برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: سيري در صحيفه سجاديه، شرح دعاي بيستم (مکارم الاخلاق)
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين فرحزاد
تاريخ پخش: 10-04- 98
شريعتي: بسم الله الرحمن الرحيم، اللهم صل علي محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
شب مي‌دود به رد صدايت نمي‌رسد *** دستش به گيسوان رهايت نمي‌رسد
خيز آب‌هاي برکه‌ي انديشه سالهاست *** حتي به سطح چين قبايت نمي‌رسد
چشمه نماد روشن صدق و صفاي توست *** چشمه نه، چشمه هم به صفايت نمي‌رسد
اي دلنواز، حافظ جان، صد هزار شکر *** شکري که تا ابد به شکايت نمي‌رسد
ما در ره شناخت تو پا نهاده‌ايم *** راهي که تا ابد به نهايت نمي‌رسد
اي مشعر من، اي عرفات غزل ببخش *** شاعر اگر به صبح منايت نمي‌رسد
ما مانده‌ايم و قهقه‌ي غفلت زمين *** ما را ببخش اگر که صدايت نمي‌رسد
سلام مي‌کنم به همه بيننده‌ها و شنونده‌هاي خوبمان، انشاءالله هرجا هستيد، خداوند متعال پشت و پناه شما باشد. حاج آقاي فرحزاد سلام عليکم، خيلي خوش آمديد.
حاج آقاي فرحزاد: عليکم السلام و رحمة الله. عرض سلام دارم خدمت جنابعالي و بينندگان و شنوندگان عزيز. آرزوي موفقيت براي همه عزيزان داريم. از پيام‌هايي که فرستادند مخصوصاً در اين بحران مشکلات اقتصادي، عزيزاني که فداکاري مي‌کنند و به مستأجرين رحم مي‌کنند، جاي تشکر دارد. انشاءالله مستأجرين قدردان اين نعمت باشند و شاکر باشند. جا دارد تشکر کنم از عزيزاني که ايام شهادت امام صادق سنگ تمام گذاشتند و در اين هواي گرم دسته‌هاي عزاداري برپا کردند و اطعام دادند. واقعاً نزد خدا و ائمه مأجور هستند و امام صادق به آنها نظر ويژه خواهد داشت.
شريعتي: در محضر نوراني صحيفه سجاديه هستيم و قدم به قدم بالا آمديم و به قله صحيفه سجاديه رسيديم. امروز دعاي مکارم الاخلاق را براي ما شرح خواهند داد و انشاءالله بتوانيم خودمان را به بايدهايي که امام سجاد فرمودند، نزديک کنيم. بحث امروز شما را خواهيم شنيد.
حاج آقاي فرحزاد: بسم الله الرحمن الرحيم، الحمدلله رب العالمين، اللهم صل علي محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
شايد کمتر دعايي در صحيفه سجاديه باشد که صلوات در آن زياد تکرار شده باشد، در دعاي مکارم الاخلاق حضرت فوق العاده اين ذکر را تکرار کردند. «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ بَلِّغْ بِإِيمَانِي أَكْمَلَ الْإِيمَانِ، وَ اجْعَلْ يَقِينِي أَفْضَلَ الْيَقِينِ، وَ انْتَهِ بِنِيَّتِي إِلَى أَحْسَنِ النِّيَّاتِ، وَ بِعَمَلِي إِلَى أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ» حضرت در اين دعا ابتدا عرض مي‌کند: خدايا ايمان مرا کامل‌ترين ايمان‌ها و يقين مرا برترين يقين‌ها قرار بده. نيت مرا بهترين نيت‌ها قرار بده. بهترين ايمان و يقين و نيت که سرچشمه خوبي‌هاست. خدايا عمل مرا هم بهترين و برترين اعمال قرار بده،
نکاتي در مورد اين دعا و اهميت اين دعا عرض کنم. در صحيفه سجاديه دعاهاي مختلف هست، ولي يکي از برترين و بهترين و گزيده‌ترين دعاهاي صحيفه دعاي مکارم الاخلاق است که بعضي از بزرگان ما مثل مرحوم آقاي فلسفي مستقيم اين دعا را شرح دادند. ما کرامت‌هاي اخلاقي و صفات خوب را دست کم گرفتيم. يعني بعضي مواقع اعمال افراد را مي‌سنجيم ولي صفات برجسته و کرامت‌هاي اخلاقي که اصلاً انبياء براي چه آمدند. کتاب‌هاي آسماني براي چه نازل شده است. مقصد چه بوده است؟ مقصد همين است که پيغمبر خدا فرمود: «انما بعثتُ لاتمم مکارم الاخلاق» من مبعوث شدم کرامت‌هاي اخلاقي را به اتمام برسانم. همه انبياء براي همين آمدند و من مي‌خواهم به کمال برسانم. خواهش مي‌کنم هم خودتان روي صفات و کلمات اخلاقي کار کنيد، هم در قضاوت کردن ديگران مسائل اخلاقي و صفات برجسته مهم است. گاهي طرف آلوده به گناه است ولي يک صفت برجسته دارد. يک خلق و خوي برجسته دارد. مثلاً در مورد سخاوت که فصل سخاوت کردن است و سفارش به آن مي‌کنيم. آنقدر روايات داريم که گاهي با کفر مبارزه مي‌کند. مثلاً اميرالمؤمنين مي‌فرمايد: يک کافري که سخاوتمند است، خيريه دارد و گره‌گشايي مي‌کند، ولي خدا را قبول ندارد، معاد و آخرت را قبول ندارد. اميرالمؤمنين مي‌فرمايد: اين کافر با سخاوت به بهشت و نجات نزديکتر است از مسلماني که شايد سجاده آب مي‌کشد، نه اينکه عبادت بد است، نه! عبادتي که ما را به خدا نزديک کند. روايت داريم کفاري که کافر حربي بوده، ولي آوردند چند کافر را اسير کردند، چون مي‌خواستند پيغمبر را ترور کنند، حکم اعدام صادر شد. دو نفرشان را اعدام کردند. سومي را خواستند اعدام کنند جبرئيل نازل شد. صفت خوب جبرئيل را از آسمان به زمين مي‌کشد. خداي متعال به جبرئيل امر کرد به پيغمبر بگو: اين اعدام را بردارند. چرا؟ من با رفيق‌هايم چه فرقي دارم؟ فرمود: خداي متعال خبر داده که تو هم سخاوتمند هستي و هم حليم و صبور هستي. گفت: مگر خداي تو اينها را دوست دارد؟ گفت: ما براي همين مبعوث شديم. گفت: اشهد ان لا اله الا الله، اشهد ان محمداً رسول الله و مسلمان شد. پيغمبر ما فرمودند: «هذا ممّن جرّه حسن خلقه و سخائه إلى جنّات النعيم» سخاوت و خوش اخلاقي او را به بهشت کشاند. کافر با سخاوت به بهشت نزديکتر است از مسلماني که بخيل است. در مقابل کسي که سه وعده پشت سر پيغمبر نماز مي‌خواند ولي آيه زکات که نازل شد، زير بار زکات نرفت. بخل ورزيد، آيه ارتداد در مورد او نازل شد و به جهنم رفت. مسلمان بود و پنج وعده هم نماز مي‌خواند ولي چون قبول نکرد و صفت رذيله بخل و خساست در او بود، جهنمي شد. روي صفات خيلي اهميت بدهيم کرامات اخلاقي مهم است.
مثلاً سامري، خيلي گناه سنگيني داشت. حضرت موسي (ع) به کوه طور مناجات رفتند، اين آمد مردم را گوساله پرست کرد. مظهر مضل و گمراهي شد. از اين بدتر چه گناهي داريم؟ مردم را بت پرست کني و گوساله پرست کني. بعد که حضرت موسي از کوه طور برگشتند، جريان را فهميدند ايشان را دستگير کردند و آوردند اعدام کنند. «فَلَمَّا هَمَ بِقَتْلِه» وقتي همت به اعدامش کردند، جبرئيل امين نازل شد و فرمود: اي موسي سامري را نکش، او انسان با سخاوتي است. صفات خيلي مي‌تواند نجات دهنده باشد. اعمال شاخ و برگ خلق خوب و صفت خوب است. از امام صادق(ع) حديث مهمي است که در سفينة البحار است. فرمودند: «شَابٌّ سَخِيٌّ مُرَهَّقٌ فِي الذُّنُوبِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ شَيْخٍ عَابِدٍ بَخِيلٍ» يک جواني که در لجنزار گناه فرو رفته است، کنارش اگر صفت خوبي باشد آدم را از کفر و گناه نجات مي‌دهد. فرمودند: جواني که غرق در گناه است ولي سخاوتمند است و به فقرا مي‌رسد. افراد زيادي هستند از نظر ايماني ضعيف هستند ولي واقعاً به فقرا مي‌رسند و دغدغه دارند. فرمودند: جواني که سخاوتمند است و به فقرا مي‌رسد و کمک به ديگران مي‌کند، بيشتر دوست دارم از پيرمردي که عابد و زاهد است ولي در مقام خير رساندن بخيل است. خمس و زکات نمي‌دهد. «لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ بَخِيلٌ وَ لَا يَدْخُلُ النَّارَ سَخِي» (تحف العقول/ص390) هيچ آدم سخاوتمندي در آتش جهنم نخواهد رفت ولو کافر باشد. حاتم طاعي دست دهنده داشت ولي بت پرست بود، قبل از زمان پيغمبر، اما بچه‌هايش همه از ياران اميرالمؤمنين شدند. حجربن عدي و عدي بن حاتم از بچه‌هاي او بودند. خيلي بزرگوار بودند ولي چون جود و سخاوت داشت فرمود: آتش جهنم او را نمي‌سوزاند، چون صفات الله است. هيچ آدم سخي داخل جهنم نخواهد رفت ولو کافر باشد. اگر شما ميليون‌ها سال نماز بخوانيد، ولي سخاوت نداشته باشيد، هيچ آدم بخيلي در بهشت نخواهد رفت.
در معراج السعاده روايت هست، يک نفر محضر خاتم الانبياء حضرت محمد (ص) آمد و عرض کرد: يا رسول الله من دچار بحران خساست و بخل شدم، رذيله بدي دارم. اگر فقير و نيازمندي به طرف من بيايد، حول مرا مي‌گيرد که چطور او را رد کنم. من نمي‌توانم دست به جيب شوم. حاضر هستم جان بدهم ولي پول ندهم. آدم نيازمند طرف من مي‌آيد و چيزي مي‌خواهد، گويا شعله آتش سمت من آمده است. پيغمبر ما که رحمة للعالمين است و همه آتش‌هاي عالم را مي‌تواند با يک فوت خاموش کند، به اين آدم خسيس فرمودند: از من دور شو، نکبت تو مرا نگيرد. بخيل و خسيس را نگيرد. فرمودند: اگر خودت را اصلاح نکني و سخاوتمند نشوي و با همين رذيله از دنيا بروي، خدا هيچ عملي را از تو قبول نمي‌کند و تو را با صورت به آتش جهنم خواهد افکند. شاخصه مهم دوستان اهل‌بيت و پيغمبر سخاوت است. دنبال صفات خوب برويم. اين دعا در آخر مفاتيح هست. فرازهاي عالي و بلندي هم دارد.
شيطان شش هزار سال عبادت کرد، «فَاعْتَبِرُوا بِمَا كَانَ مِنْ فِعْلِ اللَّهِ بِإِبْلِيسَ إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِيلَ وَ جَهْدَهُ الْجَهِيدَ وَ كَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ لَا يُدْرَى أَ مِنْ سِنِي الدُّنْيَا أَمْ مِنْ سِنِي الْآخِرَةِ عَنْ كِبْرِ سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ» معلم ملائکه بود. منبر مي‌رفت و نصيحت مي‌کرد. علم فوق العاده داشت. عبادتش فوق العاده بود. اميرالمؤمنين فرمود: «فَاعْتَبِرُوا بِمَا كَانَ مِنْ فِعْلِ اللَّهِ بِإِبْلِيسَ» بياييد از اتفاقي که براي ابليس افتاد اعتبار بگيريد، بيدار شويد و تنبه پيدا کنيد، شش هزار سال عبادتش را خدا حبط و نابود کرد به خاطر تکبر يک لحظه، خدا فرمود: به آدم سجده کن، سجده نکرد. بخاطر يک صفت و يک رذيله، آن طرف هم همينطور است. همينطور که سخاوت مهم است، بخل هم خيلي خطرناک است. تواضع مهم است، کبر خطرناک است. بزرگترين رذيله‌اي که همه را به جهنم مي‌برد، جهنم جايگاه آدم‌هاي مغرور و متکبر است. اين خانم خيلي مغرور است و انتقاد پذير نيست. اينقدر آقا و خانم داريم که وقتي مي‌گوييم: مشاوره برويد، مي‌گويد: من خودم هزار مشاوره را در جيبم مي‌گذارم. اصلاً قبول نمي‌کند که مشکل دارد. اميرالمؤمنين فرمود: از کاري که خدا با شيطان کرد عبرت بگيريد و بيدار شويد، کبر يک ذره‌اش هم عبادت شش هزار سال را پايمال مي‌کند. حضرت آدم ابوالبشر(ع)، خدا به او گفت: گندم نخور، خورد. به آدم و حوا فرمود: چرا خورديد؟ ادب و تواضع کردند و گفتند: «رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا» (اعراف/23) خدايا اشتباه کرديم و خطا کرديم. خدا گفت: من شما را خليفه قرار مي‌دهم. يک تعبير قشنگي در اصول کافي هست و روايت از اميرالمؤمنين(ع) است که به داود نبي خطاب شد: «فِيمَا أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى دَاوُدَ ع يَا دَاوُدُ كَمَا أَنَ أَقْرَبَ النَّاسمِنَ اللَّهِ الْمُتَوَاضِعُونَ كَذَلِكَ أَبْعَدُ النَّاسِ مِنَ اللَّهِ الْمُتَكَبِّرُونَ» چه کساني از همه به خدا نزديکتر هستند؟ اَقرب يعني از همه نزديکتر است. افرادي که با ادب و فروتن هستند، متواضع هستند از همه به خدا نزديکتر هستند. با پيغمبر و ائمه معصومين محشور مي‌شوند. آنهايي که مَن خود را شکستند. فرمود: متواضعين نزديکترين انسان‌ها به من هستند همانطور که متکبرين دورترين افراد از خدا هستند. حُر ادب کرد، هنگام نماز خودش و لشگرش به امام حسين اقتدا کردند و امام حسين دستش را گرفت. از اعماق جهنم به بالاي بهشت رفت. عمر سعد ادب نکرد، حضرت در خيمه رفت و او را نصيحت کرد ولي ادب نکرد. ادب خيلي مهم است، تواضع و سخاوت خيلي مهم است. اگر بتوانيم در اين عالم دنيا يک صفت خوب داشته باشيم، هم در دنيا و آخرت رستگار هستيم.
اميرالمؤمنين مي‌فرمايد: «الْبُخْلُ جَامِعٌ لِمَسَاوِئِ الْعُيُوبِ وَ هُوَ زِمَامٌ يُقَادُ بِهِ إِلَى كُلِّ سُوءٍ» (نهجالبلاغه، حكمت 378) بخل جامع همه بدي‌هاست. آدمي که بخيل است حق خدا و زن و بچه را نمي‌دهد. در کل دنيا همينطور است. پنج درصد، ده درصدي که ثروتمندان فوق العاده هستند و بخل آنها باعث شده نود درصد در فشار و زحمت زندگي کنند. لذا بخل جامع همه بدي‌هاست و آدم بخيل زمامي در وجودش هست که او را به تمام بدي‌ها مي‌کشاند. حرص و بخل باعث مي‌شود اختلاس کند، رشوه بگيرد، ظلم کند، مشکلات اقتصادي که بخاطر جمع کردن يک عده‌اي هست. حضرت امير مي‌فرمايد: هيچ فقيري گرسنگي نمي‌شود الا اينکه يک غني بي رحمي حق او را خورده است. لذا بياييم روي اينها کار کنيم.
شريعتي: اگر اين صفات در وجود ما محقق شود و ما يک مقدار اهل تمرين باشيم، مي‌تواند ما را به خدا برساند.
حاج آقاي فرحزاد: چندين مورد است که ربطي به ديانت و معاد ندارد ولي راه را براي شما هموار مي‌کند، کافري که به مؤمني پناه دهد، آدم خوش اخلاق، خوش اخلاقي اينقدر مهم است که امام صادق(ع) فرمود: «إِنَّ حُسْنَ الْخُلْقِ يُذِيبُ الْخَطِيئَةَ كَمَا تُذِيبُ الشَّمْسُ الْجَلِيدَ، وَ إِنَّ سُوءَ الْخُلْقِ لَيُفْسِدُ الْعَمَلَ كَمَا يُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ» ميلياردها تن برف و يخ و باران مي‌بارد، برف و يخ را خوريد آب مي‌کند. همانطور که خورشيد برف و يخ‌ها را آب مي‌کند، همانطور هم خوش اخلاقي گناهان را ذوب و از بين مي‌برد. آدمي که خوش اخلاق است، اگر غير از واجبات مستحبي را به جا نياورد، خدا ثواب کسي که هرشب تا صبح عبادت مي‌کند و هر روز روزه مي‌گيرد و خط مقدم جبهه مي‌جنگد، ثواب مجاهد في سبيل الله را به او مي‌دهند و به عکس آدمي که به ظاهر عمل خيلي شگفت آور دارد و بد اخلاق و خشن است، تند و خشمگين و پرخاشگر است، اعمال خوبش را فاسد مي‌کند همچون عسلي که درونش خاک ريخته شود. «وَ إِنَّ سُوءَ الْخُلْقِ لَيُفْسِدُ الْعَمَلَ كَمَا يُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ» عسل بهترين مواد غذايي است هم براي درمان و غذا و فاسد نمي‌شود. اما اگر درونش خاک ريخته شود ديگر قابل استفاده نيست. همانطور که خاک، عسل را فاسد مي‌کند، همينطور هم اعمال تند شما، اعمال خوبتان را از بين مي‌برد. در روايات بسياري داريم که توبه آدم بد اخلاق قبول نمي‌شود. سيصد بار العفو بگويد، سيصد هزار بار استغفار کند ولي بداخلاق باشد، پذيرفته نمي‌شود. بايد خودمان را بسازيم. اخلاق است که محور جامعه است. کسي مه بداخلاق و تند و خشن است، توبه‌اش پذيرفته نيست. به پيغمبر خدا گفتند: چرا؟ همه توبه مي‌کنند، فرمود: چون الآن استغفار مي‌کند و دوباره بداخلاقي‌اش را ادامه مي‌دهد. اين درمانش اين است که خوش اخلاق باشد. خوش اخلاقي پدر جد همه توبه و استغفار است. اين کرامت‌هاي اخلاقي که حضرت در دعا اشاره مي‌کنند و از خدا مي‌خواهند را جدي بگيريم و تقويت کنيم. در آستانه دهه کرامت هستيم، نکاتي را خواهيم گفت. انشاءالله در مورد محمد بن مسلم هم صحبت خواهيم کرد.
شريعتي: انشاءالله به برکت اين ايام، خداوند به همه ما توفيق بدهد در مسير کسب تمام فضيلت‌ها گام برداريم و قدم به قدم به خداي متعال نزديکتر شويم. روزهاي پنجشنبه ما مزين به حضور حاج آقاي عاملي شده است. روزهاي جمعه هم مباحث ياد مرگ حاج آقاي عالي پخش خواهد شد.
حاج آقاي فرحزاد: در حالات يکي از بزرگان مي‌خواندم که ايشان هرکس موعظه‌اي و نصيحتي مي‌کرد گوش مي‌داد، ولو اگر يک آدم معمولي بود. مي‌گفت: نمي‌دانم کدام کلام و آيه و شعر است که مرا زير و رو مي‌کند و رزق من دست کيست. کنيزي آمد از من پذيرايي کند، آب و ناني روي زمين گذاشت و گفت: کسي که آب گوارا و بدن سالم و نان جو داشته باشد، خاک بر سر دنيا که غصه دنيا را بخورد. همين حرف باعث شد مهر دنيا از دل من بيرون برود. حرف خوب و قشنگ را گوش بدهيم.
شريعتي: امروز صفحه 89 قرآن کريم، آيات 66 تا 74 سوره مبارکه نساء را تلاوت خواهيم کرد.
«وَ لَوْ أَنَّا كَتَبْنا عَلَيْهِمْ أَنِ اقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ أَوِ اخْرُجُوا مِنْ دِيارِكُمْ ما فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِيلٌ مِنْهُمْ وَ لَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا ما يُوعَظُونَ بِهِ لَكانَ خَيْراً لَهُمْ وَ أَشَدَّ تَثْبِيتاً «66» وَ إِذاً لَآتَيْناهُمْ مِنْ لَدُنَّا أَجْراً عَظِيماً «67» وَ لَهَدَيْناهُمْ صِراطاً مُسْتَقِيماً «68» وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً «69» ذلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَ كَفى بِاللَّهِ عَلِيماً «70» يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُباتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعاً «71» وَ إِنَّ مِنْكُمْ لَمَنْ لَيُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصابَتْكُمْ مُصِيبَةٌ قالَ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيَّ إِذْ لَمْ أَكُنْ مَعَهُمْ شَهِيداً «72» وَ لَئِنْ أَصابَكُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَنْ لَمْ تَكُنْ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً «73» فَلْيُقاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يَشْرُونَ الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ وَ مَنْ يُقاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيُقْتَلْ أَوْ يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً»
ترجمه آيات: و اگر به آنان حكم مىكرديم كه تن به كشتن دهيد (ويكديگر را به فرمان ما بكشيد) يا از خانه و سرزمين خود بيرون رويد، جز افرادى اندك، اين دستور را انجام نمىدادند و اگر آنان به آنچه پند داده مىشوند عمل مىكردند، برايشان بهتر و در پايدارى مؤثرتر بود. و در اين صورت يقيناً ما از جانب خود پاداشى بزرگ به آنان مىداديم. و قطعاً آنان را به راهى راست هدايت مىكرديم. و هر كس كه از خدا و پيامبر اطاعت كند، پس آنان (در قيامت) با كسانى همدم خواهند بود كه خداوند بر آنان نعمت داده است، مانند پيامبران، صدّيقان، شهيدان و صالحان و اينان چه همدمهاى خوبى هستند. اين همه تفضّل از سوى خداست و خداوند براى آگاه بودن بس است. اى كسانى كه ايمان آوردهايد! (در برابر دشمن هوشيار باشيد و به علامت آمادگى) سلاح خود را برداريد، پس به صورت دستههاى پراكنده و نامنظّم يا همه با هم بسوى دشمن حركت كنيد. وهمانا از شما كسانىاند كه (هم خودشان سست مىباشند وهم) عامل كُندى و دلسردى رزمندگان مىشوند، چون به شما مشكلى برسد، مىگويد: خدا بر من منّت نهاده كه همراه آنان (در جبهه) حضور نيافتم (يا همراه آنان شهيد نشدم) واگر فضل وغنيمتى از سوى خداوند به شما برسد، آنچنان كه گويا ميان شما و او هرگز دوستى نبوده (تا نفع شما را نفع خود داند) خواهد گفت: اى كاش (در جهاد) با آنان بودم تا به رستگارى بزرگ (پيروزى و غنائم) مىرسيدم. پس بايد در راه خدا كسانى بجنگند كه زندگى دنيا را به آخرت مىفروشند و كسى كه در راه خدا مىجنگد، كشته شود يا پيروز گردد، بزودى پاداشى بزرگ به او خواهيم داد.
شريعتي: اشاره قرآني را بفرماييد و بعد از فضيلت ذکر صلوات بر محمد و آل محمد بشنويم.
حاج آقاي فرحزاد: آيه 69 اين صفحه «وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً» پيغمبر ما يک غلامي به نام ثعبان داشتند که خيلي اشق حضرت بود. يک موقع حضرت ديدند ضعيف و لاغر شده است. گفت: فکر و انديشه‌اي مرا خيلي رنج داده و مرا ناراحت کرده است. گفت: توفقي پيدا کردم دنيا در خدمت شما باشم، از اين چه سعادتي بالاتر، ولي بعد از مردن، من از شما جدا مي‌شوم. حضرت صبر کردند از طرف خدا جواب بيايد، اين آيه نازل شد، خداي متعال مي‌فرمايد: هرکس مطيع خدا باشد، مطيع پيغمبر باشد و حرف گوش بدهد، اخلاق و صفاتش را درست کند، اينها با کساني هستند که «انعم الله عليهم» در شبانه‌روز واجب است ما بگوييم: «اهدنا الصراط المستقيم» ما را به راه راست هدايت کن، راه کساني که «أنعمت عليهم» هرکس مطيع خدا و پيغمبر باشد، اينها با کساني هستند که خدا به آنها نعمت داده است. نبيين، صديقين، شهدا و صالحين، بعد مي‌گويد: اينها خوب رفقايي هستند. يعني اگر غلام خيلي پائيني باشي ولي مطيع خدا و پيغمبر باشي شک نکن با امامان و شهداء و صالحين محشور هستي.
چون عموم شراح صحيفه سجاديه ابتداي اين دعاي مکارم الاخلاق که با صلوات شروع مي‌شود، مفصل در مورد صلوات صحبت کردند، چکيده‌اي در مورد صلوات مي‌گويم. ذکر صلوات را يک مقدار شوخي گرفتيم. صلوات را به عنوان يک افضل اعمال در روايات تعبير شده، هم ذکر است، هم دعا و توسل است، هم ياد پيغمبر است و هم ياد آل پيغمبر است، برکات و بازتاب فوق العاده‌اي دارد. امام صادق فرمود: «إِذَا ذُكِرَ النَّبِيُ ص فَأَكْثِرُوا الصَّلَاةَ عَلَيْهِ» (کافي/ج2/ص492) هروقت ذکر نام پيغمبر شد، زياد ذکر صلوات را بگوييد. «فَإِنَّهُ مَنْ صَلَّى عَلَى النَّبِيِّ ص صَلَاةً وَاحِدَةً صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ أَلْفَ صَلَاةٍ فِي أَلْفِ صَفٍّ مِنَ الْمَلَائِكَةِ» اگر کسي يکبار بر پيغمبر خدا درود بفرستد، خداي متعال هزار صلوات و رحمت نازل مي‌کند با هزار صف از ملائکه به کسي که يکبار صلوات بفرستد. بعد امام صادق فرمود: «وَ لَمْ يَبْقَ شَيْءٌ مِمَّا خَلَقَهُ اللَّهُ إِلَّا صَلَّى عَلَى الْعَبْدِ لِصَلَاةِ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ صَلَاةِ مَلَائِكَتِهِ» خدا و ملائکه کاري کنند، يعني همه عالم. فرمود: تمام موجودات و ذرات عالم، به تبعيت خدا و ملائکه درود مي‌فرستند و صلوات بر کسي که صلوات بر محمد و آل محمد مي‌فرستد. شما که صلوات مي‌فرستي از اينجا بالا مي‌رود، بر سر محمد و آل محمد و بعد بر سر عالم هستي سر ريز مي‌شود و برايت دعا مي‌کنند. «فَمَنْ لَمْ يَرْغَبْ فِي هَذَا فَهُوَ جَاهِلٌ مَغْرُورٌ قَدْ بَرِئَ اللَّهُ مِنْهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَهْلُ بَيْتِهِ» صلوات کار خداست، کار ملائکه است.
کتاب جرعه‌اي از دريا کتاب قشنگي است از آيت الله شبيري زنجاني چاپ شده است. آنجا نوشته پدر ما مرحوم آيت الله سيد احمد زنجاني که آيت الله بهاءالديني مريد ايشان بود، مي‌فرمودند: نه من، حضرت امام مريد ايشان بود. فرمودند: بيست سال يکبار نديدم حضرت امام از اين آقا جلو بيافتد. پدر آيت الله شبيري زنجاني در خانه جلسه ختم صلوات داشتند، از علماي بزرگ و سيد چهارده نفر دعوت مي‌کردند، نفري هزار صلوات بفرستند. عالم، مرجع، سيد برجسته که يکي حضرت امام و يکي آيت الله صدر بود. آيت الله صدر نوشتند که طي اللسان داشتند و براي هر صد تا يک نخود کنار مي‌گذاشتند. صلوات اگر با توجه و حضور قلب باشد خيلي آثار و برکات دارد. صلوات عبادت سهل الوصولي است. پيغمبر فرمودند: بهترين عبادت آن است که راحت باشد و کم باشد. با وضو و بي وضو، نشسته و خوابيده، حتي پيام داريم که مي‌گويند: غسل بر ما واجب است يا بدن ما نجس است. هيچ ايرادي ندارد، ذکر خدا در هر حالي مي‌تواند باشد.
مرحوم محقق کاشاني داماد آيت الله گلپايگاني کتاب قشنگي نوشته است «بر منبر خاطره» که کتاب خوبي است. ايشان مي‌گويد: من زياد محضر مرحوم گلپايگاني بودم. هروقت بيکار مي‌شد مشغول ذکر مي‌شد. يا پياده در حياط قدم مي‌زد. خجالت مي‌کشيدم بپرسم که چه ذکري را مي‌گويند. آخر دل به دريا زدم و پرسيدم. ايشان فرمودند: مگر ذکر برتر و بالاتر از صلوات داريم؟ کار يک مرجع تقليد است. مرحوم گلپايگاني فرمودند: دکتر به من گفت بايد در حياط قدم بزنم، بار اول در يک ساعت صلوات فرستادم. حساب کردم هزار تا صلوات بفرستم و ساعتم را با صلوات تنظيم کردم.
شريعتي: مرحوم بهجت هم مي‌فرمودند: ذکري بالاتر از ذکر صلوات نداريم.
حاج آقاي فرحزاد: تعبيرهاي بلندي در مورد محمد بن مسلم آمده است، فرمودند: اوتاد زمين چهار نفر هستند. آنهايي که حکم کوه را دارند و استوار هستند. اولين محمد بن مسلم است، دومي بريد بن معاويه و سومي ليث بن بختري که ابوبصير باشد، چهارمي هم زرارة بن اعين است. امام صادق فرمود: اينها که در رأسشان محمد بن مسلم است، «هؤلاء قوامون بالقسط» کساني هستند که قيام به عدالت مي‌کنند. «هؤلاء قوالون بالصدق» گفتارشان همه صدق است. «هؤلاء السابقون السابقون، اولئک المقربون» در روايت ديگر فرمودند: «بشر المخبتين بالجنة» افرادي که متواضع و فروتن هستند، به بهشت بشارت داده است. مصداقش محمد بن مسلم و چهار نفر ديگر هستند. اينها نجبا هستند و اُمناي الهي در حلال و حرام هستند. اگر اين چهار نفر نبودند، «لو لا هؤلاء لانقطعت آثار النبوة و اندرست» دين از بين مي‌رفت. محمد بن مسلم کوفي بود و شخصيت برجسته‌اي بود. 46 هزار حديث نوشته است. يک موقع خدمت امام صادق آمد، حضرت فرمودند: تواضع کن و فروتن باش. گفت: چشم! وقتي به کوفه برگشت، يک سبد خرما گرفت با يک ترازو و کنار مسجد شروع به خرما فروشي کرد. همه گفتند: آبروي ما را بردي! گفت: امام من فرموده است. آخر او را وادار کردند که شما بيا آسيابي راه بيانداز و گندم و جو را آرد کن، يکي از لقب‌هايش هم طحان است. آسيابي برايش درست کردند تا موقعيت بهتري داشته باشد.
شريعتي: دعا بفرماييد و آمين بگوييم.
حاج آقاي فرحزاد: خدايا تو را قسم مي‌دهيم به حق محمد و آل محمد قلب امام زمان را از ما راضي و فرجش را نزديک بگردان. ما را جزء بهترين يارانش قرار بده. به حق محمد و آل محمد، آنهايي که کنکور دارند و هر حاجت و نيازي دارند به فضل و کرم خود حاج روا بفرما. مريض‌هاي روحي و جسمي شفا عنايت بفرما. خير و برکت کامل دنيا و آخرت را به کساني که به مستأجرين رحم مي‌کنند، عنايت بفرما. آنهايي که شغل ندارند، همسر و اولاد ندارند به آنها مرحمت بفرما. دهه کرامت پيش روي ماست. روز پنجشنبه از ولادت حضرت معصومه(س) شروع مي‌شود تا يکشنبه بعد، نماز يکشنبه ماه ذي القعده را فراموش نکنيد. مردم ايران زير سايه اين خواهر و برادر هستيم.
شريعتي:
زندگي چيز ديگري شده است تا به نامت رسيده‌ايم حسين
عشق سوغات کربلاست اگر مزه‌اش را چشيده‌ايم حسين
«والحمدلله رب العالمين و صلي الله علي سيدنا محمد و آله الطاهرين»