفته که فرداي قيامت يومهم بارزون است پس چرا ما از ديگران پرده دري مي کنيم؟ يکي از علل آن خود برتر بيني است. ما خود را فردي مومن و پاک دانسته و ديگران را فاسد و گنهکار مي دانيم. مرحوم کليني در کافي يک روايتي را از امام صادق (ع) آورده است :اگر کسي خود را از ديگران بهتر بداند از مستکبرين است. استکباري که شيطان را جهنمي کرد. اصحاب پرسيدند: ممکن است اينکه ما خود را برتر از ديگران بدانيم، به اين علت است که فرد مومني هستيم و ديگري گنهکار است. حضرت دوبار فرمودند: هيهات. تو چه مي داني شايد خدا او را آمرزيده و تو فرداي قيامت بايد بايستي و به سوالاتي که خدا از تو مي پرسد جواب بدهي. سپس امام به داستان موسي و فرعون و ساحران اشاره کردند و فرمودند: مگر داستان ساحران را نشنيده ايد تا يک لحظه قبل تر به عنوان حامي و يار دستگاه فرعون بودند اما عاقبت بخير شدند. حضرت در ادامه فرمودند: يک عده چون ديگران از آنها تعريف مي کنند فريب مي خورند. اينکه مردم از ما مدح بگويند فکر مي کنيم همه کاري مي توانيم بکنيم و هر بدي را در مورد ديگران مي گوييم. اين مسئله خيلي خطرناک است و از عواملي است که انسان آبروي ديگران را مي برد و در روز قيامت گرفتار مي شود. مرحوم آيت الله بروجردي نقل مي کنند که طلبه ها از ايشان پرسيده بودند در ماه رمضان براي تبليغ چه کتابي را با خود همراه ببرند؟ ايشان مي فرمودند ارشادالقلوب را ببريد. در اين کتاب آمده که از پيامبر خدا سوال کردند: از آسمان سنگين تر و از دريا بي نياز تر چيست؟ حضرت فرمودند: از آسمان سنگين تر تهمت زدن به يک انسان بي گناه است. همه ي ما نياز به اين تذکر ها داريم چرا که بسياري از گرفتاري هاي ما بخاطر تهمت هايي است که به ديگران مي زنيم و فرداي قيامت بايد جواب دهيم. يکي از اساتيد بزرگ حوزه مي فرمود که سال اولي که من طلبه شدم با هم مباحثه ي خود که زياد حشر و نشر داشتيم قرار گذاشتيم، در گفتگوهاي خود به جز مباحث علمي حرف ديگري نزنيم. يک روز من قرار را فراموش کردم و به دوست خود گفتم خبر داري که فلان آقا با فلان آقا دعوا کرده است؟ او گفت مگر قرار نبود ما فقط حرف هاي علمي بزنيم. ما بايد اين مراقبت ها را داشته باشيم و به هم تذکر بدهيم وگرنه گرفتار مي شويم يک فردي از امام بزرگوار يک ذکري را خواستند. ايشان فرمودند: لااله الا الله ذکر خوبي است. همين امام فرمودند گاهي لااله الا الله ما در حکم گناه کبيره است. مثلاً در يک جلسه اي نشسته ايم و شخصي بدگويي ديگري را مي کند و نسبت ناروا مي دهد . ما نيز او را با گفتن لااله الا الله تشويق کنيم. اگر در دنيا از زبان خود مراقبت نکنيم در روز قيامت آبروي ما برده مي شود.هرچقدر ما در اين باره بگوييم کم گفته ايم و در اين موارد نياز به تذکر داريم. مرحوم کليني در کافي اين حديث را نقل کرده اند که پيامبر خدا مي فرمود: قلب من گاهي تار مي شود و غبار مي گيرد و کار بجايي مي رسد که من مجبور هستم روزي هفتاد بار استغفار کنم. پيامبر که معصوم بودند پس چرا فرمودند که قلب ايشان تار مي شود؟ همه ي کساني که اين حديث را تفسير کرده اند گفته اند که علت اين است که پيامبر مجبور بودند با همين انسان هاي معمولي نشست و برخاست کنند. پيامبر چاره اي جز مجالست با اين افراد و موعظه ي آنها نداشتند. تأثير مجالست با اين افراد اين بود که قلب پيامبر را تار مي کردند. يکي از اساتيد تعبير زيبايي در اين مورد داشتند. پيامبر با ابوجهل ها و ابو لهب ها بايد سروکله مي زدند. مجالست براي دعوت به خوبي نيز بر روي پيامبر تأثير مي گذاشت و مجبور بودند روزي هفتاد بار استغفار کنند. در حالات پيامبر است که وقتي در مجلسي مي نشستند، قبل از اينکه قيام کنند بيست و پنج بار استغفار مي کردند. اين مسئله به ما ياد مي دهد که وقتي در جلسه اي نشستيم يک ذکري بگوييم و يک لحظه دقت کنيم که چه چيزهايي گفتيم و شنيديم. يومهم بارزون هم براي خوب ها است و هم براي بدها. فرداي قيامت خوبي هاي افراد نيز مشخص مي شود. مخلصين و مومنين خوبي هاي خود را در دنيا مخفي مي کنند. يومهم بارزون براي افرادي مصيبت است که در اين دنيا رازداري نکردند و آبروي ديگران را ريخته اند و به بهانه ي اينکه بهتر از ديگران هستند خود را آزاد مي دانسته اند. در آيه ي هفده اسم ديگر قيامت آمده است: اليوم تجزي کل نفس بما کسب. فرداي قيامت هرکسي هر چيزي را کسب کرده باشد به او پاداش داده مي شود. خداوند به کسي ظلم نمي کند. همه ي ما نگران قيامت هستيم چرا که بماکسبت ما مشکل دارد. در حالات مرحوم آيت الله نجفي مرعشي آمده است که وقتي صبح براي درس و تدريس مي خواستند از خانه خارج شوند، مي فرمودند: خدايا تو را به چهارده معصوم قسم مي دهم يک کاري کن که وقتي ظهر به خانه مي روم دينم از دستم نرفته باشد. معروف است که ايشان حدود شصت يا هفتاد سال نماز شب را پشت در حرم حضرت معصومه مي خواندند. هنوز همه ي مردم در خواب بودند که ايشان نماز را خوانده و در محراب نشسته بودند.يک عالم ديني با اين عبادات، چنين دعايي مي کند پس ما چقدر بايد نگران خود باشيم. هر اتفاقي در قيامت بيفتد به اعمال ما باز مي گردد. اسم چهارم از اسامي قيامت در آيه ي هجده آمده است. پيامبر مردم را بترسان از روزي که نزديک است. در اين آيه مي فرمايد که آنجا جان به گلوگاه مي رسد. گاهي در تعبيرات فارسي نيز اين مسئله آمده است که نفس ما بند آمد. ظالمين کسي را ندارند که از طرف آنها شفاعت کند. قرآن کريم در آيه ي ششم سوره ي معارج نيز همين مسئله را متذکر شده است. مرحوم آيت الله العظمي سيد محمد تقي خوانساري صاحب نماز باران معروف و موسس نماز جمعه در قم هستند. مرحوم آيت الله اراکي دلباخته ي ايشان بودند. از آقاي خوانساري نقل است که ايشان مي فرمودند من تعجب مي کنم هرکسي که از دنيا مي رود ما به تشييع جنازه ي او مي رويم اما پيش خود مي گوييم که ما مدت هاي زيادي زنده خواهيم بود. قرآن مي فرمايد قيامت نزديک است. در آيه ي بيست و هفتم نيز قيامت را به عنوان يوم الحساب ناميده است. موسي فرمود که من به خدا پناه مي برم. در اين دنيا بايد عمل کنيم، در روز قيامت تنها مختص حساب است و ديگر عملي در کار نيست. در آيه ي سي و يک مي فرمايد: يوم التناد. روز قيامت روز ندا است. بهشتيان و جهنميان را صدا مي زنند، يکديگر را مي بينند و با هم گفتگو مي کنند. آيه ي سي و دوم مي فرمايد: يوم التولون المدبرين. در روز قيامت شما فرار مي کنيد. يک بياني مرحوم طبرسي و يک بياني نيز مرحوم علامه طباطبايي در اين خصوص دارد.مرحوم علامه طبرسي در مجمع مي فرمايد: زماني که يک عده را به سمت آتش مي برند قبل از وارد شدن به آن فرار مي کنند. فکر مي کنند راه فراري وجود دارد اما فايده اي ندارد. مرحوم علامه طباطبايي نيز در الميزان مي فرمايد که بعد از اينکه افراد وارد جهنم شدند مي خواهند از آنجا فرار کنند وبيرون بيايند. ايشان به آيه ي بيست و دو سوره ي مبارکه ي حج استناد مي کنند. جهنميان فکر مي کنند درآتش راه فراري وجود دارد. در آنجا پا به فرار مي گذارند. اما آنها را باز مي گردانند و مي گويند که عذاب آتش جهنم را بچشيد. در آيه ي پنجاه و يکم مي فرمايد: يوم يقوم الاشهاد. فرداي قيامت روزي است که گواهان آنجا شهادت مي دهند. در روز قيامت چندين گواه داريم. خدا، پيامبر، اعضاء و جوارح، زمين و زمان شاهد هستند. در آيه ي پنجاه و دو اسم آخر قرآن آمده و مي فرمايد: يوم لا ينفع الظالمين معذرتهم. آنجا عذرخواهي بدرد انسان نمي خورد. اگر قرار است عذري براي کارهاي خود بخواهيم بايد اين کار را در دنيا انجام دهيم. انساني که مي توانست پرواز کند، سقوط مي کند و خداوند در قرآن رحمان و رحيم او را لعن مي کند.
سوال- لطفاً درخصوص آيات 127 تا 153 سوره ي مبارکه ي صافات توضيح بفرماييد.
پاسخ- در اين آيه مي فرمايد اگر حضرت يونس در گرفتاري که پيدا کرد، تسبيح خدا را نمي گفت تا قيامت در همانجا گرفتار مي شد. اين آيه را بايد در کنار آيه ي هشتاد و هفت سوره ي انبياء در نظر گرفت. يونس در مکاني که قرار گرفت ظن و گمان برد که ما نمي توانيم. اما ذکر معروف خود را بکار برد و خدا او را از غم نجات داد. خدا مي فرمايد: نه تنها يونس بلکه مومنين را هم نجات مي دهيم. اگر يونس نگفته بود: لااله الا انت سبحانک اني کنت من الظالمين، نجات پيدا نمي کرد. خدا مي فرمايد اگر اين ذکر را نگفته بود تا قيامت او را در آنجا نگاه مي داشتيم. در المراقبات مرحوم آيت الله ملکي تبريزي آمده است که يک روز من به استاد خود مرحوم آيت الله حسين قلي همداني يک دستوري براي سيرو سلوک که مجرب باشد به من بدهيد. ايشان فرموده بودند دو کار انجام بده: هميشه يک انگشتر عقيق يا فيروزه همراه خود داشته باش. با توجه به اينکه حلقه ي طلا براي آقايان حرام است مي توانند بجاي آن يک انگشتر عقيق يا فيروزه به دست بکنند. البته در مورد خانم ها نيز فرقي نمي کند و مي توانند اين کار را بکنند. دستور دوم اين بود که در هر شبانه روز يک سجده ي طولاني داشته باش و در آن سجده ذکر يونسيه را بکن. ايشان در اين خصوص که سجده ي طولاني چقدر است توضيحي نداده است. اما در جاي ديگري مرحوم آيت الله ملکي تبريزي نامه اي به مرحوم آيت الله شيخ محمد حسين اصفهاني نوشته اند. در آن نامه از قول استاد خود نوشته اند که اقلاً در هر سجده بايد چهارصد بار اين ذکر را تکرار کرد. اين کار حدود بيست دقيقه طول مي کشد. هرچقدر هم بيشتر بگوييد موثرتر است. اين ذکر براي رفع غم، گرفتاري ها قطعاً خواهد بود.
نمازي است که يک بار در يکي از يک شنبه هاي ماه ذي القعده خوانده شود آثار فراواني دارد. چون ماه ذي القعده با يک شنبه شروع شده و با يک شنبه نيز تمام مي شود بنابراين پنج يک شنبه دارد. کيفيت اين نماز دو دورکعتي است مانند نماز صبح. مجموعاً چهاررکعت است اما در پايان هر دورکعت سلام داده مي شود. در رکعت اول بعد از سوره ي حمد، سوره ي توحيد سه مرتبه خوانده مي شود. بعد از آن يک بار سوره ي قل اعوذ برب الفلق و يک بار نيز قل اعوذ برب الناس خوانده مي شود. بعد از آن رکوع و دو سجده خوانده مي شود. رکعت دوم نيز مانند رکعت اول است و سپس سلام داده مي شود. بعد از خواندن اين چهار رکعت هفتاد مرتبه ذکر استغفرالله ربي و اتوب اليه بايد خوانده شود. يک مرتبه نيز لا حول و لاقوه الا بالله العلي العظيم گفته مي شود و يک خط نيز دعا دارد که بايد از مفاتيح خوانده شود. البته قبل از نماز بايد غسل کرده و وضو گرفت. در حديثي داريم که پيامبر خدا از اصحاب سوال کردند چه کسي مي خواهد توبه کند؟ همهAA گفتند ما يا رسول الله. فرمود: اگر کسي اين نماز را بخواند به او خطاب مي شود که خدا تو را بخشيد. خدا به تو ذريه ي تو و خاندان تو برکت مي دهد. با ايمان از دنيا مي روي. خدا براي پدر و مادر تو رحمت نازل مي کند. جبرائيل مي گويد موقع جان دادن من شفاعت تو را مي کنم. در ضمن پيامبر فرمودند که اين نماز از سوغات معراج است. روزه در روزهاي پنج شنبه، جمعه و شنبه نيز در اين ماه مستحب است. در روايت داريم که چله نشيني حضرت موسي از اول ماه ذي القعده شروع شده است. امروز نه روز است که حضرت موسي در چله نشيني است. در روايت است که حضرت موسي اين سي روز را روزه مي گيرد. و تورات در دهه ي ذي الحجه بر او نازل شده است. در روايت داريم که اگر کسي در هر ماه حرامي سه روز پنج شنبه، جمعه و شنبه را روزه بگيرد ثواب عبادت يک سال را دارد. کساني که روزه ي قضا دارند حتماً بايد نيت قضا کنند. به مناسبت تولد امام رضا(ع) امشب و فرداشب من در حرم ايشان جلسه دارم و به نيابت همه ي بينندگان سمت خدا يک زيارت امين الله و يک زيارت جامعه ي کبيره مي خوانم. ماه ذي القعده، ماه زيارتي امام رضا(ع) است. افراد زيادي خدمت آيت الله بهجت مي آمدند و مي گفتند ما عازم مشهد مقدس هستيد يک دستور بدهيد که ما آنجا چه کاري انجام دهيم؟ ايشان به همه مي گفتند در مشهد بعد از آنکه نماز زيارت را خوانديد، نماز جعفر طيار بخوانيد. شرح اين نماز در مفاتيح آمده است. ايشان در مستحبات تأکيد زيادي داشتند. روي سه موضوع مخصوصاً تأکيد زيادي داشتند: يکي دائم الوضو بودن، يکي نافله ي شب و ديگري نماز جعفر طيار. مرحوم آيت الله حق شناس مي فرمودند که اين کار وسواس را از بين مي برد. آيت الله بهجت هر روز به حرم حضرت معصومه مشرف مي شدندو نماز جعفر طيار را مي خواندند. اين نماز دو رکعت است و جمعاً سيصد مرتبه سبحان الله والحمدالله و لا اله الا الله و الله اکبر دارد. کساني که به زيارت امام رضا(ع) حضرت معصومه و يا شاه چراغ مي روند اين نماز را حتماً تلاوت کنند. نماز روز يک شنبه ي اين ماه حتماً بايد در روز خوانده شود و غسل قبل از آن به نيت نماز ذي القعده انجام گيرد. کساني که سوره ي فلق و ناس را بلد نيستند مي توانند از روي قرآن بخوانند. اميدواريم که در اين ايام ولادت امام رضا (ع) خداوند همه ي کساني را که مشرف شده اند و يا کساني که نتوانسته اند را ازجمله زائرين آن حضرت قرار دهد.