حجت الاسلام فرحزاد: علیکم السلام و رحمه الله. خدمت شما و همه بینندگان خوب و عزیز عرض سلام دارم. ولادت سرتاسر نور امام یازدهم، امام حسن عسگری، را پشت سر گذاشتیم و امشب هم در آستانه رحلت کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه علیها سلام هستیم. پیشاپیش تسلیت عرض می کنیم. همان جوری که هفته قبل هم اشاره کردم ما ناشکری و ناسپاسی مان کلاً خیلی فوق العاده است.  این باران ها و برف ها و رحمت هایی که نازل شده است در بخشی از استان ها و مملکت ما واقعاً جای تشکر دارد و اگر ما شکرگزار و قدردان باشیم قطعاً خدای متعال وعده ای که داده است «لَأَزیدَنَّکُم».ان شاءالله شاکر نعمت ها باشیم تا خدای متعال نعمت ها را کامل و به اتمام برساند.
شریعتی: ان شاءالله. حالتان چطور است؟
حجت الاسلام فرحزاد: الحمدلله ، الهی شکر.
شریعتی: الحمدلله . شب وفات کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه است. دوستانی که قم مشرف هستند حتماً برای ما دعا بکنند، سلام ما را محضر حضرت برسانند. سالروز رحلت علامه بزرگوار، علامه طباطبایی، هم هست. روز کتاب و کتابخوانی هم هست. خلاصه امروز راجع به این مناسبت ها در بخش های مختلف ان شاءالله با آقای فرحزاد به گفتگو خواهیم نشست. اما صحیفه نورانی سجادیه.
حجت الاسلام فرحزاد: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ / الحَمدُللهِ رَبِّ العالَمین» «اللهُمَّ صَلَّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم». دعای 30 که راجع به دِین بود مفصلاً تقریباً صحبت کردیم. شرایط دِین و قرض الحسنه چقدر ثواب دارد و دعاهایی که برای ادای دِین است. این ها را هفته های گذشته گفتیم. دعای 31 صحیفه سجادیه درباره توبه است که این هم موضوعی است که خیلی مورد ابتلا و نیاز همه افراد جامعه است. حالا بخشی از کلمات نورانی دعای 31 را می خوانیم و بعد راجع به توبه و فضیلت توبه و شرایط توبه ان شاءالله هفته های آینده بیشتر صحبت می کنیم. «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ» «اللَّهُمَّ يَا مَنْ لَا يَصِفُهُ نَعْتُ الْوَاصِفِينَ» خدایا تو کسی هستی که وصف وصف کننده ها به تو نمی رسد. یعنی آن چه می گوییم به اندازه درک و فهم خود ما است، خدا برتر و بالاتر از وصف واصفین است. «وَ يَا مَنْ لَا يُجَاوِزُهُ رَجَاءُ الرَّاجِينَ» امید امیدواران از او تجاوز نمی کند؛ یعنی هر امیدی داشته باشند خدا برایش کاری ندارد. روایت زیبایی در یکی از دعاها است که اگر تمام امید امیدواران را من برآورده بکنم ذره ای از مُلک من کم نمی شود. کسی نمی تواند بیشتر از اندازه بخواهد که خدا نتواند یا نخواهد بدهد. امید از خدا تجاوز نمی کند. «وَ يَا مَنْ لَا يَضِيعُ لَدَيْهِ أَجْرُ الْمحْسِنِينَ» کمتر چیز، «ذَرَةُ المِثقال»، کسی احسان کند، کار نیک بکند. این هم نکته قشنگی است عرض کنم. چند چیز در روایات ما است، یک موقع یادم است آقای حسینی قمی مفصل گفتند، که ربطی به مومن بودن ندارد. یعنی غیر مومن هم کسی این کار را انجام دهد، مثلاً برای اهل بیت قدمی بردارد خدا به او پاداش می دهد.
شریعتی: اهل سخاوت باشد.
حجت الاسلام فرحزاد: ولو کافر باشد. یک موردش احسان است که «هَل جَزاءُ الاِحسانَ إلَّا الاِحسانَ». امام هفتم فرمود کافر هم باشد اگر خیریه ای دارد، فقرا را اطعام می کند، خدا به او جزا و اجر و مزد می دهد. هیچ اجز احسان کننده ای را خدا ضایع نمی کند و او منتهای خوف عابدین است. یعنی افرادی که  اهل عبادت واقعی هستند ترس واقعی شان از خدای متعال است. «وَ يَا مَنْ هُوَ غَايَةُ خَشْيَةِ الْمُتَّقِينَ». خشیت بالاتر از خوف است. خوف ممکن است از جهنم باشد، از گناه باشد. خشیت آن عظمت و بزرگی و هیبت حق تعالی است. افرادی که متقی هستند، گناه هم نمی کنند، اهل گناه نیستند، ولی آن عظمت و بزرگی و خشیت خدا آن ها را می گیرد و خدای متعال انتهای خشیت متقین است. راجع به توبه البته نکات مهم زیاد است. من امروز ان شاءالله کمتر صحبت می کنم  که از هفته گذشته یک مقدار مانده است و بحث معرفت نفس و یک مقدار هم فرصت باشد راجع به حضرت فاطمه معصومه علیها سلام عرایضی داشته باشیم. اولین موضوعی که باید توجه داشته باشیم توبه از الطاف بسیار بسیار مهم خدای متعال بر بندگان است، که اگر راه توبه نبود یعنی راه توبه را خدا باز نمی کرد غیر از معصومین و متقین کامل، همه جهنم می رفتند. کسی یک بار گناه کند دیگر  راه برگشت نباشد، توبه را خدا بگوید نمی پذیرد.
شریعتی: مثل یک باتلاق می ماند که فرو می روی.
حجت الاسلام فرحزاد: دیگر تمام می شود. یک بار که فرو رفتی تمام می شود. پس چقدر ما باید خدا را شکر کنیم که خدا توابین را دوست دارد، راه توبه را باز کرده است، آن ها را نوازش می کند، حتی سیئات را تبدیل به حسنات می کند، راهکارهای فراوان  که می گوییم برای بازگشت و توبه گذاشته است. در یکی از دعاهای امام سجاد (ع)، مناجات تائبین، حضرت عرضه  می دارد خدایا: «اَنتَ الَّذي فَتَحتَ تابَ لِعِبادِک سَمَیتَهُ تُوبَه» خدایا تو کسی هستی که راه توبه را به روی بندگانت باز کردی و نام آن را باب التوبه گذاشتی. در قرآن فرموده است: «تُوبَوا إلَی اللهِ تَوبَةً نَصُوحا» توبه خالصانه، خیرخواهانه، از گناهتان داشته باشید، همه به سوی خدا توبه کنید. «فَمَا عُذُرُ الباب مَن اَغفَلَ البابِ بَعدَ فَتحِه» حضرت عرضه می داد در این دعا خدایی که درِ توبه را باز کرده است و همواره می گوید بیایید، من می بخشم، می آمرزم، دیگر چه عذری دارد آن کسی که توبه و استغفار نمی کند، پشیمان نمی شود و راه برگشت را نمی آید. او دیگر به خودش ظلم و ستم کرده است. حالا من  اجازه می خواهم همین جا چون وارد بحث توبه بشویم از بحثمان  یک مقدار دور می شویم.
شریعتی: خیلی بحث مفصل و پر باری است.
حجت الاسلام فرحزاد: خیلی هم مورد نیاز است. هفته گذشته اگر خدمت عزیزان آن هایی که حضور ذهن دارند، عرض کردیم که یکی از چیزهایی که امام سجاد در دعای ادای دِین خواستند: «اللَّهُمَّ حَبِّبْ إِلَيَّ صُحْبَةَ الْفُقَرَاء» که خدایا محبوب دل من قرار بده همنشینی و مجالست با فقرا را. که مفصل روایت هایش را خواندیم که پیغمبر فرمود من مسکین و مساکین را دوست دارم، با مساکین محشور می شوم، احترام فقرا خیلی واجب است، احترام مستضعفین خیلی واجب است. اشعار خیلی زیبایی دیدم حافظ داشت. من  باز هم عرض کردم، حافظ را به دید یک شاعر نگاه نکنیم. حافظ واقعاً اهل راه بوده است، اهل سیر و سلوک بوده است، اهل عرفان بوده است، اهل معنا بوده است. یک ویژگی مهمش این بوده که قرآن را با 14 روایتش حفظ بوده است.
شریعتی: و هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم.
حجت الاسلام فرحزاد: خیلی اشعار زیبایی دارد. می گوید: روضه خلد  برین خلوت درویشان است. «الفُقراءُ مُلُوکُ اَهلِ الجَنَة» ملوک اهل بهشت، فقرا هستند. درویش عرض کردم به معنای مستضعفی که صابر و راضی است، شاکر و راضی است.
روضه خلد  برین خلوت درویشان است
مایه ی محتشمی خدمت درویشان است
گنج عزلت که طلسمات عجایب دارد
فتح آن در نظر رحمت درویشان است
 البته، حالا عرض می کنیم درویش به معنی فقیر واقعی هم هست؛ یعنی کسی که فقیر الی الله شده است و در مقابل خدا احساس نداری می کند.
شریعتی: «أَنتُمُ الفُقَراءُ إلَی الله».
حجت الاسلام فرحزاد: این ها اگر یک نظر  کنند همه طلسمات را باطل می کنند.
گنج عزلت که طلسمات عجایب دارد
فتح آن در نظر رحمت درویشان است
قصر فردوس که رضوانش به دربانی رفت
منظری از چمن نزهت درویشان  است
مالک بهشت اسمش  رضوان است،  و سرپرست جهنم اسمش مالک است. رضوان سرپرست بهشت است که دربانی بهشت را دارد.
قصر فردوس که رضوانش به دربانی رفت
منظری از چمن نزهت درویشان  است
این آیه قرآن  است: «قُل هِيَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِي الحَیَاةِ الدُّنیَا خَالِصَةً یَومَ القِیَامَةِ» یعنی بهشت برین خالص برای آن هایی که ایمان آوردند  در حیات دنیا روز قیامت در اختیار آن ها قرار می دهد. این هایی که هم با فقر ساختند و هم آن هایی که فقیر إلی الله بودند، دربست بهشت برای این ها است. روایت هم  داریم: «مُلُوکُ الدُنیا وَ الآخِرَة الفُقَراءُ الراضُونَ» ملوک دنیا و آخرت فقرایی هستند که راضی به رضای خدا هستند.
شریعتی: صابر هستند.
حجت الاسلام فرحزاد: آن هایی که دنبال خودسازی هستند واقعاً باید بدانند که با چه راهی می توانند خودشان را بسازند، حافظ یک جوابی داده است که خیلی قشنگ است. می گوید:
آن چه زر می شود از پرتو آن قلب سیاه
کیمیائیست که در صحبت درویشان  است
ریشه تمام رذایل غرور و تکبر است. با فقرا مجالست می کنی به این ها نوازش می کنی  صفات آن ها را می گیری، تواضع و ادب و فروتنی. این غرور را می شکند.
شریعتی: این من ات را می تراشی.
حجت الاسلام فرحزاد: احسنت. فرمود: «جالِسُ الفُقَراء تَزداد شُکراً» همنشین  فقرا که می شوی دیگر از خدا طلبکار نمی شوی. می بینی خدا خیلی چیز به تو داده است، شکرت بالا می رود. امام  صادق (ع) فرمود: «لَمَجلِسٌ أَجلِسُهُ إلَی مَن أثِقُ بِهِ اوثَقُ فِي نَفسِي مِن عَمَلِ سَنَةٍ» یعنی یک جلسه با یک مومنی بنشینم که وثوق به دینش دارم برای من از عبادت یک سال بالاتر است. یعنی یک انسان  با فقیر صابر راضی می نشیند و بوی خدایی می دهد، از عبادت یک سال بالاتر است.
آن چه زر می شود از پرتو آن قلب سیاه
کیمیائیست که در صحبت درویشان  است
عرض کردم باید فرهنگ هایمان  را به هم بزنیم. ما واقعاً در مجالس کسی که پول و پوز و اسم و رسم دارد، حتی مجالس مذهبی ما، هیئت های ما، مساجد ما، ختم ما. آدم ها را بالا می برند تعریف و تمجید می کنند. حالا هزارتا فقیر می آید اصلاً کسی نمی گوید  این ها آمدند و رفتند جا بدهیم، بالا ببریم، ابدا. این واقعاً معضل جدی جامعه ما است.
شریعتی: یا خود آن هایی که یک جایگاهی، یک مال و منالی دارند، به بقیه هم همین جور نگاه می کنند متاسفانه.
حجت الاسلام فرحزاد: لذا حافظ می گوید که:
ای توانگر مفروش این همه نخوت که تو را
سر و زر در کنفِ همتِ درویشان است
در روایت داریم که پیغمبر خدا فرمود: «إنَّ ما تُرزَقُون وَ تُنصَرونَ بِضُعَفائِکُم». این ها ولی نعمت شما هستند، خدا به برکت این ها به شما یاری می کند، رزق و روزی می دهد.
گنج قارون که فرو می شود از قهر هنوز
خوانده باشی که هم از غیرت درویشان است
به خاطر این که یک تهمت قارون زد، موسی کلیم الله غیرتش نگنجید این تهمت، یک آه کشید همین طوری دارد فرو می رود.
گنج قارون که فرو می شود از قهر هنوز
خوانده باشی که هم از غیرت درویشان است
البته همه اشعار این  غزل را من نیاوردم، مفصل تر است.
حافظ از آب حیات ازلی می خواهی    
منبعش خاک در خلوت درویشان است
هم درویش عرض کردم به معنی کسانی که فقیر الی الله هستند و هم به معنی این  که راضی و قانع هستند، آبرومند  هستند. حالا یک آقای بزرگواری که خودش هم البته درویش بود، می گفت درویش یعنی آن  که در وی اش است، یعنی آن که از خود بیرون آمده است در وی اش. محو او شده است. درویش واقعی او است. عرض کردم؛ واقعاً یک مقدار در زندگی مان، هر کسی، شما و بنده، در فامیل، در  رفقا، در همسایه ها، در همکارها، در هر کسی، آن  که ضعیف است با او بنشینیم، به او محبت کنیم، کمبودها و کاستی هایی دارد کمک کنیم. اهل بیت این ها را خیلی دوست دارند.
شریعتی: خود امام  عسگری مگر نفرمود دو خصلت هستند: ایمان و نفع الاخوان.
حجت الاسلام فرحزاد: نفع الاخوان را کنار خودش گذاشته است. یعنی ایمان  به خدا یعنی خدا باوری، کنار خدا ببری نفع الاخوان. یعنی اگر به کسی بگویی من خدا و چهارده معصوم عاشق هستم و می پرستم اما چه فایده اگر خیرت به کسی نرسد. یک روایتی است، این روایت خیلی زیباست. این که خدا را جدا از خلق نبینیم، خلق با خدا هستند، خدا با خلق است. فرمود: «اَشَّدُهُم حُباً لِله اَشَّدُ حُباً لِلناس» آن هایی خدا را خیلی دوست دارند که مردم را هم خیلی دوست بدارند. خدا می گوید به من قرض بدهید، خدا که احتیاجی به قرض ندارد.
شریعتی: یک جایی می بیند همه یکی می شوند.
حجت الاسلام فرحزاد: بله. «اَشَّدُهُم حُباً لِله اَشَّدُ حُباً لِلناس». یعنی آن جلوه محبت خدا اگر قشنگ در کسی تجلی کند راهش این است که به مخلوقات خدا عشق می ورزد، به بندگان خدا عشق می ورزد، به این ها محبت می کند. ملاعبدالله یک جمله قشنگی دارد. می گوید: «طریقه اغنیا و اهل دنیا و پول و مقام پرست ها بر هیچ چیزی نیست». یعنی هیچ چیزی دستشان نیست. یعنی با یک نفس که بند بیاید پوچِ پوچ  هستند. «و در طریقه انبیا و اهل دنیا خیری نیست، می پندارند که در کاری اند اما بر هیچ هستند». یک جمله ای دارد خیلی جمله عجیبی است. می گوید: «به خدا که یک ساعت با فقیری نشستن، دوست تر دارم از یک سال حکومت بر اقلیمی کردن». خیلی عجیب است. ببینید چه برکاتی دارد. «به خدا که یک ساعت با فقیری نشستن، دوست تر دارم از یک سال حکومت بر اقلیمی کردن. ای ولی و حبیب من، دستی بر خود کشان و دستی بر جهان. بند بگسل باش و آزاد ای پسر، کم باشی بند زیر و بند زر». یعنی بندها را کسی باز کند زود رستگار می شود، زود نجات پیدا می کند. من از همین جا که بحث مجالست فقرا را مطرح کردیم می خواهیم گریز بزنیم به بحث معرفت نفس و این که خیلی این معرفت نفس مهم است و هر چه هست در همین است. ریشه و بنیاد همه کمالات و خوبی ها این است که ما خودمان را بشناسیم و خودمان را اصلاح کنیم.
شریعتی: و همین رفتارهای ما را هم، مثلاً این نمونه ای که امروز شما اشاره کردید با فقرا چگونه معاشرت داشته باشیم و معانست داشته باشیم، خود معرفت نفس تنظیمش می کند.
حجت الاسلام فرحزاد: احسنت، همین جور است. ببینید همان جوری که شما هم اشاره کردید ما دو نوع فقیر داریم. یکی فقیر ظاهری؛ همین هایی که از نظر مالی و اقتصادی ضعیف هستند  که معاشرت با این ها، محبت به این ها، فوق العاده انسان را بالا می برد از نظر معنا، از نظر کمال، از نظر قرب به خدا. یک فقیر هم فقیری است که به فقر واقعی خودش رسیده است؛ یعنی هیچی نداری، دست خالی بودن، پوچی خودش را در مقابل خدای متعال درک کرده است. همین معنا است که پیغمبر خدا می فرماید: «الفَقرُ فَخری وَ اَفتَخِر» فقر افتخار من است. مسلماً بی پولی را افتخار نمی گوید. آن هم یک لطفی است که خدا میدان دنیا به ما نداده است که جولان بدهیم. ولی معنی واقعی اش باید همین باشد که من افتخارم این است که فقر خودم و دست خالی بودن خودم را درک کرده ام.
شریعتی: غنی مطلق.
حجت الاسلام فرحزاد: غنی مطلق اوست و ما فقر محض هستیم. راه رسیدن به غنا این است که اقرار به فقر بکند، به کمبودها، به کاستی ها، به ناداری ها، تا به قناع مطلع برسد.
شریعتی: چندان که خدا غنی است ما محتاجیم.
حجت الاسلام فرحزاد: یعنی بی نهایت. او بی نهایت غنی است، ما هم بی نهایت محتاج هستیم. یعنی یک سر سوزن از خودمان هیچ چیزی نداریم. لذا این آیه مبارکه که می فرماید: «یا ایُّهَا النّاس اَنتُمُ الفُقَراءُ إِلَی الله»، خطاب به کل ناس است. ای تمام انسان های عالم، شما فقیر الی الله هستید، از خودت چه داری. شما در نماز بعد از سجده می خواهید بلند شوید چه می گویید؟
شریعتی: «بِحولِ الله وَقُوتِهِ اَقومُ وَاقعُد».
حجت الاسلام فرحزاد: به حول خدا و قوه خدا. حول یعنی بدن و ظاهر و جسم و صورت و عالم ملک ما را می گوید. قوه، عالم معنا و روح و باطن و حقیقت ما را می گوید. ظاهر ما هم از خداست، باطن ما هم از خداست. پس از خودت چه داری. خیلی لاف بیخودی می زنی. «اَقومُ وَاقعُد». آیت الله دولابی می فرمودند، «اَقومُ وَاقعُد». تو که هستی. می خواهی  بلند شوی اگر خدا به تو نظر نکند لحظه به لحظه، از جایت نمی توانی بلند شوی. یک لحظه ایست قلبی تمام است، یک لحظه نفس بند بیاید تمام است.
شریعتی: یعنی «اَقومُ وَاقعُد» باز هم در آن یک منی است. این را هم کنار بگذار.
حجت الاسلام فرحزاد: بله. این  «اَقومُ وَاقعُد» ما را بیچاره کرده است. ایشان تعبیر خیلی تندی داشتند که این خیلی باز در این بو دارد، باز دارید یک وری می روی. «بِحولِ الله وَقُوتِهِ اَقومُ وَاقعُد». یعنی دیگر تمام. «لا حَولَ وَلا قُوَةَ إلَّا بِالله». «لا حَولَ وَلا قُوَةَ إلَّا بِالله»، «اَقومُ وَاقعُد» را نفی می کند. باز تو داری می گویی «اَقومُ وَاقعُد». چرا پیامبران و امامان این همه مقام پیدا کردند؟ تمام مقاماتی که خدا به این ها داده است راهش این بوده که در خانه خدا اقرار به فقر، اقرار به عجز، اقرار به زجر، اقرار به هیچی نداری، کردند. من باز خواهش دارم این دعای آقا امیرالمومنین علی (ع) در مسجد کوفه را هر چند وقت یک بار عزیزان مرور کنند. من یک موقعی این دعا را برای آیت الله بهاءالدینی نوارش در ماشین بود، ایشان را جایی می بردم این نوار را گذاشتم. خیلی خوشش آمد. «مَولايَ یَا مَولايَ، اَنتَ المالِک وَ اَنَا المَملُوکُ» مالک مطلق اوست. من از خودم چه دارم. نفسم از من است، پولم از من است، لباسم از من است، بدنم از من است. هیچ چیزی از خودم ندارم. این دعایی  که ما در دعاها فراوان داریم، شب قدر هم از بهترین دعایی است که شب قدر فرمودند حتماً بخوانید. «اللّهُمَّ إِنِّي لا اَملِکُ لِنَفسي نَفعاً وَ لا ضَرا و لا مَوتاً و لا حَیاةً وَ لا نُشُوراً». یعنی نفی مطلق.
شریعتی: «اَنتَ الحَی وَ اَنَا المَیِت».
حجت الاسلام فرحزاد: اوجش این است. تو حی هستی، نمی گوید من بعداً می میرم. منهای خدا میت صد درصد. درک این مهم است. جان ما به قربان امیرالمومنین. این فرمایش خود پیغمبر خداست که فرمود اگر به مرده راه رونده می خواهید نگاه کنید، نگاه کنید به مولا علی بن ابی طالب (ع) که فانی لِله و ذوب فِی الله و باقی لِله است.  یعنی از خودش هیچ اراده ای ندارد. این روایت را اهل سنت هم نقل کردند. «علیٌ مَمسوسٌ فِي ذاتِ الله» یعنی همه حول و قوه اش را از خدا می بیند، از خودش هیچ نماد و نشانی ندارد.
شریعتی: حاج آقا می فرمودند مومن مثل میت در دستان غسال ها.
حجت الاسلام فرحزاد: احسنت. امیرالمومنین در مقابل خدا همین جور بودند. لذا یک ذره اصطکاک با خدا ندارند، یک چیزی خلاف آن  که خدا می خواهد نمی خواهند، در سطح مشیت خدا هستند. چون این طوری هستند خدا هم  همه اختیارات عالم را در اختیار این ها گذاشته است. قلب این ها محل مشیت خدا است. هر چه که این ها بخواهند خدا می خواهد، هر چه  که خدا بخواهد این ها هم همان را می خواهند. آن سمتش را هم داریم که آن چه که خدا بخواهد ما می خواهیم و «نَحنُ إذا شاءَ شاءَ الله» چون توحید کنار رفته است. می گویند  یک بزرگی گفته بود که من همیشه مستجاب الدعوه هستم. گفتند چطور. گفت به خاطر این  که هر چه خدا می خواهد من  هم همان را می خواهم. این  استجابت دعا بالاترین استجابت دعا است. شما هفت بار گفتی «یا قاضيَ الحاجات» یعنی این قلبت دیگر حاجتی نمی ماند. من می خواهم بگویم قلبی که به خدا وصل شد به قنا مطلق وصل شد. اصلاً فقر می ماند، اصلاً کمبود دارد که بگوید به من یک چیز بدهید. قلبت را خدا یکی شد، این قطره وصل به دریا شد. دیگر چیزی نمی خواهد. این جمله خیلی عجیب است. این یکی دو روز نمی دانم سمت خدا بود یا جای دیگر دیدم یک کسی می گفت. خیلی عالی و جذاب است. مولا امیرالمومنین علی (ع) به مسافرت رفتند. برگشتند دیدند  حضرت زهرا یک مقدار بدنشان ضعیف شده است، رنگشان زرد شده است، از بی غذایی و ضعف جسمی. فرمودند فاطمه جان  چرا رنگ شما زرد شده است. فرمودند که چیزی نبوده است، این چند روز کم غذا خوردم. حضرت فرمودند که چرا از من نخواستی. فرمودند  که من ترسیدم که شما را به تکلف بیندازم، یک وقت در توانتان نباشد. «اُکَلِفُکَ ما لا یَقدِرُ عَلَیهِ» گفتم یک وقت نتوانید. فرمودند چرا از خدا نخواستی، از خدا می خواستی. جواب ببینید چیست، همین حرفی که ما الان زدیم. فرمود: «شَغَلَتني عَن المَسأَلَةِ لَذَةُ خِدمَتِه» یعنی آن قدر عشق به خدا، لذت انس با خدا با قاضی الحاجات، این دل با خدا پیوندش زیاد بود من را مشغول کرده بود که از خدا نان و آب بخواهم.
شریعتی: دیگر اصلاً یادم رفته بود.
حجت الاسلام فرحزاد: شما با یک رفیق جان  جانی برخورد می کنیم 2-3 ساعت می نشینید، اصلاً یادتان می رود. من مثال را خیلی پایین بیاورم. این بچه های ما خیلی عشق فوتبال دارند در گرمای 40-50 درجه زیر آفتاب فوتبال بازی می کنند، دست و پایشان زخمی می شود، نهار نخورده اند، صبحانه نخورده اند. می گوید نه، یک گل دیگر بزنیم. عشق گل زدن، عشق فوتبال ، از خواب و خوراک و غذا  مهم تر است. 3 نصفه شب بلند می شود فیلم مهم، فوتبال مهم، را ببیند. از خواب می پرد.
شریعتی: یعنی به یک جایی می رسی  که خودت یادت می رود.
حجت الاسلام فرحزاد: یک چیزی به تو می دهند که اصلاً حاجت ها پوچ و کشک است.
شریعتی: اصلاً خودی نیست.
حجت الاسلام فرحزاد: آیت الله بهاءالدینی خدا رحمتشان  کند، بارها می فرمودند ما مشکلمان این است  که دل  ما با خدا خیلی قاطی نشده است. فرمودند  یک ذره کسی با دستگاه خدا آشنا بشود، یک چشمه  کوچک نشان دهد، یک جلوه کوچک، یک جذبه کوچک. گفت:
باده درد آلودتان مجنون  کند
صاف اگر باشد ندانم چون کند
یعنی عشق به یک فوتبال، عشق به یک بازی، آدم را از همه چیز بیگانه می کند. آن وقت آن جلوه حقیقی، جمال یوسف، فراموش کردند دستشان را بریدند. جمال یوسف این قدر جذاب است، حضرت زهرا با خدا که انس می گیرد. راجع به حضرت موسی هم داریم: «وَ عَجِلتُ إلَیکِ رَبِّ لِتَرضَی» خدا به او گفت که بیا کوه طور، وعده ملاقات داد. من با عجله رفتم برای این که تو راضی بشوی. چند روز امام صادق فرمودند یادش رفت، حضرت موسی فراموش کرد که آب و غذا باید بخورد. یعنی از شدت شوق به خدا محو بود. در عشق های ظاهری هم ما فراوان داریم. این است که واقعاً این فقر الی الله را آدم درک کند و به آن برسد، غنای مطلق است. «یا ایُّهَا النّاس اَنتُمُ الفُقَراءُ إِلَی الله». یک جمله قشنگی هم آقای دولابی همیشه می فرمودند. می فرمودند ما محتاج مطلق هستیم،  چه بخواهیم چه نخواهیم. چه کسی می تواند بگوید من محتاج نیستم. یک اکسیژن به تو نرسید تو نابود هستی. هر چیزی، نور نباشد ما از بین می رویم، حرارت خورشید نباشد. خورشید یکی از آیات و نعمت های خداست، اگر نتابد همه کره زمین از بین می رود، همه موجودات از  بین می روند. آب همین جور است، اکسیژن همین جور است. تازه این نیزهای جسمی ما است، ظاهری و طبیعی ما است. حالا نیازهای معنوی؛ حافظه مان را از دست بدهیم پوچ و کشک هستیم. بنده در سمت خدا یک حرفی را یادم برود اشتباه یک حرفی را چرت و پرت بگویم تمام شد. آبروی 50-60 ساله می رود. ما همه وجودمان نیاز  است، همه وجودمان احتیاج است. این نیاز و احتیاج را باید یک جایی برطرف کنیم. اگر «اَنتُمُ الفُقَراءُ إِلَی الله» که ما محتاج غنیِ مطلق هستیم آن جا با آن رابطه برقرار نکنیم، برطرف نکنیم، حل نکنیم، خدایی نکرده محتاج آدم های لئیم و پست می شویم درِ خانه خلق خدا باید برویم گدایی کنیم آقا کمکمان کن، آقا بیچاره هستیم، آقا بدبختیم، گرفتاریم. آن ها هم پدر ما را درمی آورند یک لقمه می دهند، منت می گذارند، به سرمان می زنند، ما را نابود می کنند.  ما محتاجیم ولی محتاج الی الله. احتیاجمان را با خدا برطرف کنیم. به قول حافظ می گوید:
بر در ارباب بی مروت دنیا
چند نشینی که خواجه کی به درآید
شریعتی: آیا سلامت را بدهند یا ندهند.
حجت الاسلام فرحزاد: تازه بدهند هم بی طمع نیست، می خواهند پدرت را دربیاورند
شریعتی: تحقیرت می کنند.
حجت الاسلام فرحزاد: مرحوم آیت الله قاضی، استاد علامه طباطبایی و آیت الله بهجت، فرمودند  به فرزندانشان اگر از گرسنگی رو به قبله شدید و نیازمند شدید، درِ خانه احدی را نزنید ولو در خانه مرجع تقلیدی که نواب امام زمان هستند. از راه دیگری بروید. درِ خانه خلق دست نیاز و گدایی و احتیاج دراز نکنید. مومن عزیز است. راجع به حضرت داریم «لا یَسألُ احَداً غَیرَ الله».چرا خلیل خدا شد؟ چون هیچ وقت دست نیاز  به کسی دراز نکرد و هیچ وقت هم سائل را رد نکرد. حالا یک جمله ای وقت است من از علامه بگویم؟
شریعتی: بله، بفرمایید.
حجت الاسلام فرحزاد: امروز عزیزان می دانند سالگرد مرحوم علامه طباطبایی است که واقعاً در زمان خود ما اگر نگوییم بی نظیر، کم نظیر حداقل هستند.
شریعتی: نابغه قرن بودند.
حجت الاسلام فرحزاد: تقریباً عموم مراجع و مدرسین  بزرگ ما شاگرد ایشان بودند. سال 60، 24 آبان از دنیا رفتند. 40 سال قبل ایشان به جوار ملاقات خدای متعال رفتند. یک جمله ی قشنگی دارند راجع به فقر و فقیر بودن الی الله که من از دیگران ندیدم. ایشان می فرماید ما آیه قرآن داریم که «یا ایُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا الله وَابتَغُوا إلَیهِ الوَسِیلَةَ وَ جَاهِدُوا فِي سَبِیلِهِ لَعَلَّکُم تُفلِحُونَ» ای مومنین تقوا پیشه کنید، ولی کنار تقوا و ایمان یک چیز دیگر هم اضافه کرده است. «وَابتَغُوا إلَیهِ الوَسِیلَةَ» خدا می گوید باید یک واسطه. شما می خواهی به مشهد بروی یک مرکبی می خواهی. یک مرکب راهواری که با ایمان و تقوا بتوانیم سوارش بشویم به خدای متعال برسیم و رستگار بشویم. این وسیله را در روایات یا بزرگان ما خیلی معنا کردند. وسیله قرآن باشد، وسیله عمل صالح باشد، وسیله اهل بیت باشند که قطعاً آن ها هم هستند. یعنی بدون وساطت 14 معصوم محال است کسی چیزی گیرش بیاید. این ها صد درصد وسیله هستند. ممکن است همه این ها هم باشد. ولی ایشان یک نکته خیلی زیبایی می گوید، از دعای امام حسین (ع) هم کمک می گیرد. می فرماید چیزی که ما را به خدا می رساند و از منیت و خودیت نجات می دهد، یعنی تا «لا الهَ» نیاید «الَّا الله» نمی آید. چه چیزی می تواند ما را به الله برساند؟ «لا الهَ». «لا اِلهَ» یعنی این که فقر خودت را، تو خدا نیستی، تو «الهَ» نیستی. این که می گویی «اَقومُ وَاقعُد» من تدبیر می کنم، من تقدیر می کنم، من نقشه می کشم، من مشکلات عالم را حل می کنم؛ این من را باید بشکنی  خرد کنی. چیزی وسیله ای که ما را به خدا می رساند فقر ماست، عجز ماست،  جهل ماست.
شریعتی: نیستی ما.
حجت الاسلام فرحزاد: که بعد جالب این است که ایشان به دعای عرفه امام حسین (ع) استشهاد می کند. در دعای عرفه امام حسین (ع)، ما همه به امام حسین متوسل می شویم، امام حسین راه را به ما نشان داده است. امام حسین چه می فرماید؟ «هَا اَنَا أَتَوَسَّلُ إلَیکِ بِفَقري إلَیک». خیلی جمله قشنگی است. یعنی حواستان باشد. فارسی هم می گوییم: «ها». گفت همه عالم به امام حسین متوسل می شوند، خود امام  حسین به کجا متوسل می شود؟ می گوید  خدایا من به فقر خودم به تو متوسل می شوم، یعنی تو هم از این راه بیا. این پوچی و نداری و هیچی خودت را نشان بده تا به خدا برسی.
شریعتی: شیخ علی آقای صفایی را خدا رحمتشان  کند. می فرمودند به وقت دارایی با پای شکر برو، به وقت نداری با پای صبر برو، و اگر با این دو تا پا نتوانستی و درمانده شدی تازه پای عجز هست.
حجت الاسلام فرحزاد: عجز جامع همه ی این ها است. یعنی خدایا من صبر ندارم، من شکر ندارم، من عبادت ندارم، هیچی ندارم. آن هیچی و عجز  کامل صد درصد تو را می رساند. «وَ لَم تَجعَل لِلخلقِ طَریقاً إلی مَعرِفَتِک إلَّا بِالعَجزِ عَن مَعرِفَتِک» این مناجات عارفین امام سجاد است. عاجز که شدی پای او می آید.
شریعتی: مضطر که شدی درها باز می شود.
حجت الاسلام فرحزاد: «یُجیبُ» می آید. لذا خیلی این فرمایش علامه که امروز هم روز وفات و رحلت این بزرگوار است خیلی زیبا است که می گوید وسیله، فقر و عجز و نیاز شما است. یک شاعری هم  خیلی شعر زیبایی گفته است، بعد از قرآن  اگر فرصت باشد راجع به حضرت معصومه علیها سلام هم صحبت کنیم، خیلی قشنگ است. می گوید:
خواهی که کند کعبه تو را استقبال
مایی و منی را به منا قربان کن
خیلی قشنگ گفته است. بعضی ها می روند دور کعبه می چرخند آیا خدا و کعبه آن ها را قبول کند یا نکند. چون کعبه و حجر الاسود یک حقیقتی هستند، حقیقت یعنی روح دارند، ملکوت دارند. بعضی ها کعبه به استقبالشان می آید، کعبه دور این ها می چرخد.
خواهی که کند کعبه تو را استقبال
مایی و منی را به منا قربان کن
اصلاً منا نه این که گوسفند قربانی کنند. گوسفند نماد قربانی کردن نفس و منیت و خودیت  شما است.
شریعتی: خیلی از شما ممنون و متشکرم. نکته های خوبی را شنیدیم مثل همیشه. روز کتاب و کتابخوانی هم امروز است. به همه ی کتابدارها، کتاب خوان ها، آن هایی که اهل مطالعه هستند، آن هایی که اهل قود در کتاب هایی هستند که مفید است و کلی چیزهای مفید به آن ها یاد می دهد سلام مخصوص و ویژه می کنیم. یک کاری هم امروز فردا در فضای مجازی بنا است راه بیندازیم برای طرح کتاب و کتابخوانی. و همین جا دست یاری به سمت دوستانی دراز می کنیم که با حوزه نشر آشنا هستند، اهل مطالعه هستند، دنیای کتاب را می شناسند، بیایند به ما کمک کنند که ان شاءالله یک اتفاق مثبتی هم در عرصه کتاب در حوزه فعالیت خودمان رقم بخورد. اما کتابی  که امروز خدمتتان معرفی می کنیم «به سوی نور» است. من  کل این جلد را خواندم. بسیار کتاب خوبی است. مجموعه سخنرانی های حضرت آیت الله احمدی میانجی است، با موضوع عالم برزخ. بسیار حکایت های لطیفی دارد. دوستانی که اهل مطالعه هستند توصیه می کنم حتماً این کتاب را تهیه کنند. در دو جلد «به سوی نو»، مجموعه سخنرانی های فقیه اخلاقی، حضرت آیت الله احمدی میانجی (ره) است. بسیار کتاب خوبی است و بسیار می توانید تاثیر بگیرید و نگاهتان را و عینکتان را به دنیا عوض می کند. اگر اجازه دهید مشرف شویم به ساحت نورانی قرآن کریم. عزیزانی هم که می خواهند کتاب را تهیه کنند هم می توانند به سایت ما و کانال ما در سروش و ایتا می توانند مراجعه کنند یا پیامک ارسال بکنند. آیات نورانی سوره مبارکه نور را امروز خواهیم  شنید. صفحه 355 را به اتفاق بشنویم. آیات آشنایی است. برمی گردیم همراه شما و در کنار شما. صفحه355قرآن کریم
شریعتی: «اللهُمَّ صَلَّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم». خیلی خوشحالیم  که همراه شما هستیم. شب وفات کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه ان شاءالله عزیزانی که قم مشرف هستند  حتماً برای ما و همه مخاطبانمان دعا کنند. روایات، حکایات و نکته های ناب برنامه سمت خدا را در سایت و کانال ما می توانید دنبال کنید. از فضیلت ذکر بلند صلوات بر محمد و آل محمد بشنویم.
حجت الاسلام فرحزاد: «اللهُمَّ صَلَّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم». خیلی خوب است آدم می خواهد برای اموات هدیه ای بفرستد مرحوم آیت الله بهاءالدینی می فرمودند من به جای تلاوت قرآن و حمد و قل هو الله، صلوات هدیه می کنم و آثارش را هم دیدم. یعنی به عنوان افضل اعمال در روایات داریم که برای حضرت معصومه سلام الله علیها، برای امام  حسن عسگری، آدم هزارتا صلوات هدیه کند. این کمتر از تلاوت قرآن نیست. رویات داریم که چیزی مثل صلوات میزان حسنات را سنگین نمی کند. امام صادق فرمود: «أثقَل مَا یُوضَعُ فِي المیزانِ یَومَ القِیامَةِ الصَلاةُ عَلی مُحمَدٍ وَ عَلی اَهلِ بَیتِه».
شریعتی: «اللهُمَّ صَلَّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم».
حجت الاسلام فرحزاد: امشب چون شب رحلت کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه(س) است. یعنی واقعاً آقای شریعتی عزیز، ما در امامزاده ها بعد از مقام چهارده معصوم که مقامات دیگر قابل دسترسی در عالم نیست، احدی در عالم «مِنَ الاَوَّلینَ وَ الآخَرِین»، شخصیت هایی در  این امت داریم که تقریباً معصوم هستند مثل حضرت زینب کبری، حضرت اباالفضل العباس، حضرت علی اکبر. یکی از آن ها را می توانیم به ضرس قاطع بگوییم حضرت فاطمه معصومه علیها سلام است. مدح و ستایش فوق العاده درباره ایشان شده است و چندین امام مبلغ و مروج ایشان و ترغیب زیارت ایشان.
شریعتی: دختر امام، خواهر امام، عمه امام.
حجت الاسلام فرحزاد: و این که مدح و ستایش فوق العاده است، از ایشان تعریف شده است. امام صادق (ع) قبل از این  که امام هفتم متولد بشوند فرمودند: «تَقبَضُ فیها امرَأةٌ مِن وُلدي اسمُها فَاطِمَةُ» در شهر قم که حرم ما اهل بیت است فرزندی از فرزندان ما که نام او فاطمه بنت موسی است از دنیا خواهد رفت و دفن خواهد شد، به شفاعت او تمام شیعیان عالم جمیعاً وارد بهشت می شوند. چقدر عظمت دارند. مقام شفاعت بزرگ را  به این بانوی بزرگوار داده اند.
شریعتی: و زیارت نامه مخصوص.
حجت الاسلام فرحزاد: سه امامزاده داریم که یک موردش ایشان است. تعبیر امام هشتم که زیارت ایشان را انشا کردند این است. کسی با معرفت این بزرگوار را زیارت کند بهشت بر او واجب می شود. حالا از دور، از نزدیک، نذر حضرت معصومه، هر جور که می توانیم بکنیم. اول کسانی که بر اهل بیت وقف کردند قمی ها بودند، اول کسانی  که خمس برای اهل بیت دادند قمی ها بودند. خود قم، محدثین، علما، بزرگان، شهر قم، خود وجود نازنین حضرت معصومه سلام  الله علیها. یک چیز جالبی  از شهید مطهری دیدم که سالگرد علامه هم هست. ایشان استادان بزرگی داشتند، مثل حضرت امام، مثل مرحوم داماد، مرحوم آیت الله بروجردی. ولی آن تواضع و ادبی که شهید مطهری نسبت به علامه طباطبایی داشتند نسبت به دیگران نداشتند. در بعضی جملاتشان می فرمایند: «رُوحي لَهُ الفِداء» جان من فدای استاد.
شریعتی: عاشق علامه بودند.
حجت الاسلام فرحزاد: علامه هم به ایشان خیلی عنایت داشتند. به ایشان گفتند چرا به علامه این قدر تکریم می کنید. گفت آن تواضع و ادب که از ایشان نسبت به اهل بیت دیدم از احدی از بزرگان ندیدم. مرحوم علامه حرم می آمدند این گرد و غبارها را به سر و صورتشان می مالیدند. ماه مبارک رمضان قبل از این که افطار کنند، خانه شان نزدیک حرم بود، می آمدند لب هایشان را می زدند به ضریح می بوسیدند، متبرک به امر معنوی بشوند و بعد بیایند افطار کنند. این احترام و تواضع را داشتند.  هر چه داریم به برکت اهل بیت است، حضرت معصومه هم یکی از آن بزرگواران است.
شریعتی: و قم حرم اهل بیت است.
حجت الاسلام فرحزاد: «بَلَدُنا وَ بَلَدُ شیعَتُنا، اللّهُمَّ کُلِّ شیعَتِنا».امام  صادق دعا کردند که در این منطقه خدا بلا و فتنه را بردارد.
شریعتی: ان شاءالله. خیلی ممنون و متشکرم. فردا ان شاءالله با حضور حاج آقای کاشانی به شما سلام خواهیم کرد و در دوران زندگانی امام مجتبی (ع) سیر خواهیم کرد. بهترین ها را برای همه شما آروز می کنم. حاج آقا کوتاه دعا کنند و حضرت معصومه را می خواهیم زیارت کنیم.
حجت الاسلام فرحزاد: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ» «اللهُمَّ صَلَّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم». خدایا به حق محمد و آل محمد قلب امام زمان از ما راضی، فرجش را نزدیک، ما را جزو بهترین یارانش قرار بده. رفع هم و غم و گرفتاری از همه گرفتارها بفرما. مریض ها شفای عاجل عنایت بفرما. باران رحمتت را بیش از این بر ما نازل بفرما. به برکت صلوات بر محمد و آل محمد. ان شاءالله این زیارت حضرت معصومه را هم همراه این تیتراژ عزیزان بخوانند که از دور سلامی به محضر بی بی داده باشیم.
شریعتی: ان شاءالله. و یاد کنیم از همه پدرها، مادرها، خواهرها، برادرها، پدر بزرگ ها مادربزرگ ها، که  در بین ما نیستند و از طرف آن ها هم به حضرت سلام  بکنیم. تا فردا و تا سلامی دوباره.