91/12/20
سوال- در مورد نداهاي روز قيامت توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ- در روايت داريم که در قيامت ندا مي کنند: کجا هستند کساني که در دنيا با خدا جنگيده اند. خيلي سخت است که در صحراي محشر انسان را با شاخصه ي بدي صدا بزنند. سه دسته هستند که با خدا جنگيده اند: کساني که با اولياء و ائمه خدا جنگيده اند(کساني که امام حسين(ع) را به شهادت رساندند و کساني که در مقابل حضرت علي(ع) ايستادند و جنگيدند، اينها مصداق جنگ با خداست. در زيارت جامعه کبيره داريم که هر کس با شما بجنگد با خدا جنگيده است)، کساني که قسم دروغ مي خورند و مي دانند که قسم شان دروغ است.( اين کار مثل جنگ با خداست، گاهي در دادگاه براي انسان مسئله اي پيش مي آيد که کار به قسم مي کشد. بعضي ها فکر مي کنند که اشکالي ندارد که يک قسم دروغ بخورند. گاهي در اين قسم هاي دروغ، منافع کسي را هم از بين مي بريم. در دادگاه گاهي با يک قسم پرونده مختومه مي شود و فردي ضرر مي کند) و کساني که در دنيا رباخوار بودند. در رباخواري جنگ دو طرفه است. يعني رباخوار با خدا جنگيده است و خدا هم با رباخوار مي جنگد.
آيه 279 سوره بقره در مورد رباخواري است که مي فرمايد: ربا را کنار بگذاريد، اگر اين کار را نکنيد بدانيد که اين جنگ خدا با شماست. يعني خدا با رباخوار اعلام جنگ مي کند. واي به حال کسي که خدا با او اعلام جنگ کند. چرا گناه ربا خواري اين قدر شديد است ؟ ما در مورد هيچ گناهي اين قدر آيه و حديث نداريم. ربا از فحشا، قمار، شرابخواري و قتل نفس بدتر است چرا؟ علامه طباطبايي مي فرمايد: بيشتر گناهان، چند نفر را گرفتار مي کند ولي ربا نظام يک جامعه و اساس دين را از بين مي برد. اين کار با دين ما قابل جمع نيست. آقاشيخ عباس قمي مي فرمود که شبي به ميهماني رفتم و در آن شب، نتوانستم نماز شب بخوانم و نماز صبح را هم نزديک طلوع آفتاب خواندم و تا چهل شب نتوانستم نماز شب بخوانم يعني حال نماز شب خواندن را نداشتم. تحقيق کردم که و متوجه شدم که اين فرد کسي است که بعداز ظهرها وام ربوي به مردم مي دهد. اين لقمه براي آقا شيخ عباس قمي شبهه ناک بوده است زيرا خبر نداشته است ولي باعث شده است که ايشان نتواند چهل شب نماز شب بخواند. حالا واي به حال کسي که عمدا ربا خواري کند.
خوب است که ما در مسائل ديني وسواس داشته باشيم. مرحوم مجتهدي مي فرمودند که بعضي ها وسواس گربه اي دارند يعني يک حمام رفتن شان يک ساعت طول مي کشد يا در وضو گرفتن وسواس به خرج مي دهند. گربه در بعضي مواقع از آب رد نمي شود ولي براي گرفتن ماهي، تمام تنش را در آب فرو مي برد. پس خوب است که ما در مسائل مالي وسواس داشته باشيم. آيت الله گلپايگاني فرمودند کسي که وسواس داشته باشد عادل نيست. پس ربا نظام جامعه و دين انسان را از بين مي برد.
براي از بين بردن ربا، بايد قرض هاي غير ربوي را توسعه بدهيم. بهترين راه مبارزه با رباخواري اين است که اگر انسان قرض گرفت، زمينه اي فراهم کند که همه براحتي به ديگري قرض بدهند.عده اي وام مي گيرند ولي آنرا پس نمي دهند. روايت داريم که اگر کسي قرض بگيرد و نخواهد آنرا پس بدهد، مثل دزد است.
روايت ديگر مي فرمايد: در قيامت خطاب مي شود اين ستمگري است که حق خدا را نداده است يعني حق مردم حق خدا مي شود.
روايت داريم که دزدها سه دسته هستند: کساني که مي توانند دِين مردم را بدهند ولي آنرا نمي دهند، کساني که مي توانند مهريه همسرشان را بدهند ولي آنرا نمي دهد و کساني که زکات مال شان را پرداخت نمي کنند. پس مومن کسي است که اگر راحت قرض گرفت، راحت هم قرض را پس بدهد. ويژگي مومن است که خوب قرض مي دهد و خوب قرض را پس مي دهد.
حالا اگر کسي قرض گرفت و نتوانست آنرا پس بدهد چکار بايد کرد؟ در سوره بقره داريم: به او مهلت بدهيد تا بدهي اش را پرداخت کند و اگر مي توانيد آنرا ببخشيد، روزي خداوند در دادگاه الهي آنرا جبران مي کند.
در نظام بانکداري ما قانون عمل بانکي بدون ربا در مجلس تصويب شده است و شوراي نگهبان آنرا تصويب کرده است، آيا اين قانون به اين آيه عمل مي کند؟
افرادي که وام گرفته اند سه دسته هستند:عده اي که نمي خواهند وام را پس بدهند، عده اي هستند که مي توانند وام را پس بدهند ولي آنرا عقب مي اندازند و عده اي هستند که مي خواهند وام را پس بدهند ولي مشکلاتي برايشان پيش آمده است. آيا اين قانون، مطابق سوره بقره (براي گروه سوم که ممکن است بيمار داشته يا حادثه اي برايشان پيش آمده باشد) عمل مي کند؟ خير، قانون به اين سه گروه به يک چشم نگاه مي کند و مي گويد که بايد جريمه بدهند.
ما نمي خواهيم بگوييم که قانون جريمه اشتباه است ولي بايد بين اين سه گروه که وام گرفته اند تفاوتي باشد. اين قانون بشري است، آيا نمي توان يک قانون جايگزين براي آن نوشت؟ عده اي از متدينين براي فردي پول جمع کردند و خانه اي خريدند و ده ميليون تومان آن کم بوده است که از بانک وام گرفته اند. اين فرد نتوانسته است که قسط هاي وام را برگرداند و به مرور زمان اين خانه براي بانک شده است و هنوز هم به بانک مقروض است. حتما اين قانون مي تواند جايگزين داشته باشد. اين قانون بعد از سي سال مي تواند عوض شود. مثلا آيا مي توان براي اين قانون، بيمه درنظر گرفت. وقتي فردي در رانندگي تصادف مي کند بيمه مي تواند تشخيص بدهد که فرد مقصر است يا خير. حالا به فرض تاجري وام گرفته است، بيمه مي تواند پشتيبان باشد که ببيند اين فردي که بدهي اش را نمي دهد بخاطر مشکلاتي است که بوجود آمده است يا خير. حتما راه کارهاي متعددي وجود دارد.
به فرض شما هر سه گروه را جريمه کنيد، اين جريمه ها کجا مي رود؟ آيا جريمه ها بايد منبع درآمدي براي بانک ها باشد يا عاملي باشد که مردم تخلف نکنند؟ در قانون جديد جريمه براي بانک يک منبع درآمد شده است. الان در دنيا اگر کسي جريمه مي شود، به حساب بانک نمي رود بلکه اين جريمه ها به حساب صندوقي مي رود و بعد بانک مبلغ خودش را برمي دارد و مابقي را براي نيازمندان خرج مي کنند. پس اين جريمه ها نمي تواند جزو درآمد هاي بانکي باشد. بعضي ها مي گويند که ما با شش ماه تاخير حقوق مي گيريم، آيا در اين موارد، دولت خودش را جريمه مي کند؟
الان موسسات اعتباري خيلي بدتر از بانک هاي دولتي هستند. يعني بانک گرفتاري کمتري براي مردم درست مي کند. پس بايد بعد از سي سال، اين قانون بازنگري شود و بين افرادي که وام را نمي دهند تفاوت هاي قائل شود.
از نظر فقهي جريمه محل بحث دارد. امام خميني مي فرمود: براي جريمه هيچ راهي وجود ندارد. از طرفي اگر جريمه نگيرند ممکن است که سيستم بانکي و پرداخت ها بهم بخورد. امام اين مسئله را به شوراي نگهبان واگذار کردند. در سال 62 اين قانون تصويب شد. در مسئله ي تصادفات رانندگي اگر شما مقصر نباشيد بيمه به شما کمک مي کند. در مسئله وام هم مي توان از اين کار استفاده کرد.
اگر ربا خواري اين همه مذمت شده است، آيا مسئولين احتمال نمي دهند که اين مشکلات سخت بانکي که ايجاد شده است بخاطر اين است که اين قانون اشتباه رفته است ؟آيا اين اثر وضعي اين قانون نيست که جريمه را از وام هاي کوچک جمع مي کنند و بعد مبالغ هنگفتي از بانک اختلاس مي شود؟ البته قوه قضائيه با اين اختلاس ها برخورد کرده است ولي آيا اين تبعات اين قانون نيست؟ آيا کارگران تقاضا مي کنند که تاخير حقوق شان را بگيرند؟
در خيلي از کشورهاي اسلامي وقتي قانوني تصويب مي شود، آن قانون را رها نمي کنند. در دنيا شوراهاي نظارتي بر حسن اجراي قانون داريم. در سرتاسر نظام بانکي ما يک شوراي فقهي که حرفش را گوش بدهند نداريم. چرا هر روز يک موسسه ي بانکي باز مي شود؟ چون سود دارد، اين سود از کجا مي آيد؟ آنها با جريمه هايي که (به اسم قانوني) مي گيرند سودهاي زيادي مي کنند.
در بانک حساب هاي قرض الحسنه هايي وجود دارد ولي بانک چند درصد وام قرض الحسنه مي دهد؟ الان وام جهيزيه را نمي دهند و ممکن است که عقوبت اين همان است که ميلياردها تومان اختلاس مي کنند. انشاءالله اين برنامه اثرگذار باشد.
کتاب برزخ و نفخه ي صور به انضمام مباحث رجعت نوشته ي آقاي عالي، کتاب خوبي است.
پس يک روي سخن ما با مسئولين است. پيامک هايي در مورد جريمه اي بانکي به ما رسيده است که اشک انسان را در مي آورد. خانمي يک ميليون وام گرفته است و بعد از مدتي که نتوانسته است قسط ها را بدهد، مبلغ آن به پنج ميليون رسيده است. بعضي ها علاوه بر اينکه خانه شان را از دست داده اند هنوز به بانک مقروض هستند. بعضي ها براي جهيزيه معطل هستند. بعضي از بيماران يک وام گرفته اند و نتوانسته اند آنرا پرداخت کنند، بانک نبايد با گرفتن ديرکرد زندگي آنها را تباه کند. بانک بايد حساب کساني را که نمي توانند بعلت مشکلات، وام شان را برگردانند، از بقيه جدا کند. افراد پولدار نبايد وام ها را دير پرداخت کنند و اگر اين کار را بکنند مثل دزد هستند.
افرادي که پولدار هستند بايد پول هايشان را در صندوق هاي قرض الحسنه بگذارند نه اينکه دنبال بانکي باشند که سود بيشتري مي دهد. در قديم افرادي بودند که پول هايشان را در صندوق قرض الحسنه مسدود مي کردند و هر کس که به پول احتياج داشت با معرفي به آن صندوق مي توانست براحتي وام دريافت کند. ما نبايد فکر کنيم که اگر ما اول سال پول مان را در صندوق بگذاريم در آخر سال ارزش پول ما کم مي شود. (به خاطر تورم) کسي که اين کار را مي کند با خدا معامله مي کند. اگر ارزش پول شما پايين مي آيد در عوض ثواب قرض الحسنه خيلي زياد است. وقتي پيامبر به معراج رفتند در سر در بهشت نوشته شده بود: قرض از صدقه بالاتر است. پيامبر اين سوال را از جبرئيل پرسيدند و جبرئيل پاسخ داد: صدقه ده ثواب و قرض هجده ثواب دارد زيرا گاهي صدقه را به فردي مي دهيد که مستحق نيست ولي در قرض، حتما فرد مضطر است که به دنبال قرض مي آيد.
پس کمک مردم و مسئولين در اين امر مهم است و کساني که وام گرفته اند قسط هايشان را سر وقت بپردازند تا مشکلاتي پيش نيايد.
خدايا محبت دنيا را از دل ما بيرون ببر تا دلبسته به دنيا نباشيم و بتوانيم به مردم کمک کنيم.