حجت الاسلام فرحزاد: خدمت شما و همه بینندگان عزیز عرض سلام دارم و آرزوی بهترین‌ها برای همه عزیزان. ایام ماه مبارک رمضان که مهمانی خدای متعال است و هم حلول سال نوی شمسی را خدمت شما سروران خود تبریک عرض می‌کنم. خیلی از خدای متعال می‌خواهیم که دعایی که در اول سال خواندیم که حول حالنا الی احسن الحال، بهترین دعا است. مهم حال ما است. یعنی بقیه عناوین از بین می‌رود ولی آن روح ما و جان ما و قلب ما و حقیقت ما همیشه با خدا باشد، با اهل بیت باشد، با نشاط باشد، سرحال باشد، احسن حال، بهترین حالات حالی است که هیچ گناهی، معصیتی، خلافی، کدورتی، کینه‌ای در وجود ما نباشد. ان‌شاءالله که روز اول سال این دعا در حق همه به نحو احسن مستجاب شود.
ملایی: خیلی ممنون آقای حجت الاسلام فرحزاد. برای شما هم سال خیلی خوبی را آرزو می‌کنم. در طلیعه سال و در این لحظه‌های نورانی می‌خواهیم که دوباره ما را بهره‌مند کنید از نکات خوب و همیشگی خودتان.
حجت الاسلام فرحزاد: بسم الله الرحمن الرحیم. اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم. یک چیز نویی که شاید کمتر مطرح شده است خدمت سروران خود در این جلسه و در هم ماه پر خیر و برکت رمضان و ماه صیام و هم در ایام نوروز خدمت شما سروران و بینندگان عزیز و عزیزانی که از رادیو معارف پیگیری می‌کنند و شبکه افق و تکرار این برنامه را می‌بینند ان‌شاءالله خدا به همه آنها خیر و برکت بدهد. من واقعاً از مسئولین رسانه، مدیران و همه عوامل برنامه تشکر ویژه داریم و جا دارد باز هم یاد بکنیم از آقای نجم‌الدین عزیز که سحرها با مردم هستند و به دلیل زیادی کارهای زیاد نتوانستند در این برنامه ایفای نقش کنند و الحمدلله شما جایگزین شدید و جایگزین خوب که نبود ایشان را جبران می‌کنید. ما دو نوع عبادت داریم. یک نوع عبادت، عبادت‌هایی است که آداب و شرایط خاصی دارد. مثلاً عمره، زمان خاص، مکان خاص، سعی، طواف یا حج همینطور. و اعمال اینطوری هم ما در مکتب خود زیاد داریم. خود نماز چقدر آداب و شرایط دارد. وضو، طهارت، قبله، رکوع، سجده. خود روزه چقدر آداب دارد. در چه زمانی روزه بگیریم، از چه چیزهایی پرهیز کنیم. آداب و شرایط ویژه‌ای دارد. البته همه این عبادت‌ها در جای خودش درست است. واجبات به منزله آبی است که مورد نیاز بدن ما است یا اکسیژن است که باید به بدن ما برسد. واجبات را در هیچ حالی نباید ترک کرد ولی مستحبات را خیلی سفارش شده است که با میل و نشاط آنها را انجام بدهید. عبادات که شرایط و آداب خاصی دارد در جای خودش درست است و خیلی هم خوب است. ولی بعضی از عبادات را ما داریم که نه شرایط دارد، نه آداب دارد، نه زمان دارد، نه مکان دارد، نه قبله دارد، نه وضو می‌خواهد، نه غسل می‌خواهد. هیچ آداب و ترتیبی مجو، هر چه می‌خواهد دل تنگت بگو. که من می‌خواهم این عبادت دوم را یک مقداری اشاره کنم برای مردم عزیز خود که از این عبادت‌هایی که در ظاهر کم و مختصر و کوتاه ولی پرمایه و پرخیر و برکت است. چند تا هم حدیث برای این موضوع پیدا کرده‌ام. پیغمبر عظیم الشأن (ص) فرمودند: «خیر العباده ما قلّ و ثقل» خیر العباده یعنی بهترین عبادت آن است که قلَّ، قلیل باشد، ثقل، آسان باشد. تعبیر به خیر العباده شده است. یا در روایت دیگر فرمودند «خیر العباده اخفها» بهترین عبادت آن عبادتی است که سبک‌تر باشد. سنگین نباشد. البته در جای خودش باز هم دارم توضیح می‌دهم که عبادت‌هایی که آداب و شرایط ویژه و خاص دارد، زمان خاص، مکان خاص، اعمال شب قدر، اینها در جای خودش تأثیرگذار است، خوب هم هست، امتیاز هم خیلی دارد. ولی از این عبادت‌ها کوچکی که پر مایه است، پر خیر و برکت هستند، غافل نشویم. اینها هم به عنوان خیر العباده در روایات ما تعبیر شده است. من یک مثال ساده بزنم. سوره بقره حدوداً فکر می‌کنم نزدیک به چهل صفحه باشد. نزدیک به دو جزء است. طولانی‌ترین سوره قرآن است. سوره توحید که همان قل هو الله احد باشد یک خط است. من از شما بینندگان عزیز می‌پرسم کدام افضل است؟ من سوره توحید را بخوانم یا سوره بقره را بخوانم؟ قطعاً سوره توحید افضل است. هر دو کلام خدا است، هر دو وحی است، هر دو را بی‌وضو نمی‌شود دست بزنی. سوره توحید یک خط است، سوره بقره تقریباً 40 صفحه است ولی می‌فرماید تلاوت سوره توحید ثلث قرآن است. به اندازه ده جزء است. سه بار بخوانی یعنی همه قرآن را خوانده‌ای. و لذا ما برای اموات سه تا قل هو الله می‌خوانیم. سوره مبارکه حمد چهار پنج خط است. در عرض پنج ثانیه، ده ثانیه، تمام آن را می‌توانی بخوانی. ام الکتاب است. ثواب سی جزء قرآن است. اگر امر دائر شود که وقت من کم است. سوره بقره را بخوانم یا سوره حمد را بخوانم، سوره حمد افضل است. البته همه قرآن خیلی خوب است. می‌خواهم بگویم به کمی و زیادی نیست. کیفیت مهم‌تر است. ممکن است یک عملی به ظاهر کم باشد، مختصر باشد، کوچک باشد ولی پرمایه باشد. ثواب و بهره‌اش فوق‌العاده باشد. چرا اعمال کوچک خیلی تعریف شده است؟ اعمال کم، مختصر، خیلی تعریف شده است. دو سه جهت آن را از روایات گرفته‌ام برای شما عرض می‌کنم. باز تکرار می‌کنم واجبات را نمی‌شود ترک کرد. ما بیشتر بحث‌مان درباره مستحبات است. اعمال طولانی و سنگین آدم همه وقت و همه جا نمی‌تواند انجام بدهد. آداب دارد، شرایط دارد. مثلاً عمره هست. ما چند بار می‌توانیم انجام بدهیم؟ خیلی مواقع اصلاً راه بسته است. استطاعت بدنی نیست. رفتن محدود است. ولی اعمالی که جمع و جور مختصر است، شرط و زمان و مکان ندارد، همه وقت و همه جا سهل‌الوصول است. نشسته، خوابیده، ایستاده، باوضو، بی‌وضو، قبله، پشت به قبله می‌شود انجام بدهی. پس این سهل‌الوصولش، ‌همه وقت و همه جای خودش یک نکته مهمی است. دوم، اعمال طولانی گاهی برای بعضی افراد یا خیلی از افراد خسته‌کننده است. مثلاً می‌گوید این را چهارصد مرتبه بگو، هزار مرتبه بگو. دعای جوشن کبیر مثلاً چند صفحه است؟ یک ساعت یا کمتر یا بیشتر طول می‌کشد. خب ممکن است که من خسته شوم. خسته‌کننده باشد. امر دائر باشد که من یک عملی که به موازات آن انجام بدهم که همان ثواب را ببرم بهتر است یا اینکه یک عملی که طولانی و خسته‌کننده باشد چون این هم نکته مهمی است می‌خواهم عرض کنم. در روایات ما هست که لا تکره الا انفسکم العباده. یعنی یک کاری نکنید از عبادت زده شوید، ملول شوید، خسته شوید. بگوید من دیگر این دعا نه دیگر، این سوره نه دیگر، این نماز نه دیگر. ما نماز شبی که سیصد العفو، یازده رکعت، چهل تا مؤمن را وقتی برای یک کسی می‌گوییم می‌گوید: اه، اه، من اهل آن نیستم ولی می‌گوییم ما یک نماز شب کوچولو داریم، مطیره، بعد از نماز عشاء نشسته. از اینجا شروع کن، یک پله بیا بالاتر. رکعت آخر نماز شب وطر است. آن را بخوان. بهتر است که چهل تا مؤمن را دعا کنی، سیصد تا العفو بگویی، نگفتی یک ربنا آتنا بگو. اللهم اغفر. خدایا من را ببخش. حتی اکثر مراجع ما می‌گویند فارسی هم می‌شود. یک استغفرالله بگو. می‌خواهم بگویم وقتی شما خیلی بزرگ جلوه می‌دهی، اکثراً از زیر بار آن در می‌روند یا چند بار که می‌خوانند خسته می‌شوند ولی پلکانی شروع کنیم، لذا آن نماز شب کوچک، عبادت‌های کوچک و پرمایه را اهمیت بدهیم. برای شما روایت بخوانم. روایت قشنگی است. اگر عزیزان می‌توانند این را حتماً حفظ کنند. مولا امیرالمؤمنین (س) این حدیث در حاشیه مفاتیح هست. در حاشیه آن دعای مختصر مولا علی (ع). امیرالمؤمنین (ع) دیدند یک کسی «یدعوا بصحیفة الطویله» یک کتاب دعای بزرگی گرفته‌اند مثلاً بیست صحفه دعا، سی صفحه دعا. با زحمت دارند می‌خوانند. حضرت فرمودند خدایی که دعای طولانی را اجابت می‌کند، دعای کوتاه را هم اجابت می‌کند. من تمام دعاها را در چهار جمله برای شما خلاصه می‌کنم. جان ما به قربان این امام. روز اول عید نوروز، یاد امیرالمؤمنین، ذکر امیرالمؤمین جلا می‌دهد. دل‌ها را نورانی می‌کند، روشن می‌کند. شوق و اشتیاق ایجاد می‌کند. ماه رمضان هم که ماه مولا علی (ع) است. فرمودند من تمام دعاها یعنی هزاران مفاتیح و کتاب‌های دعا را جمع کنیم، همه دعاها را در چهار جمله خلاصه می‌کنم. یک، الحمدلله علی کل نعمت. دو، اسئل الله من کل خیر. سه، و اعوذ بالله من کل شر. چهار، واستغفر الله من کل ظن. والسلام. حفظ کردن آن خیلی راحت است. قبل از دعا مستحب است حمد و ستایش کنیم. جمله اول الحمدلله علی کل نعمته؛ خدایا شکرت بر همه نعمت‌ها. نعمت‌های خدا اندازه ندارد، قابل شمارش نیست. الحمدلله علی کل نعمت. دو، اسئل الله من کل... خدایا هر خیری که در عالم هست من از تو می خواهم. حتی می‌خواهم بگویم عربی هم نتوانستید فارسی بگویید. من از تو هر خیری را درخواست می‌کنم. نه یک خیر، دو خیر، صد خیر. خیری که به اولین و آخرین دادی، از اول خلقت. همه آن خیرها را به من بده. برای خدا که کاری ندارد.
ملایی: مثل همان در دعای رجبی که ماه رجب می‌خواندیم. و من ارجوه لکل خیر.
حجت الاسلام فرحزاد: بله. بعد هم می‌گوییم «أَعْطِنى‏ مِنْ خَيْرِ الدُّنْيا وَالْاخِرَة» شر دنیا و آخرت است. اول الحمدلله علی کل نعمت، دوم اسئل الله من کل خیر، سوم و اعوذ بالله من کل شر. خدایا از تمام شرور و شر و بدی‌ها به تو پناه می‌برم. شر اولین و آخرین. این سه. چهارم گناه یکی دو تا نداریم. استغفرالله من کل ذنب. خدایا من طلب مغفرت از همه گناه‌ها دارم. والسلام. اگر یک کسی عاشق است، حال دارد، عیبی ندارد. بخواند. من همین‌جا یک نکته تربیتی هم بگویم. بچه‌ها که تازه می‌خواهند سن تکلیف و عبادت، ما خیلی روایت داریم این دین متین است نرم نرم، پلکانی. یکهو بار سنگین زده شود، خسته شود. من دیگر با نماز و دعا و قرآن. یک آیه، یک سوره، یک چیز کوچک. نرم نرم. این هم روایت زیبایی است. در سفینة البحار امام صادق (ع) می‌فرماید من نوجوان بودم، محضر پدرم امام محمد باقر (ع) شرفیاب بودم. رفتیم زیارت خانه خدا. من نوجوان بودم، سرحال بودم. طواف خوشم آمد. هی شروع به طواف کردن کردم. هوای گرم مکه. حضرت می‌فرماید انقدر طواف می‌کردم که بدنم خسته شد خیس عرق شدم. همینطوری عرق از من می‌ریخت. پدرم امام محمد باقر هم متوجه شدند. فرمودند فرزند عزیزم «بُنَيَّ دُونَ مَا أَرَاكَ تَصْنَع‏» خودت را خسته نکن. زیاده‌روی در عبادت نکن. همانا اگر خدای متعال بنده‌ای را دوست بدارد، با عمل کم هم از او راضی می‌شود. یعنی لازم نیست خیلی طواف کنید. کم آن هم بکنی خدا از تو قبول می‌کند. عمل کم پرقیمت. پس چرا به ما عبادت‌های کوتاه و جمع و جور مختصر را ترغیب کردند؟ خیر العباده ما قل. یک، عبادت‌های طولانی چه بسا همه وقت و همه جا شدنی نباشد. دو، ممکن است که ملال‌آور و خسته‌کننده باشد و زدگی ایجاد کند. سومی آن از آن  دو تا مهم‌تر است. عبادت‌هایی که طولانی و مفصل است ما فراوان دیده‌ایم. کسی که مدتی مثلاً خیلی قرآن خوانده است، خیلی نماز شب خوانده است، خیلی دعا خوانده است، حتماً این احساس در وجود او می‌آید که من از همه بهتر هستم. غرور او را می‌گیرد. و این آفت عجیبی است. در صحیفه سجادیه، دعای مکارم الاخلاق که خدای متعال توفیق مرحمت کرد شاید نزدیک یک سال ما همین دعا را در همین برنامه برای عزیزان عرض کردیم. حضرت دعاهایی که می‌کنند، آفت‌های آن را هم پشت آن می‌گویند. «وَ عَبِّدْنِي لَكَ وَ لَا تُفْسِدْ عِبَادَتِي بِالْعُجْب» خدایا توفیق بندگی و عبادت به من مرحمت بکن ولی عبادت من را با غرور و عجب فاسد نکن. آفت عبادت‌های طولانی... من از اینکه مثلاً یک عبادت کوچک انجام دادم، حالا مثال‌های آن را می‌زنیم. هیچ‌وقت مغرور نمی‌شود. حالا یک قل هو الله خواندم. اما من یک سوره بقره خواندم. من چهل صفحه... نمی‌گویم نخوانید. اگر شما را غرور نمی‌گیرد بخوانید. آفت عبادت می‌فرماید غرور است، تکبر است، خودبرتربینی است. داستان قرآنی که تکرار شده است. شیطان شش هزار سال عبادت کرد. شش هزار سال. از زمان پیغمبر متعال هزار و چهارصد و خورده‌ای سال است. عمر چند تا آدم می‌شود. ولی امیرالمؤمنین طولانی‌ترین خطبه نهج‌البلاغه خطبه قاصعه است، فرمودند عمل طولانی شش هزار سال او، با یک غرور، تکبر چند ثانیه‌ای که یک سجده به حضرت آدم خلیفة الله گفتند بکن. سجده به حضرت آدم سه ثانیه، پنج ثانیه وقت می‌گیرد. خودت را بشکن، بگو این بهتر است. چشم. برو زمین بیفت. نکرد. عبادت شش هزار سال او پاک شد، محو شد. «أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِيلَ وَ جَهْدَهُ الْجَهِيد عن کبر ساعة واحده» عجب چه ویروس خطرناکی است. خیلی خطرناک است. بزرگی می‌فرمود: من در میان تمام رذایل این را از همه بیشتر می‌خواهم که در مقابل خدا عنوان برای خودم درست نکنم. تعیّن. من، منیت. ما حدیث داریم کسی بگوید من عالم هستم او جاهل است. من چنین و چنان هستم پاک شد، تمام شد، زمین خورد. این حدیث تند است من از همه عزیزان عذر می‌خواهم. حماقت کی از همه بیشتر است؟ آخه احمقی هم مثل عقل، درجه، مراتب دارد. کی از همه عاقل‌تر است، کی از همه احمق‌تر است. امیرالمؤمنین (س) فرمودند: «أَحْمَقُ النَّاسِ مَنْ ظَنَّ أَنَّهُ أَعْقَلُ النَّاس‏» احمق‌ترین مردم آن کسی است که بگوید من از همه بیشتر می‌فهمم، سواد من از همه بیشتر است. از همه نفهم‌تر است. اینجا در گوی ما شکسته‌دلی می‌خرند و بس/ بازار خودفروشی از آن سوی دیگر است. اگر خودت را ول کنی تو را می‌گیرند، اگر خودت را بگیری ولت می‌کنند. هرگز نخورد آب زمینی که بلند است. راه خدا، راه شکستگی است، راه بندگی است، راه منم منم نیست. لذا عبادت‌هایی که آدم‌های ضعیفی مثل ما، آدم‌های کامل که میلیون‌ انسان عبادت کنند غرور نمی‌گیرند. مثل شیطان. می‌گویند یک کسی نماز می‌خواند خیلی با آب و تاب و ولاالضالین را می‌کشید، چند نفر نشسته بودند خیلی خوششان آمد. گفتند به‌به عجب نماز باحالی. تاب نیاورد. نماز خود را شکست و گفت روزه هم هستم، پنج سفر هم مکه رفته‌ام. این واقعاً خطرناک است. لذا عبادت‌های جمع و جور و مختصر را خدا دوست دارد. نمره می‌دهد. اینطور نیست که ملی که طمطراق و بگیر و ببند و چه‌بسا عمل‌های ریزی که خالص است گوشه کنار. خدا رضای خودش را در همه اعمال مخفی کرده است. نمی‌دانیم کدام عمل. لذا دنبال عبادت‌هایی که ریز است، مختصر است، خالص است، غرور برای ما نمی‌آورد. یکی از آن عبادت‌های ریز و بدون هیچ شرط و شروط، صلوات بر محمد و آل محمد است. ذکر شریف صلوات. نه وضو می‌خواهید، نه قبله می‌خواهد، نه زمان می‌خواهد، نه مکان می‌خواهد. نشسته، خوابیده، ایستاده، در حال راه رفتن، کسی غسل بر او واجب است، کسی بدن یا لباس او ناپاک است، مثلاً خدای ناکرده مریض است نمی‌تواند برود طهارت بگیرد. چه عیب دارد؟ در هر حالی، در هر شرایطی. حضرت موسی علی نبینا و آله و علیه السلام، به خدا گفت خدایا من بعضی جاها حیا می‌کنم تو را یاد بکنم. مثلاً عذر می‌خواهم حمامی، برای شست‌وشوی بدنی، بدنم لخت است. خدا چه فرمود: فرمود یا موسی ذکری حسن علی کل حال. می‌شود جایی برویم خدا نباشد؟ می‌شود جایی برویم... من جایزه می‌دهم بیننده‌ای، شنونده‌ای، موردی پیدا کند بگویند اینجا خدا را یاد نکنی بهتر است. ما چنین چیزی نداریم. ذکر خدا چه قلبی و چه زبانی. اصلاً ما چقدر برای حمام رفتن دعا داریم، معذرت می‌خواهم دستشویی دعا داریم که خدایا شکرت، چه نعمتی به من دادی. من می‌توانم آفت‌ها را دور بکنم، بدن خود را تمیز کنم. زیر آب گرم می‌روی بگو خدایا من به تو پناه می‌برم از آتش جهنم، آب داغ طاقت ندارد. آتش جهنم را چطور طاقت دارم؟ اصلاً خدا می‌فرماید: «یابن آدم انا بدک اللازم فلزم بدک» در فارسی، عربی، هر دو می‌گوییم لابد. لابد یعنی چیزی که خواهی نخواهی همیشه با ما است. ما می‌توانیم از خودمان جدا شویم؟ خودیت ما همیشه با ما هست. اگر مثلاً شوری را از نمک بگیریم، دیگر نمک نیست. در ذاتش هست. همانطوری که از ذات خود نمی‌توانیم جدا شویم، از خدا هم محال است که جدا شویم. خدا رحمت کند آقای دولابی، برعکس این ترجمه‌هایی که به نظرم ترجمه خیلی شلی است. که لم یلد و لم یولد یعنی اینکه نه خدا می‌زاید و نه زاییده شده است. این مال آدم‌ها و طبیعت است. معنای لم یلد و لم یولد این است که هیچ از خدا جدا نشده، خدا هم از کسی جدا نیست. از هیچ موجودی. حضرت امیر فرمودند: داخل، داخل در عصر نه اینکه قاطی شده باشد. نه، هویت ما، همه چیز ما از او است. وجود ما، حول ما، قوه ما، ظاهر ما، باطن ما از او است. نه خدا از موجودی جداست نه موجودی از خدا جدا است. لذا خدا می‌فرماید من بد لازم تو هستم. ملازم من باش. من از خودت به خودت نزدیک‌تر هستم. از رگ گردن. من را رها نکن. یاد من را فراموش نکن. ذکر خدا، حسن. ذکر که می‌گوییم یکی از آنها صلوات است. سبحان الله، الحمدلله، لا اله الا الله، استغفر الله، همه ذکرها در هر شرایطی، در هر حالی، مستحب است. خیلی هم سفارش شده است و عبادت کوتاهی است که راحت و آسان بدون شرط و شروط.
ملایی: خیلی عالی. از شما ممنون هستم. نکات خیلی ارزشمندی بود.
 صفحه سیزدهم قرآن کریم آیات 84 تا 88 سوره مبارکه بقره