![]()
حاج آقای فلاح زاده: بنده هم خدمت شما و همه بینندگان عزیز عرض سلام دارم. یک سلام ویژه به کسانی که با فرستادن سؤال برنامه را کمک کردند.
شریعتی: سؤالات زیادی به دست ما رسیده که شاید نتوانیم همه را پاسخ بدهیم، در این ایام و روزهای پایانی ماه مبارک رمضان حس و حال سؤالات به سمت نماز عید فطر و زکات فطره رفته است. اگر مقدمه‌ای هست بفرمایید و وارد سؤالات شویم.
حاج آقای فلاح زاده: بسم الله الرحمن الرحیم، ابتدا یک سخن از امام صادق عرض کنم، فرمودند: «إِنَ مِنْ تَمَامِ الصَّوْمِ إِعْطَاءُ الزَّكَاةِ يَعْنِي الْفِطْرَةَ كَمَا أَنَّ الصَّلَاةَ عَلَى النَّبِيِّ ص مِنْ تَمَامِ الصَّلَاةِ» فرمودند: زکات فطره مکمل روزه ماه رمضان است همچنان که صلوات بر محمد و آل محمد مکمل نماز است. در پایان نماز، در تشهد و قبل از سلام صلوات بر پیامبر می‌فرستیم و در پایان ماه رمضان هم زکات می‌دهیم که مکمل روزه ماه مبارک رمضان هست. اجمالاً در مورد زکات فطره عرض کنم که ما غیر از واجبات عبادی، یکسری واجبات مالی هم داریم. وظایف مالی که برخی واجب و برخی مستحب است، همان وظایف واجب و مستحب هم برخی عبادی هست و این نکته جالبی است. شاید اهمیت واجبات مالی کمتر از واجبات عبادی نباشد، گرچه نماز سرلوحه همه عبادات هست، عمود دین است و ستون خیمه دین و دین‌داری است. آزمون ورودی بهشت است و اگر کسی این آزمون را قبول نشد، بقیه بررسی نمی‌شود. ولی واجبات مالی هم از اهمیت بالایی برخوردار است که باید مورد عنایت قرار بگیرد و عمل شود. همچنین که افراد مقید هستند فرزندانشان به سن بلوغ رسیدند، یادآوری کنند نماز بخوانند. اولین ماه رمضان آنها را تشویق به روزه‌داری می‌کنند و اگر مشکل داشتند راهنمایی به قضای روزه‌ها می‌کنند ولی عنایت دارند. من یاد دارم در سابق مؤمنین تاریخ تولد فرزندشان را آخر قرآن می‌نوشتند، حسن آقا در روز فلان، تاریخ قمری یادداشت می‌کردند که دقیقاً سال تکلیف و روز تکلیف فرزندشان را بدانند که یادآوری کند نماز بخواند و روزه بگیرد، اما کمتر نسبت به واجبات مالی این تقید را داشتند، بعضی تقید داشتند. یعنی اگر فرزندشان اولین درآمد داشت، مزدی می‌گرفت، بگویند: این نعمت خداست، سلامتی و توانایی و هوش و استعداد و موقعیت شغلی از خداست. خرج کن سال آینده همین تاریخ بدان اگر اضافه آمد خدا برکت داده و یک پنجمش را باید بپردازی. اما الآن به برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی در شناسنامه‌ها آمده است اما نسبت به واجبات مالی هم باید همین تقید باشد که اگر خمس واجب شد، زکات واجب شد، زکات فطره و کفاره واجب شد، در وقت خود ادا شود. الحمدلله باز به برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی مردم ما نسبت به واجبات عبادی و مستحبات خیلی مقید هستند. عنایت به قرآن و قرآن آموزی از برکات است.
یکوقتی من در اجلاس زکات گفتم: در باب زیارت و دعا و نماز اول ماه زیاد از ما می‌پرسند. برای فلان مشکل چه دعایی بخوانیم و غیره ولی در این مدت سی چهل ساله که سؤال شرعی پاسخ می‌دهیم، یک نفر نپرسیده که در چه مواردی پرداختن زکات مستحب است. زکات مستحب هم داریم، همچنان که ذکر گفتن ثواب دارد، صدقات و انفاق هم ثواب دارد و گاهی ثوابش هم بیشتر است. لذا عنایت به این مسأله مهم است. نکته دیگر که قبلاً اشاره کردم، ماه مبارک رمضان ماه فقر زدایی است، توجه افراد توانمند به افراد ناتوان و تنگدست خیلی مهم است. یک وعده غذا کم می‌شود، گرسنگی را تحمل می‌کنند. علاوه بر اینکه صدقه در ماه مبارک رمضان ثواب بسیار بیشتری دارد و در شب‌های قدر، اگر هزار تومان صدقه به فقیر کمک کنید، سی هزار است، چون «لیلة القدر خیر من ألف شهر» از هزار ماه برتر است، هر ماهی هم سی تا، می‌شود سی هزار برابر! خوشا به حال آنهایی که در ماه رمضان عنایت داشتند نسبت به فقرا و ما هم دیدیم مردم در این ایام کرونایی چقدر همت کردند و انفاق کردند و یکی از موارد زکات فطره است.
وجود ما از خداست، سلامتی ما از خداست. آسایشگاه معلولان که آدم می‌رود می‌بیند جوانی خوش سیما و ظاهر کامل، بیماری ذهنی دارد که در شبانه روز قرص می‌دهد از 24 ساعت 20 ساعت خواب است. این کار و زندگی و توانایی ندارد. خدا سلامتی داده و موقعیت شغلی داده است، امکاناتی که خدا در اختیار ما گذاشته است، خداوند انسان را آفرید و وعده روزی داد، وعده خداوند تخلف ناپذیر است، روی همین کره زمین روزی انسان‌ها تأمین می‌شود. اگر تولید و توزیع درست باشد، توجه به فقرایی که نمی‌توانند کار بکنند، فقیری نمی‌ماند. موارد زیادی را گفتم که اسلام طوری این پازل را چیده که فقری باقی نمی‌ماند. بخش عمده‌ای از زکات سهم فقراست. از خمس نیمی برای سادات فقراست. کل مظالم عباد برای فقراست. بخشی از بیت المال برای فقراست. صدقه مستحب که برای ثواب است و برای بلا و پیشگیری از بلاست، برای فقراست. در بودجه دینی و اسلامی فقرا ردیف و بودجه دارند و لحاظ شده سهم آنها داده شود. به من می‌گویند: خمس بده. طرف می‌گوید: من عمری زحمت کشیدم یک پنجمش را بدهیم؟ در حالی که باید فکر کنم اینها از خداست، انسان خدا باور همه را از خدا می‌داند. اگر مشکلاتی مثل امروز پیش می‌آمد، خدا برکت داده و زندگی را گذراندید، یک سال گذشت، یک مبلغی از خرج زندگی اضافه آمده است. یک پنجم را باید بپردازی، چهار پنجم برای خودت، «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ» (انفال/41) یکسری موارد خاص، زکات اموال است که مشخص شده، خدا می‌فرماید: زارع من هستم، «أَ أَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُون» (واقعه/64) من هستم این دانه را از دل خاک بیرون می‌آورم و صد دانه به شما می‌دهم. می‌گویند: تمام اجزاء و مولکول‌های گندم را مطالعه کردند و روی هم چیدند، کاشتند سبز نشد. دست خدا در کار است. اگر یکوقت با یک حادثه همه از بین رفت چه کار می‌توانیم بکنیم؟ آن کسی که خدا باور است، تا نپردازد خیالش راحت نیست.
یادم هست پدر من سر خرمن، گندم‌هایی که از کاه جدا می‌شد، همانجا گندم‌ها را جدا می‌کردیم و زکاتش را همانجا جدا می‌کرد. می‌فرمود: همه را خدا داده است. در باب زکات سعدی شیرازی می‌گوید:
زکات مال به در کن، که فضله‌ی رَز را *** چو باغبان ببرد بیشتر دهد انگور
ما که بچه بودیم، پدر ما در باغ، شاخه‌های اضافی انگور را می‌چید، شاخه‌های اضافی را می‌چید، می‌گفتیم: این شاخه یک غوره دارد، می‌گفت: اشکال ندارد. می‌فهمید چه می‌کند. شاخه‌های اضافی را نبری آن انگورها محصول خوبی نخواهد بود. ثانیاً اگر درخت انگور هرس نشود، خود به خود خشک می‌شود. سعدی می‌گوید: زکات مالت را بپرداز چون اگر ندهی مثل درخت انگوری است که اگر هرس نکنی، خشک می‌شود. روزی امام صادق قحطی شده بود، به خدمتکار فرمودند: چقدر گندم در خانه دارید؟ فرمودند: ببرید بفروشید فقط به اندازه مصرف فعلی‌مان نگه دارید. گفتند: کمبود است و آینده نیاز داریم. گفتند: مثل همه، هرطور عمل کردند ما هم همانطور هستیم. خداوند فرمود: روز عید فطر یوم الجوائز است. بشتابید جایزه‌های خود را دریافت کنید. باز روایت شده که جایزه‌های خدا مثل جایزه‌های پادشاهان نیست. همینطور که مهمانی خدا فرق دارد، نخوردن و نیاشامیدن است، سر سفره خدا برکت و مغفرت است، در پایان ماه رمضان هم جایزه‌های معنوی را بگیرید ولی زکات فطره را بپردازید. لذا توجه به فقرا از جمله آثار و برکات ماه رمضان است. یک نکته اینکه اطعام می‌کنید خوب است، سبد کالا خوب است و همه اجر و ثواب دارد. یکسری وظایف واجب داریم، اگر کسی کفاره بدهکار باشد و سبد کالا هم بدهد، ثوابش جای خود ولی بدهکاری دارد. سعی کنید احکام را یاد بگیرید و واجبات مالی را ادا کنید. اگر کسی برای محرومان خانه هم بسازد کار خوبی است اما خمس و زکات مال را ندهد، آن واجب بر زمین مانده است، مثل اینکه روزه بگیرد و نماز نخواهد، انشاءالله احکام را گفتیم، عمل کنید.
شریعتی: فرق کفاره با فطریه چیست؟
حاج آقای فلاح زاده: اولاً کفاره بر همه واجب نیست ولی فطریه بر غالب مردم واجب است. کفاره بر کسی واجب است که روزه نگرفته باشد. فطریه، چه روزه گرفته باشد و چه نگرفته باشد و عمداً روزه خواری کرده باشد باید بپردازد. ثانیاً زکات فطره حتماً باید روز عید فطر پرداخت شود و قبل از خواندن نماز عید بپردازید. سالهای گذشته مشاهده می‌کردیم طرف نماز خوانده و برمی‌گردد می‌دهد. کنار هم گذاشته باشد از قبل کافی نیست. در صورتی که دسترسی نداری به فقیر یا به جایی که به فقرا می‌پردازند، حتی اگر نمی‌توانی به فقیر بدهی لا اقل کنار بگذار، یعنی از مالت جدا کن. زکات از مالت جدا شود که بخواهی در اموالت تصرف کنی، سهم دیگران در آن نباشد. من و شما هردو در یک مسافرت هستیم. یک پول مشترکی با هم داشتیم، بعد که برگشتیم دیدم پنج هزار تومان از پول شما در پول من هست. من فوری زنگ می‌زنم می‌گویم که پنج هزار تومان دست من دارید، اما نکته اینجاست واقعاً افرادی که متدین و در امور مالی مقید هستند، زنگ می‌زنند که پنج روز دیگر به سال خمسی من مانده است. سؤال می پرسد و دغدغه دارد. موقعی هم که می‌آید خمس مالش را می‌دهد، خوشحال بیرون می‌رود. این کسی است که ره صد ساله را یک شبه پیموده است و به مقصد رسیده و می‌فهمد. یک کسی هم میلیاردها ثروت دارد و دستش در جیبش نمی‌رود. علامه طباطبایی(ره) می‌فرمایند: پرداختن زکات و خمس مهم است، مهمتر از آن احیای روح انفاق است. وقتی اینطور بود خمس و زکات را هم می‌پردازد. صدقه مستحب هم می‌دهد. ثالثاً مصرف کفاره صرفاً فقرا هستند اما فطریه را برخی فقرا فرمودند: مصارف زکات اموال است، فی سبیل الله هم می‌شود. گرچه احتیاط کردند حتی المقدور به فقرا بپردازید به ویژه فقرای محل و مخصوصاً کسانی که می‌شناسید از بستگان، غیر واجب النفقه‌ها که سراغ دارید.
نکته دیگر اینکه زکات فطره مقدارش ثابت است، سه کیلو است اما کفاره تغییر پیدا می‌کند. گاهی یک مدّ است و گاهی ده مدّ است، کسی که روزه قضا را بعد از ظهر افطار کند، کفاره‌اش ده مدّ طعام است. فرق دیگر هم این است که کفاره را به سادات فقیر هم می‌شود بپردازی اما زکات فطره را به سادات فقیر نمی‌شود پرداخت مگر زکات دهنده خودش سید باشد. یعنی کسی که می‌خواهد زکات فطره بپردازد اگر سید است می‌تواند به سادات فقیر بپردازد اما اگر سید نیست، نمی‌تواند بپردازد. از آن طرف کسی که سید هست اگر فقیر هست نمی‌تواند زکات بگیرد. نه زکات اموال و نه زکات فطره، مگر اینکه زکات دهنده سید باشد. اینها تفاوت اجمالی کفاره با زکات فطره است.
شریعتی: در مورد میزان کفاره و زکات فطره هم بفرمایید.
حاج آقای فلاح زاده: طبق پژوهش میدانی که مؤسسه موضوع شناسی احکام فقهی چند سال است این کار را می‌کنند، امسال هم زودتر و گسترده‌تر شروع کردند. درخواستی را با فرم‌های مشخصی به سراسر کشور ارسال کردند، 31 استان جواب‌ها آمده بود. نسبت به کفاره و فطریه، قیمت آرد و نان و گندم و برنج و خرما و ماکارونی را دریافت کردند، جمع بندی کردند، یک مدّ گندم را در کل کشور سه هزار تومان و برای برنج 15 هزار تومان است. ممکن است بعضی جاها متفاوت باشد. در یکی از شهرستان‌ها یکی از ائمه جمعه تماس گرفت و گفت: ما کفاره را دو تا نان بربری می‌دهیم قیمتش کمتر است. گفتم: ممکن است یک مدّ گندم بیشتر از اینها نان دربیاورد اما اگر اندازه 750 گرم باشد، اشکال ندارد. اما نسبت به فطریه، قیمت سه کیلو گندم، برای هر نفر چه روزه بگیرد و چه نگیرد. برای هر نفر سه کیلو آرد یا نان یا برنج حساب کند و بپردازد. شاید خوب نباشد خودمان برنج بخوریم و به فقرا پول گندم بدهیم. بهتر این است که قوت غالب خودتان را بدهید.
شریعتی: اگر قوت غالب یک وقت نان و یکوقت برنج باشد، می‌شود میانگین قیمت گندم و برنج را حساب کنند؟
حاج آقای فلاح زاده: یکی از تفاوت‌های اساسی با کفاره این است که برای کفاره نمی‌شود قیمت پرداخت. یا به فقیر وکالت بدهیم که خودش تهیه کند و استفاده کند یا به یک مؤسسه و مرکزی که مورد اطمینان است بدهیم تا به فقیر بدهند. اما نسبت به زکات فطره از ابتدا می‌شود پول بدهیم. اما میانگین، ما می‌گوییم مثلاً سه کیلو گندم ده هزار تومان می‌شود. ایشان می‌آید برنج هم حساب می‌کند، می‌گوید: سه کیلو برنج، کیلویی پانزده هزار تومان باشد، دو تا را جمع می‌کند تقسیم بر دو می‌کند این میانگین است. اگر به اندازه قیمت گندم باشد اشکالی ندارد.
شریعتی: گفتند: من سید هستم و خانم غیر سید و نان خور من است. بنده فطریه خودم و ایشان را در صندوق سادات انداختم، این صحیح است؟
حاج آقای فلاح زاده: چون زکات فطره‌ی افرادی که نان خور هستند بر کسی است که آنها را عهده‌دار است، یعنی نان خوری آنها توسط ایشان است. چون او باید بپردازد، یعنی این آقا زکات فطره خودش و خانمش و بچه‌هایش، حالا اگر مادربزرگی هم دارد حساب کند و بپردازد. ایشان اگر در صندوق سادات ریخته اشکال ندارد ولو خانمش سید نیست. برعکس یک آقایی سید نیست و خانمش سید است، این خیال کند می‌تواند زکات فطره خانمش را به سادات بدهد و زکات فطره خودش را که سید نیستند، نمی‌شود. مهم است که من که پرداخت می‌کنم سید هستم یا نیستم.
شریعتی: فطریه سربازان و افرادی که در مؤسسات مختلف غذای رایگان پرداخت می‌کنند را چه کسی باید بپردازد؟
حاج آقای فلاح زاده: زکات فطره‌ی کسی بر عهده دیگری نیست، مگر زکات فطره کسانی که نان خور یک شخصی باشند. بنابراین سرباز، پرستار، پزشکی که در ایام کار هست، نگهبانان، اینها از بیت المال ارتزاق می‌کنند، این مهمانی آن مهمانی نیست. آن مهمانی مهمانی شخص است، بنابراین زکات فطره هیچکس از بیت المال پرداخته نمی‌شود. زکات فطره سرباز بر عهده پادگان نیست. زکات فطره پزشک بر عهده بیمارستان نیست و هرکس خودش ببیند اگر خرجی‌اش به عهده خودش است زکات فطره بر عهده خودش است، اگر پدرش خرجی‌اش را می‌دهد، به عهده اوست. سرباز اگر پدرش خرجی‌اش را می‌دهد باید پدرش زکات فطره بدهد وگرنه بر عهده خودش است.
شریعتی: اگر کسی تا الآن اهتمام به پرداخت زکات فطره نداشته نسبت به خودش و خانواده، باید به قیمت امروز پرداخت کند؟
حاج آقای فلاح زاده: یا باید از اجناسی که گفته شد سه کیلو بپردازد و یا اگر می‌خواهد قیمت بپردازد، قیمت روز. یعنی اگر آن سال که ایشان زکات فطره نداده گندم کیلویی هزار تومان بوده و نداده، الآن که سه هزار تومان است، باید سه هزار تومان بپردازد.
شریعتی: اگر زکات فطره به جا نیاورده باشد و پرداخت نکرده باشد بر عهده‌اش هست؟
حاج آقای فلاح زاده: یک واجبی است که ساقط نمی‌شود. از اول ممکن است ساقط باشد برای کسی که فقیر است. اما یک سؤالی که هست، زکات فطره بر چه کسانی واجب است؟ 1- فقیر نباشد. 2- نان خور کسی نباشد. 3- مکلف باشد. بر نابالغ و مجنون واجب نیست. بر آدمی که خودش فقیر است واجب نیست. بر کسی که نان خور دیگری هست، واجب نیست. اگر قبلاً زکات فطره بر او واجب شده، همچنان واجب است.
شریعتی: بچه‌های کوچک و خردسال قبل از سن بلوغ و سن تکلیف باید پرداخت؟
حاج آقای فلاح زاده: باید پرداخته شود. بچه اگر دنیا آمده، یک ساعت است دنیا آمده، یا روز عید فطر به دنیا آمده، ما به کسانی که شب عید فطر یا روز عید فطر صاحب بچه می‌شوند تبریک می‌گوییم و شاکر خدا باشند که چنین جایزه‌ای در شب عید داده شده است. اگر دنیا آمده زکات فطره واجب است و باید پرداخت شود. اگر بچه به دنیا نیامده است واجب نیست ول مستحب است. اما می‌شود چند زکات فطره را به یک نفر یا چند نفر داد، ولی فرمودند: خیلی کم نباشد. در باب کفاره گفتند کمتر از یک مدّ نباشد و بعضی فرمودند کمتر از یک صاع نباشد. اما چند تا زکات فطره را به یک نفر هم می‌شود داد.
شریعتی: می‌گویند: پدر من که نان خور او هستم مقید به پرداخت زکات فطره نیست. می‌توانم خودم پرداخت کنم یا نه؟
حاج آقای فلاح زاده: می‌تواند بپردازد ولی واجب نیست. بر او واجب است، او مدیون است اگر نپردازد. اگر خودتان بپردازید اشکالی ندارید ولی خوب است به پدر بگویند: پدرجان من زکات فطره را از طرف شما می‌پردازم.
شریعتی: می‌توانند کارت به کارت کنند؟
حاج آقای فلاح زاده: شما فقیری را گرفتند و کمکش هم کردند و حالا می‌توانند زکات فطره هم به حساب آنها بریزند.
شریعتی: می‌شود مبلغی که قبل از عید کنار گذاشتند، می‌گویند حتی این اسکناسی که کنار گذاشتید را عوض نکنید؟ این درست است؟
حاج آقای فلاح زاده: در باب زکات همان مسأله که گفتند: کنار بگذارید، همین که جدا کردید دیگر ملک شما نیست. اگر زکات فطره را کنار گذاشتید دیگر از دست شما خارج شده و عوضش نکنید. اغلب فتاوای مراجع تقلید این است که اگر پول هم باشد عوضش نکنید. اما اگر عوض شده بود اشکالی ندارد، پول دیگری بپردازید.
شریعتی: امیدواریم این بیماری به زودی رخت برببندد، در مورد نماز عید بعضی پرسیدند که در مناطقی ممکن است نماز با رعایت شرایط بهداشتی برگزار شود. ولی اگر در شهری نماز عید اقامه نشد، می‌توانیم در خانه نماز عید را بخوانیم؟
حاج آقای فلاح زاده: نماز عید به جماعت خواندن صحیح است و برخی می‌گویند: مستحب است. اما فرادی هم اشکال ندارد، به جماعت هم در خانه می‌توانند بخوانند. گرچه به طور کلی نماز در مسجد اجر و ثواب بیشتری دارد، نماز عید هم در فضای باز است که افضل است، ولی در خانه هم می‌شود خواند.
شریعتی: امروز صفحه 413 قرآن کریم آیات 20 تا 28 سوره مبارکه لقمان را تلاوت خواهیم کرد.
«أَ لَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ أَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ «20» وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما وَجَدْنا عَلَيْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ كانَ الشَّيْطانُ يَدْعُوهُمْ إِلى عَذابِ السَّعِيرِ «21» وَ مَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى وَ إِلَى اللَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ «22» وَ مَنْ كَفَرَ فَلا يَحْزُنْكَ كُفْرُهُ إِلَيْنا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ «23» نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلًا ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلى عَذابٍ غَلِيظٍ «24» وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ «25» لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ «26» وَ لَوْ أَنَّ ما فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ كَلِماتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ «27» ما خَلْقُكُمْ وَ لا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ واحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ»
ترجمه آیات: آيا نديديد كه خداوند آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمين است براى شما مسخّر كرده، و نعمتهاى ظاهرى و باطنى خود را بر شما سرازير كرده است، ولى بعضى از مردم بدون هيچ دانش و هدايتى و بدون هيچ كتاب روشنگرى، دربارهى خداوند به جدال و ستيز مىپردازند. و هرگاه به آنان گفته شود: آنچه را خدا نازل كرده پيروى كنيد. گويند: بلكه ما آنچه را پدرانمان را بر آن يافتهايم پيروى خواهيم كرد. آيا اگر شيطان آنان را به عذاب فروزان فرا خواند (باز هم بايد از او تبعيّت كنند)؟! و هر كس روى خود را (به حقيقت) به سوى خدا كند، در حالى كه نيكوكار باشد، پس بى ترديد به دستگيره (و رشتهى) محكمى چنگ زده، و پايان همهى كارها به سوى اوست. (اى پيامبر!) هر كس كفر ورزيد، كفرش تو را محزون نكند، بازگشت آنان تنها به سوى ماست، پس ما آنان را به عملكردشان آگاه خواهيم كرد، قطعاً خداوند به آنچه در سينههاست آگاه است. آنان را (در دنيا) اندكى بهرهمند مىسازيم، سپس به عذاب سختى گرفتارشان خواهيم ساخت. و اگر از آنان سؤال كنى: چه كسى آسمانها و زمين را آفريده است؟ حتماً خواهند گفت: خدا. بگو: ستايش از آنِ خداست، ولى بيشتر مردم نمىدانند. آنچه در آسمانها و زمين است از آنِ خداست، همانا خداوند بىنياز و ستوده است. و اگر آنچه درخت در زمين است، قلم شوند، و دريا و از پسِ آن هفت دريا به كمك آيند، (و مركّب شوند تا كلمات خدا را بنويسند،) كلمات خدا به پايان نرسد، همانا خداوند شكستناپذير و حكيم است. آفرينش و رستاخيز (همهى) شما (نزد خدا چيزى) جز مانند (آفريدن و زنده كردن) يك تن نيست، همانا خداوند شنوا و بيناست.
شریعتی: انشاءالله به حق امام رضا(ع)، به حق این ماه عزیز خداوند به همه مریض‌ها لباس عافیت بپوشاند. در مورد نماز عید پرسیدند اگر در قنوت دوم یا سوم نماز رسیدیم چه کنیم؟
حاج آقای فلاح زاده: بعضی وقتی وارد می‌شوند می‌بینند نماز عید برپا شده و دو قنوت خوانده شده، حیران می‌مانند. اگر رکعت دوم رسیدند که مثل سایر نمازها یک رکعت را با امام جماعت می‌خوانند و رکعت بعدی را خودشان می‌خوانند با همان قنوت‌ها، اما اگر وقتی رسید که امام جماعت قنوت سوم است، تکلیف چیست؟ ایشان می‌تواند اقتدا کند و همان قنوت را با امام جماعت بخواند و بقیه را وقتی امام جماعت رکوع رفت، قنوت را سریع ولو با گفتن الله اکبر، چون در قنوت، ذکر و دعا و قرآن می‌شود خواند، دعایی که خوانده می‌شود مستحب است. اگر طرف فرصت نداشت ولو با گفتن یک الله اکبر باز رکوع، قنوت بعدی، و به رکوع و سجده امام جماعت هم برسد، کفایت می‌کند.
شریعتی: آیا طلب آمرزش و دعا برای افراد بی بند و بار و آنهایی که مقید نیستند، حتی کسانی که خودکشی کردند، جایز است؟
حاج آقای فلاح زاده: اینها بیشتر نیاز دارند تا آنهایی که جزء اولیای الهی هستند، اینها بیشتر گرفتاری دارند. اگر توبه کرده که پاک از دنیا رفته است. حتی کسی هم که خودکشی کرده، بسیاری از پزشکان می‌گویند: آن لحظه جنون بر او عارض شده است. جنون آنی و ادواری احکامی دارد، یک لحظه عقلش را از دست داده و دست به این کار زده، نمی‌شود گفت چون خودکشی کرده جهنمی است. نه! شاید آنگونه تحت فشار قرار گرفته نتوانسته خودش را سامان بدهد و بر خودش مسلط شود. لذا می‌پرسند می‌توانیم تشییع جنازه یا مجلس ختم برویم؟ مگر اینکه بله خودکشی تعریف شود که بعید است. بنابراین اشکالی ندارد مگر یک موقعیت خاص باشد که کار خلاف تأیید شود.
شریعتی: در دنیا و آخرت فرقی بین سادات و غیر سادات هست یا خیر؟
حاج آقای فلاح زاده: شخصیتی، بزرگی که مورد احترام هست، اگر بستگان او هم آدم درستی باشند معمولاً بخاطر او به این هم احترام می‌گذارند. دوم اینکه حضرت رسول فرمودند: فرزندان ما را احترام کنید، سؤال کردند: همین‌ها یا نسل‌های آینده؟ فرمودند: نسل‌های آینده هم که همین الآن هم ما احترام سادات را داریم. یکوقت سیدی است و آدم متخلفی است، احترام به او گاهی از باب نهی ازمنکر حرام است، اما به طور کلی احترام گذاشتن به سادات ثواب دارد.
شریعتی: هنگام تلاوت قرآن یا دعا، خانم‌ها باید حجاب خود را رعایت کنند یا نیازی نیست؟
حاج آقای فلاح زاده: نه، حجاب در حدی که بی احترامی به قرآن نباشد اشکالی ندارد، حجاب کامل نماز یا بیرون برای تلاوت قرآن لازم نیست.
شریعتی: می‌شود مرجع تقلید را تغییر داد؟
حاج آقای فلاح زاده: نه، مرجع تقلید را نباید عوض کرد مگر اینکه مرجع تقلید از دنیا رفته باشد که باید از مجتهد زنده تقلید کند، این یک تغییر است، اگر آدم متوجه شود دیگری اعلم است یا جامع الشرایط دیگری است، تغییر می‌دهد. یک فرض دیگر هم هست که اگر آدم دو یا چند مرجع تقلید را از نظر علمی مساوی می‌بیند و از جهات دیگر از مجتهدی تقلید می‌کند که عدول از مجتهد زنده به مجتهد دیگر به شرط تساوی جایز بداند که این هم اشکال ندارد. مرحوم آقای فاضل جایز می‌دانستند، اما اینکه رساله را بگردیم ببینیم کدام مسأله راحت‌تر است. یک کسی از من در صحن حرم حضرت معصومه به من رسید، از وضعش پیدا بود آدم تحصیل کرده‌ای است، گفت: مسائل خمس کدامیک از مراجع راحت‌تر است؟ گفتم: مسائل خمس مرجع تقلید خودتان! گفتم: بین مراجع چه کسی راحت‌تر است؟ گفتم: شما وقتی از طبیب نسخه می‌گیری نمی‌گویی کدام طبیب راحت‌تر می‌گیرد، به نسخه عمل می‌کنی. بنابراین مسائل مرجع تقلید خود را عمل کنید. مواردی که عدول یا تغییر مرجع تقلید واجب یا جایز است اشاره شد.
شریعتی: آیا زن و شوهر در مقابل نماز نخواندن همدیگر وظیفه دارند؟
حاج آقای فلاح زاده: نه زن و شوهر، همه افراد جامعه مسئولیت دارند و آن در صورتی است که طرف عمداً نماز نمی‌خواند که ترک واجب کرده است. یا نه عمدی نیست ولی استخفاف نماز است. یک سؤالی از محضر امام راحل شده که آیا پدر و مادر وظیفه دارند فرزند را برای نماز بیدار کنند؟ حضرت امام فرمودند: اگر استخفاف نماز هست بله. یکوقت نه، دیشب خسته بوده امروز صبح بیدار نشده و قضای نماز را می‌خواند. اما هر روز صبح خواب بماند، عمدی هم نباشد، استخفاف نماز سبک شمرده می‌شود و فرمودند: باید بیدار کنی.
شریعتی: اگر نکته‌ای هست بفرمایید.
حاج آقای فلاح زاده: خدایا اگر در این گذشته ماه مبارک رمضان، ما را نبخشیدی در باقیمانده‌ی این ماه ما را ببخش. عاقبت همه ما ختم بخیر باشد. نظام مقدس جمهوری اسلامی، خدمتگزاران به مکتب اسلام، مراجع معظم تقلید، رهبر عزیز انقلاب، امت اسلامی، جوانان عزیز همه سالم باشند و موفق و مسلمانان جهان هم بر استکبار جهانی پیروز شوند، فرج امام زمان عیدی بزرگ همه مسلمانان در عید فطر باشد، انشاءالله.
شریعتی: ممنون از اینکه در ماه مبارک دعوت ما را پذیرفتید، با همه سختی‌هایی که بود، مهمان برنامه سمت خدا شدید. «اللهم صل علی علی بن موسی الرضا المرتضی»
«والحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمدٍ و آله طاهرین»