- برنامه سمت خدا
-حجت الاسلام والمسلمين فرحزاد
-وسواس و راه هاي مقابله
92-06-25
زخمي ام التيام مي خواهم، التيام از امام مي خواهم. السلام عليک يا ساکن من عليک السلام، السلام عليک يا علي ابن موسي الرضا.
سوال- درخصوص وسواس و راه هاي مقابله با آن توضيحاتي بفرماييد.
پاسخ - A خانمي نوشته بود که من شش سال وسواس داشتم و الحمدالله صحبت هاي شما موثر بود و من الان رو به بهبودي کامل مي روم. انسان براي خود شخص وسواسي و اطرافيان او دلش مي سوزد. گاهي حتي اطرافيان بيشتر از خود فرد صدمه مي خورند. شب چهارشنبه من به جمکران مشرف شده بودم. در آن فرد جواني به من گفت که من دچار وسواس شديد هستم. پول آب منزل ما هشتصد هزار تومان آمده است. فرد کاسبي هم در قم به من برخورد کرد و گفت که قبض آب منزل من يک ميليون و ششصد هزار تومان آمده است. همسر من وسواس شديد دارد. وسواس يک بيماري است که هم به خود فرد و هم به ديگران صدمه مي زند. فردي مي گفت که مادر ما آنقدر وسواس شديد دارد که قبل از ظهر به حمام مي رود و تا ظهر آنجا مي ماند و ناهار را نيز در همان حمام مي خورد. بعد از خوردن ناهار نيز به شستن ادامه مي دهد و خسته مي شود و مي گويد که براي من پتو بياوريد تا در حمام بخوابم. A تا غروب در حمام مي ماند و مدام شک دارد که پاک شده يا نه و يا غسل او صحيح است يا خير. خطر وسواس بسيار جدي است و افراد بايد از ابتدا جلوي آن را بگيرند. شايد يکي از علل وسواس نداستن صحيح مسائل باشد. با دانستن صحيح مسائلي که در روايات آمده بسياري از افراد از اين قطار پياده مي شوند. اصل اول در نجاست و طهارت بناي بر پاکي است. همه چيز براي شما پاک است به جز چيزهايي که در اسلام براي شما مشخص شده مانند: خون، مني، بول و غيره. البته در مورد اينها نيز ما بايد به قطع و يقين برسيم نه با شک و ترديد. همه چيز براي شما پاک است حتي اگر به کشورهاي غير مسلمان مي رويد، زمين، لباس، تخت و غيره براي شما پاک است. در صورتي که با کفار هم رفت و آمد مي کنيد تا يقين نداريد که چيزي آغشته به خون، بول وغيره است، آن را پاک در نظر بگيريد. رنگ و بوي نجاست هم مانعي ندارد. اگر عين نجاست برطرف شد اما رنگ آن باقي ماند باز هم پاک است. دقت و تفحص در مورد چيزي لازم نيست، چون نجاست يک امر اعتباري است. فقها معتقد هستند مثلاً وقتي گوسفندي ذبح شد و خون متعارف از بدن او خارج شد، بقيه ي خوني که در بدن او باقي مانده پاک است. البته خوردن خون حرام است اما آن خوني که در گوسفند مانده نجس نيست. اگر به ميهماني مي رويد حتي در مورد کساني که يقين نداريد نجس و پاکي را رعايت مي کنند، نبايد تجسس کنيد و مکان پاک است. A A اگر ما نمي دانستيم و با لباس نجس هزاران بار نماز هم خوانده باشيم، نه نزديکي ما به خدا کم مي شود و نه در قبولي نماز اثر دارد. نداستن براي ما تکليف نمي آورد و آن چيز از نظر ما پاک است. اگر شما نمي دانستيد و با يک مهر ناپاک نماز خوانديد، از خدا دور نمي شويد و نماز براي شما صحيح است. A تجسس در چيزها بخصوص براي افراد وسواسي کاملاً ممنوع است. يکي از مسائلي که واقعاً در اسلام آسان گرفته شده وضو است. در روايات آمده که اصل ارکان وضو، دو شستشو و دو مسح است. شستن دست ها تا مچ قبل از وضو مستحب است. قبل از وضو يا غسل زدن شامپو يا صابون اصلاً لازم نيست. برخي از افراد مي پرسند که بدن ما چرب است آيا قبل از وضو يا غسل، شستشو لازم است يا خير؟ طبق نظر فقها چربي بدن مخل وضو يا غسل نيست. برخي افراد موهاي چربي دارند يا بدن آنها چرب است اين مسائل مانعي براي وضو، غسل و يا مسح نيست. البته اگر اين چربي ناشي از روغن و چيزهايي از اين قبيل باشد و از بيرون به بدن ماليده شده باشد و به حدي باشد که مانعي ايجاد کرده باشد بايد آن را شستشو داد. در هنگام وضو بعد از شستن دست ها يک مشت آب براي شستن صورت کافي است. بعد از ريختن آب به صورت بايد با دست باز به اندازه ي يک وجب و از رستنگاه مو يتا زير چانه بر روي صورت کشيد. اين مقدار واجب است. از امام صادق ( ع) در رسائل روايت است که ايشان فرمود به خدا قسم پيامبر در هنگام وضو يک بار بيشتر صورت، دست راست و دست چپ خود را نمي شستند. ايشان با سه مشت آب کل وضوي خود را مي گرفتند. اصولاً پيامبر ترک اولي نداشتند و هيچ مستحبي را فروگذار نمي کردند بنابراين اگر زياد شستن مستحب بود ايشان حتماً اين کار را مي کردند. طبق آيه ي قرآن پيامبر الگويي براي همه ي افراد هستند. بنابراين در فتواها و روايات داريم که يک بار شستن واجب و دو بار جايز است، حتي برخي از فقها معتقد هستند که شايد دو بار جايز نباشد. در روايات آمده است که دو بار شستن در وضو اجري به همراه ندارد. ولي سه بار شستن ممنوعA و حرام است. البته در هنگام شستن براي اولين بار مي توان دو يا سه مشت آب ريخت ولي يک بار بايد بر روي آن دست کشيد و يک بار نيز بايد اين کار را انجام داد. حتي اگر دست چپ را که از آب آن براي مسح بايد استفاده کرد، بيش از دو بار بشوريم وضو باطل مي شود. مسح پا به اين صورت است که حداقل طول آن به اندازه ي يک انگشت و عرض آن نيز به اندازه ي يک انگشت بايد باشد. A اگر سه انگشت باشد بهتر است. گاهي اوقات پاي انسان زخمي شده است اگر بهA A A اندازه ي عرض و طول يک انگشت خوني نباشد و پاک باشد مي توان به همان صورت مسح کشيد. مسح نيز از سرانگشتان تا برجستگي پا يا مچ بايد کشيده شود. زماني که من جوان بودم و مقابل حرم حضرت معصومه زندگي مي کردم مي ديدم که مرحوم آيت الله نجفي مرعشي صبح بسيار زود به حرم مي آمدند، گاهي حتي در صحن هنوز باز نشده بود. ما کسي را سراغ نداريم که مانند ايشان روزي سه وعده نماز خود را در حرم بخوانند. مثلاً آيت الله بهجت روزي يک بار نماز خود را در حرم مي خواندند. آيت الله مرعشي نماز را مي خواندند و بعد از آن گاهي به سوالات پاسخ مي دادند. گاهي اوقات که احتمال مي دادند خوابشان برده باشد، امر مي کردند طشت مي آوردند و در همان محراب با سه مشت آب وضو مي گرفتند. فيلمي از آيت الله خويي موجود است که بخاطر اينکه ايشان يک مقدار در حرکت کردن مشکل داشتند، يک حوله بر روي زانوي خود قرار مي دادند و به همان صورت با سه مشت آب وضو مي گرفتند. يعني مراجع به اين راحتي وضو مي گرفتند. در مورد افرادي که محاسن دارند و پوست بدن آنها مشخص نيست، خيس شدن روي مو کافي است. واقعاً در اسلام سهل و آسان گرفته شده است. يک حديث زيبايي در وسائل موجود است به اين مضمون که امام باقر(ع) مي فرمايد: وضو دستوري از دستورهاي خدا است که مي خواهد شما را امتحان کند که مقيد به وضو هستيد يا خير. يعني وضو يک آزمايش است. بنابراين اگر آب براي انسان ضرر داشته باشد و يا زخمي در بدن باشد مي تواند تيمم کرد. سپس امام فرمود: بدرستي که مومن با هيچ چيزي نجس نمي شود. البته منظور از اين روايت روح و جان مومن است. در روايت ديگري داريم که روح و جان مومن از طينت انبياء و امامان خلق شده و هيچ چيزي او را آلوده نمي کند. اگر واقعاً ما به دستورات آنها توسل بجوييم هيچ چيزي ما را نجس نمي کند. ما بايد بيشتر به طهارت فکر کنيم. افراد وسواسي بيشتر به نجاست فکر مي کنند که اشتباه است. ما بايد ذهن خود را مديريت کنيم. نيت در وضو و نماز فقط توجه است. نيت به اين معنا که بايد براي خدا خالص باشيم و اينکه اعلام کنيم در حال وضو و نماز هستيم. همه ي آقايان معتقد هستند که اعلام زباني اصلاً لازم نيست. همينکه مي دانيم مي خواهيم نماز بخوانيم و رو به قبله مي ايستيم کافي است. اصولاً وضو بين سي ثانيه تا يک دقيقه طول مي کشد.A اسلام در نجاست و طهارت و وضو اصلاً سختگيري نکرده است. ولي در مال مردم، غيبت، بردن آبروي ديگران و تهمت زدن سخت گيري زيادي شده و بايد دقت کرد. البته مسائل بهداشت و شستشوي بدن ارتباطي به غسل ندارد. افرادي که جنب مي شوند فقط بايد محلي را که مني به لباس يا بدن رسيده را بشويند. مردي که جنب مي شود و يا خانمي که عادت ماهانه مي شود فکر نکند که چون بدن او عرق کرده پس تمام بدن او نجس است. بنابراين تنها شستن موضعي که نجاست به آن رسيده کافي است. غسل به دو صورت است ارتماسي و ترتيبي. غسل ارتماسي فقط دو ثانيه وقت مي برد. کسي که وان بزرگ يا استخري در اختيار دارد مي تواند به نيت غسل يک لحظه به طور کامل وارد آب شود، همين کار کافي است. به فتواي علما بيست يا پنجاه غسل را مي توان با يک نيت انجام داد. يعني اگر کسي غسل جنابت، غسل عادت و غيره را بر گردن دارد مي تواند با يک نيت انجام دهد. توصيه مي شود کساني که غسل به آنها واجب مي شود بهتر است غسل زيارت چهارده معصوم و غسل توبه را نيز همزمان نيت کرده و انجام دهند. در نتيجه با يک عمل چندين ثواب مي بريم. بعد از غسل نيز به چهارده معصوم سلام کنيم. لازم نيست هرکدام از غسل ها را به تنهايي انجام دهيم. در غسل ارتماسي لازم نيست وسواس به خرج دهيم وظاهر بدن که آب مي گيرد کافي است. در غسل ترتيبي نيز ابتدا بايد انسان سر و گردن سپس سمت راست و سمت چپ بدن را بشويد.A در اينجا نيز برخي علما مانند آيت الله سيستاني مي گويند که چپ و راست لازم نيست يعني شستن سرو گردن و سپس شستن کل بدن از گردن به پايين کافي است. افرادي مانند آيت الله مکارم معتقد هستند که غسل ترتيبي نيز مي تواند به صورت غسل ارتماسي باشد و شستن بدن زير دوش به صورت کامل کافي است. در جنابت بعد از برطرف کردن عين نجاست بايد غسل کرد. بعد از رفتن به دستشويي و انجام غسل هر نوع رطوبت، مايعات و ترشحات مشکوک، نه نجس است و نه غسل لازم دارد مگر اينکه ما يقين کنيم علائم و شرايط مني را دارد. حتي برخي از افراد سوال کرده اند که ما خواب مي بينيم اما بعد از بيدار شدن هيچ آثاري از مني وجود ندارد، در اين حالت نه نجس است و نه نيازي به غسل وجود دارد. در مورد ابطال وضو و وجود بول و مني بايد يقين پيدا کرد. در جاهايي که مشکوک است از نظر اسلام تکليفي وجود ندارد. اصولاً احتياط انسان را به وسواس مي اندازد. من معتقد هستم که جايي که به دل انسان نمي چسبد، خدا آن را بيشتر قبول مي کند. A يک استاد بزگواري داشتيم که در مشهد ساکن بودند. ايشان فرمودند يک قافله اي از خراسان براي زيارت عتبات به کربلا رفتند. يک عراقي آمده بود و به زوار خراساني مي گفت که من همه ي امامان را زيارت کرده ام و به مدينه و کاظمين و سامرا رفته ام اما مشهد نتوانستم بروم. مابين شما کسي است که زيارت مشهد خود را به من بفروشد. يکي از اهالي مشهد گفت که من يک زيارت امام رضا رفته ام که خيلي بي خود بوده است. روزي من جنب بودم خواستم از صحن انقلاب بگذرم ( چون در اين حالت عبور از صحن اشکالي ندارد برخي از فقها مي گويند که نزديک حرم و مسجد حرام است) نزديک پنجره ي فولاد که رسيدم با همان حالت و با کمال شرمندگي و خجالت يک سلام به امام هشتم دادم. من اين زيارت را به تو مي فروشم. آن عراقي قبول کرد و دينار عراقي به آن فرد داد و زيارت را خريد. روز بعد آن مشهدي که از خواب بيدار شد خيلي ناراحت بود. علت را از او پرسيدند، گفت: من ديشب يک خواب عجيب ديدم. ديدم از دنيا رفته ام و در حال رفتن به بهشت هستم، آنجا باغ خيلي عالي بود اما وقتي خواستم وارد شوم ممانعت کردند و گفتند: اين باغ تا ديروز متعلق به شما بود اما چون آن را فروختيد از شما گرفته شده و به اسم فرد ديگري ثبت شده است.A بنابراين معلوم نيست آن فردي که فکر مي کند خيلي خوب خود را تطهير کرده نماز او با ارزش تر باشد. کسي که عادي عمل مي کند اما دلشکسته است، ممکن است نماز او به مراتب مقبول تر باشد.
سوال-A در خصوص آيات 154 تا 182 سوره ي مبارکه ي صافات توضيح بفرماييد.
پاسخ – شيخ صدوق از امام هشتم درخصوص صلوات بيان زيبايي را نقل کرده اند. امام رضا(ع) فرمودند: کسي که وسيله براي کفاره ي گناهان خود ندارد، زياد صلوات بر محمد و آل محم بفرستد. حداقل صد بار. به درستي که کثرت صلوات گناهان را منهدم کرده و نوري است که ظلمت ها را از بين مي برد. سه آيه ي آخر سوره ي مبارکه ي صافات مي فرمايد: پاک و منزه است پرودگار تو که پرودگار عزت است و برتر است ازآنچه که وصف مي کنند، وصف کنندگان و سلام بر همه ي انبياء مرسل و حمد مخصوص پروردگان عالميان است. بسيار سفارش شده که در پايان هر مجلسي اين سه آيه خوانده شود. اگر کسي اين سه آيه را بخواند خداوند جزاي فراوان به او مرحمت مي کند. مزمون اين سه آيه هم ستايش خدا A وهم سلام به همه ي انبياء است. در روايت داريم که اگر سوره ي صافات در روز جمعه تلاوت شود خداوند از هر بلايي او را دور کرده و بهترين رزق دنيا و آخرت را خدا به او عنايت مي کند.
سوال- شما بارها اشاره کرده ايد که همه چيز پاک است مگر اينکه يقين پيدا کنيد که آن چيز نجس است. برخي بستگان ما زياد رعايت نجسي و پاکي را نمي کنند اگر دست ما خيس باشد و به دست يا لباس آنها بخورد آيا نجس مي شود يا خير؟
پاسخ – هرچيزي که ما يقين نداريم پاک است. اگر ما به خانه ي کسي مي رويم که کافر است ويا به مسافرت خارج از کشور مي رويم که هيچ چيزيA را قبول ندارند و يا آتش پرست هستند، در اين صورت هم اگر يقين نداشته باشيم پاک است. حضرت موسي و حضرت آسيه در خانه ي فرعون زندگي مي کردند، فرعون هيچ چيزي را قبول نداشت و مي گفت که من خداي بزرگ شما هستم. پيغمبر ما با مشرکين و کفار زندگي مي کردند. عموي حضرت ابراهيم مشرک بود. حضرت با ايشان نشست و برخاست مي کرد و غذاي آنها را مي خورد. در هرصورت براي ما پاک است و خدا تأثير آن را بر مي دارد. مگر جايي که به حرام بودن و يا نجس بودن چيزي يقين داشته باشيم.
سوال- غذايي که همسايه هايي که خيلي انسان هاي خوبي نيستند و به در خانه ي ما مي آورند آيا پاک و خوردني است؟
پاسخ – اگر کسي يقين دارد که تمام درآمد فردي از راه حرام است و آن غذا راهم از راه حرام تهيه کرده، اشکال دارد. اما زماني که نمي دانيم اشکالي ندارد. بعد از اصل طهارت اصل حليت است. يعني همانطور که همه چيز براي ما پاک است همه چيز نيز حلال است مگر حرام بودن آن قطعي شود. بنابراين زماني که ميهماني مي رويم و يا همسايه ها براي ما غذا مي آورند تا زماني که نمي دانيم پاک است و خدا اثر آن را بر مي دارد.
سوال –گاهي اوقات برنج که مي پزم دانه هاي سياهي داخل آن مي بينم که احساس مي کنم شايد فضله ي موش و يا سوسک باشد چه کار بايد بکنم؟
پاسخ- انسان هاي وسواسي مدام به دنبال خون، فضله و چيزهايي از اين قبيل هستند. اين احساس را بايد از خود دور کنيم. با احساس حکم خدا درست نمي شود. اگر فردي خبره باشد و يا دو شاهد بگويند که واقعاً فضله ي موش است مي توان آن را فضله در نظر گرفت. اما صرف يک دانه ي سياه نبايد آن را فضله در نظر گرفت. حتي اگر يقين داريم که فضله داخل برنج افتاده بايد همان قسمت از غذا را جدا کنيم و برداريم. دين ما در مسائل شرعي با احساس درست نمي شود. دين نبايد بازيچه ي احساس ما باشد. سوسک و فضله ي آن اصلاً نجس نيست.
امام هشتم(ع) فرمود که پدرم موسي ابن جعفر را در عالم رويا ديدم به من فرمودند: فرزندم هروقت به شدت دچار بحران و گرفتاري شدي، اين دو نام خدا را زياد تکرار کن، يا رئوف و يا رحيم. انشاء الله به کمک خداوند از آن بحران بيرون بياييد. پيرمردي که پدر دو شهيد بود به نام مرحوم حاج آقا جعفر روحاني ايشان از بستگان ما بود. ايشان يک زماني به مشهد مشرف شده بودند. اين فرد عصايي داشت که با کمک آن راه مي رفت اما لاستيک انتهاي آن پاره شده بود و باعث مي شد که در صحن سر بخورد. ايشان مي گفت همانطور که داخل حرم مي شدم به ذهنم رسيد که چکاري بايد براي لاستيک انتهاي عصاي خود بکنم. در همين حالت بودم که يکي از خدامان جلو آمد و به من گفت که حاج آقا اين لاستيک به عصاي شما مي خورد؟ ديدم دقيقاً اندازه ي عصاي من است. آنقدر خوشحال شدم که گريه ام گرفت. گفتم يا امام هشتم شما به فکر لاستيک ته عصاي ما هستيد، آيا امکان دارد که به فکر ما نباشيد و ما را به بهشت نبريد و شفاعت نکنيد. امام رضا(ع) به دعبل فرمود: هرکسي به زيارت من بيايد با من و در درجه ي من در بهشت خواهد بود. انشاء الله از دور و نزديک زيارت امام رضا را فراموش نکنيد. در روايتي داريم هفتاد هزار و در روايت ديگري داريم که يک ميليون حج مقبول شده به آنها داده خواهد شد. افرادي که نمي توانند از راه دور يک زيارت جامعه را به نيت خود و بستگان خود بخوانند. امام هشتم فرمودند هرکسي خواهرم حضرت معصومه را زيارت کنند، من را زيارت کرده اند. السلام عليک يا ابا عبدالله.