برنامه سمت خدا
-حجت الاسلام والمسلمين حسيني قمي
-توبه
91-02-16
سوال – در مورد صبر برگناه و توبه توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ – توبه واجب فوري است و آدابي دارد از جمله: نماز، دعا و غسل. ما نبايد توبه را طوري جلوه بدهيم که گناهکار از نزديک شدن به آن بترسد. بعضي مي گويند که ما پنجاه سال اهل عبادت نبوده ايم والان فايده اي ندارد که توبه کنيم زيرا ما نمي توانيم گذشته را جبران کنيم. شما مي گوييد براي هر روزه اي که نگرفته ايد بايد شصت روز روزه بگيريد يا شصت نيازمند را سير کنيد، من چطور اين کارها را انجام دهم يا کفارات زيادي بر دوش من است، من بايد به خانه ي خدا مشرف مي شدم اما نشدم و آنقدر توبه جلوي آنها بزرگ جلوه مي کند که مي ترسند به طرف توبه حرکت کنند و مي گويند: همين گونه باشيم بهتر است. يکي از بهترين کتاب هاي اخلاقي، کتاب چهل حديث امام خميني رضوان عليه است که من توصيه مي کنم آن را بخوانيد. البته اين کتاب بايد با حوصله و تامل مطالعه بشود يعني اين طور نيست که ما يک شب تمام اين کتاب را بخوانيم بلکه هر شب بايد يک حديث آن خوانده بشود. امام خميني در اين کتاب مي فرمايند: مبادا شيطان و نفس اماره مطلب را بزرگ نمايش دهند و تو را از توبه منصرف سازند يعني شيطان براي اينکه ما نزديک توبه نشويم آن قدر توبه را بزرگ جلوه مي دهد که ما جرات نکنيم به توبه نزديک بشويم. امام در ادامه مي فرمايند که اگر نمازهاي فوت شده، روزه ها، کفاره ها، حقوق الهي بسيار، حقوق مردم بي شمار و گناهان متراکم است، نااميد نباش.بعضي مي گويند: من آنقدر گناه کرده ام و حقوق الهي و حقوق مردم را از بين برده ام که الان نمي توانم آنها را جبران کنم، پس چطور توبه کنم؟ ديگري مي گويد: اگرمن توبه کنم آنقدر مال مردم را از بين برده ام و آن قدر به حقوق مردم تجاوز کرده ام که الان برايم امکان جبران نيست، پس چطوربه توبه نزديک نشوم. اين از همان وسوسه هاي شيطاني است. امام مي فرمايد: حقوق الهي زياد است اگر نتوانستي حقوق الهي را اداء کني خدا از حقوق خود مي گذرد. شما شروع کن و تصميم بگير، خدا نماز و روزه هايي را که نخوانده اي مي بخشد. مهم شروع کردن و بازگشت و در مسير بازگشت قرار گرفتن است. خداوند محتاج اين نماز و روزه هاي ما نيست. ختم کلام ايشان اين است که اگر نتوانستي حقوق او را اداء کني، خدا از حقوق خود مي گذرد. در ادامه مي فرمايد: اگر نتوانستي حقوق مردم را ادا کني خدا جبران مي فرمايد. در روايت داريم که خدا طلبکاران شما را راضي مي کند.
فردي مي گفت که من مشروب خورده ام و به من گفته اند که تا چهل روز نبايد نماز بخوانم. اين وسوسه ي شيطان است. فردي دچار گناه شرب خمر شده است و با نماز نخواندن مرتکب گناه سنگين تري مي شود. اين اشتباه است. از امام صادق (ع)سوال کردند که گناهان کبيره را بشماريد. امام فرمود: شرب خمر، رباخواري و.... راوي گفت که شما تارک الصلاة را نشماريد. امام فرمود: نماز نخواندن کفر است.
در روايات داريم توبه يعني پشيماني. همين که انسان پشيمان شد و تصميم بر برگشت به گناه را نداشت و به اندازه اي که توانست جبران کرد، اين مفهوم توبه است.
شيخ بهايي فرموده اند: فرد گنهکاري بود که در شهر شهرت به گناه داشت. روزي که او از دنيا رفت مردم حاضر نشدند که براي غسل و کفن و نماز بر او حاضر بشوند. يک عابدي ديد که زني تنها با دو نفر دارند جنازه اي را دفن مي کنند. او حاضر شد که کارهاي جنازه را انجام بدهد. مردم به او اعتراض کردند. عابد گفت: من ديشب خواب جنازه اي را ديدم که با زني تنها بود و مي گفتند که خدا او را آمرزيده است. مردم به زن او گفتند که او چه کارخيري در زندگي داشته است که ما از آن بي خبر هستيم. زن گفت که او با تمام آلودگي ها سه تا کارخوب انجام مي داد: بعد از هر گناه لباسهايش را عوض مي کرد، وضو مي گرفت و به نماز مي ايستاد. (ارتباط او با خدا قطع نمي شد. آيت الله حق شناس مي فرمودند: جوانان، نگذاريد ارتباط تان با خدا قطع بشود. )در بعضي شبها وقتي از خواب بلند مي شد، با خدا زمزمه مي کرد و مي گفت: خدايا کدام گوشه ي جهنم را براي من قرار داده اي؟ خانه ي ما هميشه ميزبان بچه هاي يتيم بود. پس انسان نبايد با همه ي آلودگي ها ارتباط خودش را با خدا قطع بکند. در روايت داريم: کار خوب گناه را از بين مي برد. بعضي ها وقتي گناه مي کنند ديگر نماز هم نمي خوانند و مي گويند که آب از سر ما گذشته است. اين خيلي خطرناک است. در تفسير مجمع البيان از مرحوم طبرسي داريم: کسي به پيامبر گفت که من گناهي مرتکب شده ام، بايد چکارکنم. حضرت روي برگرداندند و مشغول نماز شدند. بعد از نماز،جوان حرف خودش را تکرار کرد.پيامبر فرمود: مگر تو الان نمازجماعت نخواندي ؟ جوان گفت: بله. من توبه ام کرده ام. پيامبر فرمود: همين کفاره ي گناه تو است. در روايت آمده است: همانطور که ما نبايد توبه را بزرگ جلوه بدهيم، نبايد گناه را کوچک جلوه بدهيم. اگر ما توبه را بزرگ جلوه بدهيم جرات نمي کنيم به سراغ توبه بياييم و اگر گناه را کوچک بشماريم خيلي آسان به طرف گناه مي رويم. فرموده اند: اگر مومن گناهي انجام داد گناه را مثل کوهي بر بالاي سر خودش مي بيند که هر لحظه بر سرش فرود مي آيد. و فرد غيرمومن آنرا مثل پشه اي کوچک ببيند. پس ما نبايد گناه را کوچک بشماريم. امام صادق (ع) فرمودند: سلمان فارسي از بازار آهنگران عبور مي کرد، ديد جواني بيهوش شده است. مردم به او گفتند که دعايي بخوان تا او به هوش بيايد. جوان به هوش آمد و سلمان از او پرسيد که تو بيماري داريد ؟ جوان گفت: خير. من داشتم از اين بازار عبور مي کردم و ديدم که آهنگران آهن گذاخته را از کوره بيرون مي آورند و روي آن پتک مي کوبند، من ياد آيه 22 سوره ي حج افتادم که مي فرمايد: هر وقت کفار بخواهند از آتش جهنم بيرون بيايند با پتک آنها را به آتش برمي گردانند، براي اهل دوزخ پيراهن هايي از آتش دوخته شده است. بعد از هوش رفتم. سلمان به او گفت که تو جوان خوبي هستي و خوب است که با تو دوست بشوم. در کتاب گناهان کبيره شهيد دستغيب داريم: در مقايسه آتش دنيا با آتش جهنم، اگر کافر را در آتش دنيا بيندازند، آنقدر اين آتش آرام است که او خوابش خواهد برد. آيت الله بروجردي در اواخر عمرشان گريه مي کردند و مي گفتند که دست من خالي است. به ايشان گفتند با اين همه خدماتي که شما انجام داده ايد؟(بيش از هفتصد شاگرد و ساخت مساجد و...) ايشان فرمودند: مطمئن نيستم که آنچه انجام داده ام از من پذيرفته شده است يا خير. در نهج البلاغه خطبه ي 102 حضرت مي فرمايند: در قيامت آنقدر کار دشوار است که عده اي التماس مي کنند که خدايا حسابرسي ما را بدون نوبت انجام بده تا به آتش برويم (زيرا در آنجا خيلي سخت مي گذرد). امام در بحث توبه تذکر داده اند: دخول در گناهان بخصوص کبائر باعث مي شود که توبه از ياد برود، گمان مکن بعد از محکم شدن ريشه ي گناهان، انسان بتواند توبه نمايد. امام صادق(ع) مي فرمايد: هيچ چيزي براي روح انسان بدتر از گناه نيست، زيرا با گناه قلب انسان دگرگون مي شود. در سوره ي روم آيه 10 داريم: پايان کار گناهکار تکذيب است و همه چيز را مسخره مي کند.در ادامه مي فرمايد: بهار توبه جواني است زيرا بار گناهان کمتر، کدورت قلب و ظلمات باطني ناقص تر و شرايط توبه آسانتر است. در پيري حرص و طمع، حب جاه و مال و آرزوهاي بيشتر است. در ادامه امام مي فرمايد: به فرض که در پيري انسان بتواند توبه کند، از کجا معلوم که انسان به پيري برسد. مامون الرشيد خليفه ي عباسي است که خيلي مغرور بود که با ابرها سخن مي گفت و مي گفت که هرکجا شما بباريد در محدوده ي قدرت من باريده ايد. روزي او داشت از جنگي برمي گشت و در آستانه ي مرگ بود و مطمئن شد که در ساعات آخر عمرش است. گفت: براي من جايگاهي درست کنيد که من همه ي لشکر خودم را ببينم. وقتي او در جايگاه رفت، با خدا راز و نياز کرد و گفت: اي خدايي که سلطنت تو زوال ناپذير است، رحم کن به انساني که به آخر خط رسيده است. البته او خيلي دير به فکر توبه افتاده بود. معلوم نيست که ما فرصت توبه پيدا بکنيم.
سوال – آيات سوره انفطار و آيات ابتدايي سوره ي مطففين را توضيح بفرماييد
پاسخ – امروز روز تکريم بانو ام البنين مادر چهار شهيد است.
در اين آيات مي فرمايد: اي انسان چه چيزي تو را نسبت به خداي کريم مغرور کرد؟ خدايي که تو را آفريد و همه نعمت ها را به تو داد، اگر انسان روز جزا را فراموش کرد، باعث غرور مي شود. تمام اعمال شما را فرشتگان مي نويسند.
سوال – در ادامه ي بحث توبه توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ – پس توبه واجب فوري است. انسان بايد فوري توبه بکند و حتي آداب مستحب توبه بايد بعد از توبه انجام بشود. هيچ شرطي براي توبه نيست جز پشيماني. بعد از توبه خوب است که انسان غسل انجام بدهد. غسل توبه نبايد الزاما غسل جداگانه اي باشد. انسان مي تواند يک غسل را با چند نيت انجام بدهد. خوب است که انسان هر وقت مي خواهد غسل بکند، بگويد: خدايا آنچه بر گردن من است و من آنرا فراموش کرده ام، واجب يا مستحب، ادا يا قضا. ثمره ي اين کار اين است که اگر غسل واجبي ي بر گردنش بوده است و سالها آنرا فراموش کرده است، از گردن او ساقط مي شود. حتي اين کار غسل هاي مستحبي را هم در بر مي گيرد. قضاي غسل روز جمعه در روز شنبه مستحب است. در غسل هاي مستحب انسان بايد براي خواندن نماز وضو بگيرد. کسي که روزه ي قضا دارد نمي تواند روزه ي مستحبي بگيرد. نماز قضا را هم مقدم بر نماز مستحبي بدانيم. حالا اگر ما در گذشته توبه کرده ايم ولي غسل، نماز و دعا نخوانده ايم، اين اشکالي ندارد و توبه ما قبول است ولي آداب مستحب، توبه ي ما را ماندگارتر مي کند. هر کسي هر گناهي کرده است الان توبه کند و نماز را از همان موقع شروع کند.و نگويد: از شب جمعه شروع مي کنم يا به زيارت بروم و بعد نماز را شروع کنم. اين وسوسه ي شيطان است. شما بايد قضاي نمازهايتان را شروع کنيد.يک انسان بدهکار بايد همه ي خوشي هاي خودش را بگيرد تا بتواند حق الناسي که بر گردنش است را بدهد. اگر کسي واجب حج بوده است و به حج نرفتهاست، وقتي توبه کرد بايد در همان سال به مکه برود ولي اگر سالها گذشت و توان مالي نداشت نمي تواند بگويد که خدايا من مي خواهم به حج بروم ولي مالي ندارم و تو خودت جبران کن. اين قابل قبول نيست و اين فرد بايد با قرض و حتي پاي پياده و سختي به حج برود زيرا بايد زماني مي رفته ولي اين کار را نکرده است. پس اگر شما بدهکار هستي به هر قيمتي بايد بدهي خودت را بپردازي. اگر کسي استطاعت مالي دارد بايد به حج برود ولي اگر من زماني اين مبلغ را داشتم و کوتاهي کردم و بعد توبه کنم و تمکن مالي نداشتم، به هر قيمتي شده است بايد به حج بروم. در مسئله ي بدهي هم اين طور است. يعني انسان بايد از خودش کم بگذارد و بدهي خودش را بپردازد.
اميدواريم خدا همه ي ما را مورد عفو و رحمت خودش قرار بدهد.