برنامه سمت خدا
-حجت الاسلام والمسلمين حسيني قمي
-فضيلت حضرت علي (ع)
92-05-06
اين جذر و مد چيست که تا ماه مي رود ؟درياي درد کيست که در چاه مي رود؟ اينسان که چرخ مي گذرد بر مدار شوم بين خسوف و تيرگي ماه مي رود، گويي که چرخ بوي خطر را شنيده است يک لحظه مکث کرده به اکراه مي رود، آبستن عزاي علي نيز کين چنين آه سينه سر نسيم سحرگاه مي رود، در کوچه هاي کوفه صداي عبور کيست گويي دلي به مقصد دلخواه مي رود، دارد سر شکافتن سر آفتاب آن سايه ي اي که در دل شب راه مي رود.
سوال –در مورد فضيلت حضرت علي (ع) توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ – يکي ازعلماي بزرگ اسلام محقق حلي است. ايشان هفت صد سال پيش زندگي مي کرده است و شاگردي بنام صفي الدين حلي داشت که او هم عالم و اهل فضيلت بوده، اديب و مهمترين شاعر زمان خودش هم بوده است و ديوان شعر هم دارد. ايشان شعري در مورد علي سروده است که( دوازده بيت است)جاودانه شده است:اي اميرالمومنان شما صفات متضاد داري، چون اين صفات متضاد را در خودت جمع کرده اي بي نظير هستي.
ما در طول تاريخ افراد زاهد زيادي داشته ايم اما حضرت علي(ع) در اوج حکومت و قدرت بود ولي شجاع و حليم بود. وقتي حضرت به محراب مي رفت عبادت مي کرد و در جنگ ها مبارزه مي کرد. اهل جود و بخشش بود در عين اينکه دستش خالي بود. در جمله اول مي گويد که جميع صفات اضداد در حضرت ديده مي شود. محدث قمي مي گويد: جامع صفات متضاد اشاره به جمله ي سيد رضي در مقدمه ي نهج البلاغه دارد. سيدرضي در مقدمه ي نهج البلاغه بسيار زيبا ازعلي سخن گفته است.
سيد رضي (با تمام خدماتي که داشته عمر طولاني نداشته و 47 سال بيشتر عمرنکرده است و هزار سال از وفات ايشان مي گذرد)مي فرمايد: من در جواني کتابي بنام خصايص الائمه نوشتم و در بخش آخر کلمات اميرالمومنين را هم نوشتم. دوستان وقتي اين کتاب را خواندند به من گفتند که چرا تمام سخنان اميرالمومنين را جمع آوري نمي کني. اين انگيزه اي شد که نهج البلاغه را بنويسم.
در ماه رمضان در کنار تلاوت قرآن، فرصتي هم براي مراجعه به نهج البلاغه داشته باشيم. سيد رضي در مقدمه ي نهج البلاغه مي نويسد: هيچ کسي با اميرالمومنان در اين ويژگي ها شريک نيست، اين ويژگي ها منحصر به فرد حضرت امير اين است که وقتي کسي کلمات و موعظه هاي زهد و بي رغبتي حضرت را مطالعه مي کند، شک نمي کند که اين کلام کسي است که کوهي دارد و در آن غاري است که مشغول عبادت است و الا کسي نمي تواند به اين زيبايي موعظه کند. انسان باور نمي کند که اين کلمات کسي است که وقتي در ميدان جنگ وارد مي شود به او اسدالله مي گويند.
ادامه ي شعر مي فرمايد: حضرت در عين زهد و بي رغبتي بر دنيا حکومت مي کرد. زماني که بعد از 25 سال حضرت حکومت را پذيرفتند، آقا مي خواستند در مسجد خطبه بخوانند که سعسعة بن سوهان جمله اي گفت: علي جان خلافت را پذيرفتي، تو خلافت را زينت دادي و خلافت به تو چيزي اضافه نکرد، تو خلافت را بالا بردي ولي خلافت تو را بالا نبرد، خلافت محتاج تو بود ولي تو محتاج خلافت نبودي. درعالم نمي توان کسي را پيدا کرد که وقتي به او خلافت دادند درجه اش بالا نرفته باشد.
يک دانشمند مسيحي بنام جرجدان مسيحي کتابي دارد که به فارسي ترجمه شده است. ايشان در هر کتاب بخشي از زندگي حضرت امير را بررسي کرده است.مثلا نام يک جلد آن علي و انقلاب فرانسه است، علي و اعلاميه ي جهاني حقوق بشر.ايشان در کتاب علي و اعلاميه ي جهاني حقوق بشر، نامه هاي ي حضرت علي(ع) به مالک اشتر و فرماندهان ديگر را با اعلاميه ي حقوق بشر مقايسه مي کند.
در پايان جمع بندي، ايشان مي نويسد که چهار فرق اساسي بين اعلاميه هاي جهاني بشر و عهدنامه هاي علي وجود دارد: حضرت امير المومنان چهارصد هزار سال پيش اين حقوق را براي بشر نوشت و شما هزار و چهارصد سال بعد آنرا نوشته ايد. اميرالمومنان در بستر شهادت به فرزندان شان فرمودند که اگر من زنده ماندم خودم ولي دم هستم و اگر ببخشم بهتر است. اگر من ضارب خودم را ببخشم اين وسيله ي نزديک شدن من به خداست. بعد از شهادت حضرت جّو خيلي سنگين بود حتي اگر فرزندان حضرت قاتل را مي بخشيدند مردم او را رها نمي کردند.
فرق ديگر اين بود که حضرت علي(ع) تنهايي قلم بر مي داشت و به استاندارهايش نامه مي نوشت ولي براي نوشتن اعلاميه ي حقوق بشر، افکار همه ي عالم را جمع کرده اند تا اين اعلاميه تنظيم شده است.
فرق ديگر اين بود که حضرت اگر اين حقوق را نوشت پاي اين حقوق ايستاد تا نفس آخر. ولي کساني که اين اعلاميه بشر را نوشته اند به آن عمل نکردند. روزي حضرت فرمود که به من خبر رسيده است که زينت از يک زن يهودي درآورده اند، اگر کسي از اين خبر بميرد نبايد او را ملامت کرد. چه کساني عامل خونريزي در کشورهاي اسلامي هستند؟ آيا کساني نيستند که اعلاميه ي حقوق بشر را نوشته اند و به آن عمل نکرده اند؟
بعد از صحبت سعسعه، اميرالمومنان هم خطبه اي خواندند و فرمودند: اي مردم، امروز دارايي مرا بررسي کنيد، يک خادم، يک مرکب سواري و مقداري توشه دارم اگر روزي از حکومت جدا شوم و دارايي ام بيشتر از اينها باشد، من به شما خيانت کرده ام. حضرت حاکم زاهد است. در زمان خليفه ي دوم، يک يهودي در مورد حضرت ادعايي کرد.و از آقا شکايت کرد. آقا به دادگاه آمدند. خليفه ي دوم قاضي بود. او گفت: اي اباالحسن، اينجا بنشينيد تا من قضاوت کنم. رنگ چهره ي حضرت تغيير کرد. بعد از دادگاه قاضي به حضرت گفت که چرا شما منقلب شديد. حضرت فرمود: چرا در برابر طرف دعوا مرا با کنيه صدا زدي؟(درعرب کنيه صدا زدن احترام است) مسلمان و يهودي در برابر دادگاه مساوي هستند. در کجاي تاريخ مي توان حاکم زاهدي مثل علي يافت. علاقه به اميرالمومنان اختصاص به شيعيان ندارد. اهل سنت و مسيحيان در مورد علي کتابها نوشته اند. چرا حضرت علي(ع) براي آنها مي درخشد؟
يکي از صحابي حضرت بنام نجاشي بود که در جنگها براي حضرت شعر مي گفت. در روز اول ماه رمضان او مي خواست به مسجد برود که نماز بخواند. ولي يک رفيق ناباب سر راه او قرار گرفت و او را به منزلش برد و به او ناهار و شراب داد. همه فهميدند. او را نزد حضرت بردند و حضرت فرمود که فردا صبح حکم الهي را اجرا مي کنم. خويشاوندان او گفتند: فردا مي خواهي چکار کني ؟او نزديکترين يار شماست. حضرت فرمود: براي من فرقي ندارد. حضرت علاوه بر هشتاد ضرب بخاطر شراب خواري بيست ضربه هم اضافه کرد بخاطر اينکه در ماه رمضان شرابخواري کرده بود. پس اگر در ماه رمضان کارهاي نيک ثوابش بيشتر است، گناه هم عقابش بيشتر است. حرمت ماه رمضان خيلي مهم است. نجاشي شبانه به طرف معاويه رفت ولي حضرت علي(ع) کوتاه نيامدند.
پس اما حاکم زاهد بود. حضرت مي فرمود: روز اول حکومت، شيردهي خوب و لذت دارد ولي در آخر جدا شدن از آن سخت است. ابن اباالحديد دارد: روزي که حضرت امير به خلافت رسيد از همه ي اموال خزانه که در دستش بود، تنها شيريني که مصرف مي کرد خرما بود و تنها لباسي که بر تن مي کرد کرباس بود. در نهج البلاغه داريم که امام مي فرمايد: من از دنياي شما دو لباس و دو قرص نان دارم. البته من از شما چنين توقعي ندارم و شما نمي توانيد اين طور زندگي کنيد.
ابن اباالحديد مي نويسد: حضرت همه ي اموال را تقسيم مي کرد و بيت المال را جارو مي کرد و بعد نماز مي خواند و وقتي به طلاها نگاه مي کرد مي فرمود که شما نمي توانيد علي را فريب بدهيد. يک شب بودجه اي براي بيت المال رسيد و حضرت فرمود: الان آن را تقسيم کنيد. گفتند: فردا اين کار را بکنيم. حضرت فرمود: آيا شما تضمين مي دهيد که فردا علي زنده باشد ؟پس حضرت حکومت در دست داشت ولي زندگي زاهدانه داشت. اين صفات متضاد داشتن است.
روزي حضرت علي(ع) چند تا خرما خوردند و بعد مقداري آب نوشيدند. به شکم شان دست زدند و فرمودند: دور باد از رحمت خدا کسي که با چند خرما شکمش سير مي شود ولي باز خودش را اهل جهنم مي کند. ببينيد که فاصله ي ما با حضرت چقدر است ؟
قنبر افطاري حضرت را که در کيسه اي بود آورد. فردي گفت: مگر شما بخيل هستيد؟ آقا تبسمي کرد و فرمود: من کيسه ام را بسته ام که کسي چيزي به آن اضافه نکند نه اينکه کسي از آن چيزي برندارد. حضرت فرمود: دوست ندارم غذايي مصرف کنم که مصرف تهيه ي آن را نمي دانم. مرحوم زاهد مي فرمود که من براي ماه رمضان پول هاي حلال تر را کنار مي گذارم. البته ايشان همه ي درآمدهايشان حلال بود.
سوال – صفحه 402 قرآن کريم را توضيح بفرماييد.
پاسخ – دراين صفحه داريم: مجادله را خوب و احسن انجام بدهيد. علامه طبرسي مي فرمايد: گفتگوي خوب و احسن دو شرط دارد: به نرمي باشد و با قصد خيرخواهي باشد.
خدا مي فرمايد: اي موسي با فرعون با نرمي سخن بگو و اگر کسي بداند که شما قصد خير خواهي داريد حرف شما را گوش مي کند. گفتگوهاي خوب واجب است که اين دو شرط را داشته باشد.
سوال – در مورد آداب شب قدر توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ – در شب قدر خوب است که توبه کنيم و اول نماز اميرالمومنان (نماز توبه) را بخوانيم. اين نماز دو تا دو رکعت است و بعد از حمد پنجاه مرتبه ي سوره توحيد خوانده مي شود. در روزعرفه، حاجيان اولين نمازي که زير آسمان مي خوانند اين نماز است. بعد غسل توبه است و بعد دعاي توبه است که در آخر مفاتيح آورده شده است.
پيامبر فرمود: بيچاره کسي است که ماه رمضان بگذرد و آمرزيده نشود. پس همه اين نماز را در اين روزها و شب ها بخوانند.
در مشهد جواني نزد من آمد و اشک مي ريخت و مي گفت که من گناهي کرده ام که مي دانم خدا من را نمي بخشد و سه ماه است که خجالت مي کشم نماز بخوانم. ما نبايد گناه مان را به کسي بگوييم ولي بايد يقين داشته باشيم که خدا ما را مي بخشد. اين نااميدي سنگين تر از آن گناه است. اين شب ها شب هاي توبه است. اين از وسوسه هاي شيطان است که توبه را بزرگ جلوه مي دهد که ما به طرف توبه نرويم. در قرآن داريم: خدا توابين را دوست دارد و گناهان آنها را به حسنات تبديل مي کند.
علامه مجلسي در بحارالانوار دارد: حضرت وصيت کردند که شبانه او را به خاک بسپارند (قبر اميرالمومنان تا زمان امام صادق(ع) مخفي بوده است). اميرالمومنان وصيت کردند که وقتي مرا در قبر گذاشتيد خاک نريزيد، دو رکعت نماز بخوانيد و بعد در قبر من نگاه کنيد و ببينيد که چه چيزي مي بينيد. امام حسن(ع) و امام حسين(ع) در کنار قبر دو رکعت نماز خواندند و ديدند که پرده اي روي بدن اميرالمومنان قرار گرفته است.امام حسن(ع) پرده را بالا زدند و ديدند که سه نفر نشسته اند: پيامبر،آدم و ابراهيم و دارند با اميرالمومنين سخن مي گويند. وقتي امام حسين(ع) در پايين قبر پرده را کنار زدند، ديدند که سه زن نشسته اند: حضرت فاطمه، حوا و آسيه و نوحه خواني مي کنند. اولين کسي که در مظلوميت و غربت زندگي کرد و به خاک سپرده شد، حضرت علي(ع) بود.
انشاءالله خداوند در اين شب قدر به ما حال خوشي عنايت بفرمايد. خدايا اگر در گذشته ي ماه رمضان ما را نيامرزيده اي، در آخر رمضان ما را بيامرز.