برنامه سمت خدا
حجت الاسلام والمسلمين حسيني قمي
-توبه
91-02-30
سوال – چکار کنيم که توبه ي ما ماندگار باشد و در راه آن ثابت قدم بمانيم؟
پاسخ – علماي اخلاق بدنبال بحث توبه بحث ماندگاري توبه را هم مطرح نموده اند که ما پنج راه آنرا توضيح مي دهيم. کساني که به توبه دست يافته اند نگران هستند که مبادا باز به گناه برگردند. مهمترين راه، دوري انسان از عواملي است که او را به گناه تشويق مي کند. مثلا به کساني که در حال ترک اعتياد هستند، سفارش مي کنند که حتي از خياباني که در آنجا مواد تهيه مي کرده اند عبور نکنند زيرا اين عاملي است که انسان را به اعتياد تشويق و ترغيب مي کند. حتي مي گويند با دوستان دوره ي اعتياد که هنوز گرفتار هستند معاشرت نکنيد. زيرا انسان تحت تاثير قرار مي گيرد. روايت داريم: ترک اعتياد مثل معجزه مي ماند. يعني کسي که موفق مي شود عادت بدي را ترک کند، در واقع معجزه صورت گرفته است. اين اعجاز براي انسان امکان پذير است. پيامبر فرمود: بالاترين عبادت اين است که انسان بر عادت هاي غلط خودش غلبه کند. در روايت ديگري پيامبر مي فرمود: سخت ترين تدبيرها براي ترک عادات بد است. پس انسان اگر مي خواهد گناهان را ترک کند، بايد عوامل آنرا کنار بگذارد. پيامبر فرمود: اگر کسي مي گويد که من توبه کرده ام ولي به دوستان و جلسات قبلي برمي گردد، اين چه توبه اي است؟
اين توبه نمي تواند حقيقي باشد. اگر کسي مي خواهد توبه اش واقعي باشد بايد دوستان و جلساتش را عوض بکند. حتي خلوت ها که زمينه ي گناه است را نداشته باشد. در روايت داريم: سبب بسياري از فجور خلوت است. اگر کسي بخواهد توبه اش پايدار باشد بايد همه ي اين زمينه ها را از بين ببرد. انسان بايد در فکرهم گناه را از بين ببرد. انساني که توبه کرده است، براي اينکه دوباره به سراغ گناه نرود، حداقل مي تواند انجام دادن گناه را تاخير بيندازد. شيطان در انجام گناه تعجيل مي کند و ما با تاخير در گناه، با شيطان مبارزه مي کنيم. به کساني که در حال ترک هستند، مي گويند که اگر شما سه روز در ترک هستيد به خودتان جايزه اي بدهيد و اين از نظر رواني تاثير دارد. يعني انسان خودش را تشويق بکند. راه دوم اين است که (ميرزا ملکي تبريزي در کتاب اسرارالصلاة )انسان گناهاني را که مرتکب شده است با خوبي جبران بکند. مثلا اگر اهل نماز و تلاوت قرآن نبوده است، به آنها مقيد بشود. من بايد با کارهاي خوب، بدي ها را جبران کنم. در کلمات قصار 242 نهج البلاغه داريم: تقوا پيشه کنيد ولي کم، ( اين خطاب براي کساني است که تازه به سوي خدا توبه کرده اند) بين خود و خدا پرده اي ايجاد کن حتي اگر پرده نازک باشد. يعني انسان نبايد همه پل ها را خراب کند.اگر انسان همه ي پل ها را خراب کند خطر سقوط زياد است، همان پرده ي نازک انسان را نگه مي دارد. خانمي نزد پيامبر آمد و گفت که من سه گناه بزرگ مرتکب شده ام، چکار کنم که خدا من را ببخشد ؟ پيامبر فرمود: من گمان مي کنم که تو نماز را ترک کردي که گرفتار اين گناهان شده اي ( اين در مورد نماز عصر است زيرا نماز عصر جايگاه ويژه اي دارد).اگر انسان مرتکب گناه بزرگي هم شده است نبايد ارتباط خودش را با خدا قطع بکند زيرا اين خطر بزرگي است. به پيامبر گفتند که فردي گناه مي کند و نماز هم مي خواند. پيامبر فرمود: بالاخره روزي نماز او را از بدي برمي گرداند.
بعضي ها وقتي گناه مي کنند ديگر حتي نماز هم نمي خوانند و مي گويند که ديگر فايده ندارد. اين اشتباه است. ما نبايد همه ي پرده ها را پاره کنيم. دعايي در مفاتيح داريم: يا من اظهر الجميل و سترالقبيح... خدا نمي خواهد پرده ها کنار برود (و ما هم نبايد پرده ها را کنار بزنيم)، خدا خوبي هاي ما را مي آورد و آبروي ما را حفظ مي کند، خدا ما را به گناه مواخده نمي کند و خدا هيچ پرده اي را کنار نمي زند. راه سوم اين است که ما نياز به موعظه داريم. انسان نياز به موعظه دارد و بايد معلم اخلاقي داشته باشد. با اينکه برنامه هاي رسانه خوب است ولي اين نمي تواند جايگزين مجالس اخلاق باشد. درکتاب سيماي فرزانگان نوشته ي از امام خميني داريم (دراين کتاب زندگي بزرگان و دستورالعمل هاي آنها نوشته است): استاد اخلاق براي خود معين بکنيد، جلسه ي پند،خطاب و نصيحت تشکيل دهيد، خودرو نمي توان محذر شد. چطور شد که علم فقه واصول به معلم نياز دارد، براي هر علم و صنعتي در دنيا استاد لازم است لکن علوم اخلاقي وتربيتي به معلم نياز ندارد و خودرو و بدون معلم حاصل مي گردد. کراراً شنيده ام آيت الله شوشتري معلم اخلاق شيخ مرتضي انصاري بوده است.
همه مي توانند در جلسات اهل بيت شرکت کنند و نيازي نيست که هر کس يک معلم اخلاق داشته باشد.پيامبر به عبدالله بن مسعود مي فرمودند که براي من قرآن بخوان. او مي گفت: قرآن بر قلب شما نازل شده است، من چه قرآني بخوانم؟ پيامبر فرمود: در شنيدن قرآن تاثيري هست. او قرآن مي خواند و پيامبر اشک مي ريختند. پس در معرض موعظه قرار گرفتن تاثير دارد. راه چهارم اين است که انسان بداند شهودي دارد: پيامبر، خدا، زمين، زمان و... ما گاهي کارهاي مباح را بخاطر آبروي اجتماعي خودمان ترک مي کنيم چه برسد به گناه. فردي نزد امام رضا (ع) آمد و گفت که براي من دعا کنيد. امام با تعجب فرمودند: مگر ما براي شما دعا نمي کنيم ؟ به خدا قسم اعمال شما صبح و شام بر ما عرضه مي شود.(اگر انسان اينها را باور کند در زندگي اش تغييراتي ايجاد مي شود) فرد تعجب کرد و امام فرمود: (آيه 105 سوره توبه) خدا اعمال شما را مي بيند. امام صادق (ع) به ياران شان مي فرمودند که چرا شما پيامبر را آزار مي دهيد؟ مگر شما نمي دانيد که اعمال شما هر روز بر حضرت عرضه مي شود.
فردي به امام حسين (ع) گفت که من در برابر گناه نمي توانم مقاومت کنم. پايداري بر توبه چگونه است؟ امام فرمود: اگر مي خواهي گناه بکني، جايي را پيدا کن که خدا تو را نبيند.
شيخ صدوق در کتاب عيون اخبارالرضا دارد: روزي من با امام رضا (ع) از شهر بيرون آمديم. در راه مسير جنازه اي را ديديم. امام از مرکب پياده شدند و فرمودند: هر کس در تشييع جنازه فردي شرکت کند خدا همه ي گناهان او را مي آمرزد. وقتي جنازه را زمين گذاشتند امام کنار ميت رفتند و دستشان را روي سينه ي اين ميت گذاشتند و اسم او را بردند و گفتند که نگران نباشد. من سوال کردم که شما اين فرد را از کجا مي شناختيد ؟ امام فرمود: تو نمي داني همه ي اعمال شما به ما عرضه مي شود.
ما بايد فکر کنيم که با چه وسيله اي گناه مي کنيم. آيا اگر کسي به ما ابزاري بدهد و ما با آن گناه بکنيم آيا اين بي انصافي نيست؟ ما با چشم، گوش، دست و.. . گناه مي کنيم که همه اينها از الطاف الهي است. امام باقر(ع) مي فرمايد: خدا دو کار از شما مي خواهد يکي اعتراف به نعمتهاي خدا تا نعمتهاي تان زياد بشود و ديگري اقرار به گناه تا خدا گناهان شما را بيامرزد. انسان با نعمت هاي خدا گناه مي کند و اين انصاف نيست. مثلا فردي که مشروب خوار بوده است و الان ترک کرده است، اگر دوباره بخواهد اين گناه را شروع کند بايد فکر کند که در تناول اين مايع صدها نعمت در کار است تا اين مايع پايين برود. بعضي از بيماران گرفتاري بيماري هستند که به مرور زمان نخاع بدن شان ازبين مي رود. و حتي آب از گلوي آنها پايين نمي رود. براي اين بيماران عملي انجام مي دهند که غذا و آب مستقيم وارد معده بشود. آيا ما مي توانيم نعمتهاي خدا را بشماريم؟ انسان با اين همه نعمت ها چرا اين ابزارها را براي گناه استفاده مي کند ؟ ما به عيادت بيماري که ناراحتي کليه داشت رفتيم. يکي از دوستان به سرويس بهداشتي رفت و زود برگشت. بيمار به ما گفت که من براي اين کاري که شما در عرض چند دقيقه انجام مي دهيد، بايد ساعت ها دياليز بشوم.
سوال – آيات سوره عصر، لمزه و فيل را توضيح بفرماييد.
پاسخ – در سوره ي عصر داريم: همه ي انسانها در زيان هستند. در کتاب تفسير کبير فخر رازي در ذيل اين آيه داستاني را دارد که فردي مي خواست اين آيه را تفسير کند که چرا انسانها درخسران هستند ؟ من در ظهر گرماي تابستان از خانه بيرون آمدم و کسي در بازار نبود و ديدم که فردي فرياد مي زد که رحم کنيد به کسي که دارد سرمايه اش آب مي شود. ديدم آن فرد يخ فروش است. من فهميدم تفسير اين آيه چيست. ما داريم سرمايه ي عمرمان را از دست مي دهيم. قرآن مي فرمايد: همه دارند از سرمايه استفاده مي کنند پس در زيان هستند مگر اينکه در برابر آن ايمان بياورند وعمل صالح انجام بدهند. اگر انسان در برابر از دست دادن سرمايه عمر چيزي بدست نياورد در خسران است.
سوال – در ادامه بحث ثابت قدم ماندن در راه توبه توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ – اگر انسان مي خواهد توبه اش پايدار بماند، بايد تصميم بگيرد حقوقي که از خدا بر گردن او هست بجا بياورد البته تدريجي و به مرور. ما نبايد توبه را سخت جلوه بدهيم که بترسيم ولي بايد حق الله وحق الناس را بجا بياوريم. بعضي از حق ها نمي گذارد انسان صفاي باطن پيدا بکند و توجه اهل بيت را به خودش جلب بکند.
کتاب روزنه هايي ازعالم غيب نوشته ي آيت الله خرازي است که اين کتاب شامل داستانهايي از بزرگان وعلما است تا ايمان ما تقويت بشود. اين داستان ها نشان مي دهد که ايمان به غيب واقعيت دارد. بزرگي نقل کرده اند که يک از پاسبان هاي کلانتري مي گفت که ما از خياباني رد مي شديم که خانمي سد معبر کرده و بساطي پهن کرده بود. من به او گفتم که بساط خودت را جمع کن ولي او گفت که من چند تا بچه ي يتيم دارم و خرج آنها را از همين راه بدست مي آورم. من چيزي نگفتم ولي دوستم لگدي به بساط اين زن زد و رفت. دل اين زن شکست. مدتي بعد اين دوست ما درد پا گرفت و معالجات اثري نکرد.او به کربلا رفت تا متوسل به امام بشود. شب خوابيديم و صبح که مي خواستيم به حرم برويم او گفت که من بايد برگردم زيرا من حضرت اوبالفضل را درخواب ديدم که گفت: تو بچه هاي يتيم را از غذا مي اندازي و با آنها رفتار بد مي کني. اگر به حرم بيايي من تو را مکافات مي کنم. او برگشت و رضايت آن زن را جلب کرد. پس اگر ما مي خواهيم که توبه ها پايدار باشد، بايد تصميم بگيريم که حق الناس را هم ادا بکنيم. کسي که چندين سال است که نماز نخوانده است بايد درحد توانش نماز بخواند و همراه با نماز واجبش، نمازهاي قضا شده را هم بخواند.
ديگر اينکه ما بايد باورهاي ديني را تقويت کنيم تا بيشتر بتوانيم در برابر گناه و توبه مقاومت و پايداري بکنيم. فردي نزد امام صادق(ع) آمد و گفت که من زياد اهل اعمال مستحبي نيستم ولي مقيد هستم که دنبال اعمال حرام نروم. امام فرمود: اين بالاترين عبادت است که انسان از گناه دوري بکند.A A پس ما در برابر گناه پايداري را ادامه بدهيم.
ما هفت راه براي پايداري در برابر گناه داريم: دوري از عوامل تحريک کننده ي گناه، خراب نکردن همه ي ارتباط ها با خدا، داشتن معلم اخلاق و مجالس اهل بيت، عرضه ي اعمال ما به امامان، از نعمت هاي خدا در برابر گناه استفاده نکردن، رعايت حق الناس و حق الله و تربيت باورهاي ديني.