برنامه سمت خدا

-حجت الاسلام والمسلمين نقويان

-رساله ي حقوق امام سجاد (ع)

90-07-25

سوال – بنابر رساله ي حقوق امام سجاد ( ع) اگر کسي بر ما بدي کرد چه حقي بر گردن ما دارد ؟
پاسخ – حق کسي که به واسطه ي رفتار يا گفتار به تو بدي کرده است، اگر به صورت عمدي بوده، در صورتي که ببخشي و درگذري بسيار بهتر است. اين کار باعث مي شود که کدورت ريشه کن شده و با اينگونه مردم به ادب رفتار کرده باشي. حضرت از قرآن شاهد مي آورند. خداوند متعال مي فرمايد: هرآينه کسي که به او ستم شده اگر درصدد انتقام برآيد مسئوليتي ندارد. اما درصورتي که کسي شکيبايي و گذشت پيشه کند، از کارهاي بسيار بزرگ است. خداوند مي فرمايد: اگر به کسي کيفر داديد به همان اندازه اي باشد که زخم خورده ايد. اما اگر صبر کنيد و بگذريد براي صابران بسيار بهتر است. اينها همه در مورد جاهايي است که بدي به صورت تعمدي بوده است.
همه ي ما در زندگي با افرادي برخورد داشته ايم که به ما بدي کرده اند. حتي انسان هاي خوب مانند ائمه نيز با اين افراد برخورد داشته اند. افراد غيرشيعه هم معقتد هستند که انبياء خوب ترين انسان ها بوده اند. با يک شيخ وهابي در کتابخانه ي مسجد النبي صحبت مي کردم، ايشان مي گفت که ما امام صادق (ع) را شخصيت بزرگي مي دانيم. دورتا دور دو حياط خلوت مسجد النبي اسامي دوازده امام نوشته شده است. در وسط حياط خلوت دوم روبروي قبله اسم حضرت مهدي (ع) بر روي کاشي نوشته شده است. البته دو يا سه سال است که کلمه ي حي را از کنار آن پاک کرده اند. گاهي خود ما نيز در بدي کردن ديگران مقصر هستيم. حضرت مي فرمايد: اگر يک کساني پيدا شدند که نسبت به شما کاربدي کردند و يا حق شما را خوردند، آنها نيز يک حقي به گردن شما دارند. ابتدا بايد بدانيد که کساني که به شما بدي کرده اند دو صورت هستند. يکي کساني که عمدي به شما بدي کرده اند. امام مي فرمايند : حق کسي که دست قضا و قدر الهي از آستين او جاري شده و يک بدي در حق شما کرده است. اين بدي مي تواند با زبان يا با عمل او باشد و به صورت عمدي هم باشد. مثلاً شما جايي نشسته ايد و کسي به شما کم محلي مي کند تا جايي که همه متوجه مي شوند. حضرت مي فرمايند : چون آن فرد عمداً به شما بدي کرده شما هم مي توانيد به او بدي کنيد اما بهتر اين است که شما مقابله به مثل نکنيد. يک نفر مي گفت که فرزند من نماز نمي خواند، به من بگوييد من چکار کنم. من گفتم که يک وقت هايي که شما را صدا مي کند به او جواب ندهيد. در صورتي که اعتراض کرد به او بگوييد که مگر زماني که اذان مي شود تو صداي خدا را مي شنوي ؟ در صورتي که بدي را ببخشيد بهتر است. يک نفر که تخصص روان شناسي داشت چند وقت پيش يک نامه اي براي من نوشته بود. به اين مضمون که چرا شما به همه مي گوييد : ببخش. يک جاهايي انسان بايد اخم کرده و با ديگران مقابله به مثل کند. البته من به همه نمي گويم شما ببخشيد. چون حتي خداوند در قرآن مي فرمايد که گاهي نبخشيد. اما در بسياري از مواردي که ما انتقام گرفته و بدي مي کنيم، مي توانيم اين کار را نکنيم. يک زماني هم ما وظيفه داريم که طرف مقابل را تربيت کنيم. البته ما وظيفه نداريم که همه را تربيت کرده و جامعه را اصلاح کنيم. هيچ کس اين وظيفه را ندارد. فقط انبياء اين وظيفه را داشتند که البته خداوند به انبياء هم مي فرمايد: شما وظيفه ي هدايت همه را نداريد. شما نمي توانيد همه را اصلاح کنيد. آنها را رها کنيد تا بعداً به حساب آنها رسيدگي کنيم. ما شما را براي هدايت همه ي بشر نفرستاده ايم بلکه براي کساني هستيد که اين زمينه را دارند. اما همه ي ما انسان ها وظيفه داريم که خود را اصلاح کنيم. يکي از راه هاي اصلاح فردي اين است که شخصي را ببخشيم. با اين کار ما بزرگي خود را اثبات کرده ايم و اين کار براي خود ما خوب است.

امام حسين (ع) مي فرمايند : مثل باران باشيد و به همه بباريد. باران در خانه ي همه ي افراد به يک اندازه مي بارد. ما وظيفه نداريم که همه را ادب کنيم بلکه وظيفه داريم که ابتدا خود را ادب کنيم. اين کار گاهي با صبوري و بخشش امکان پذير است. با اين کار خود شما ساخته مي شويد. به قول حافظ : اگر دشنام فرمايي اگر نفرين، دعا گويم. البته اين کار اراده و عزم بزرگي مي خواهد. ابوعلي سينا مي گويد که اگر انسان ها عزم و اراده ي پولادين داشته باشند، گنج به دست مي آورند. بنابراين حضرت مي فرمايند که اگر ببخشيد بهتر است. زيرا اين کار ريشه ي خصومت ها را از بين مي برد. اگر جايي رفتيد و کسي به شما بي محلي و بداخلاقي کرد، شما در مقابل به او احترام بگذاريد. البته اگر يک زماني است که شما مطمئن هستيد اگر به طرف مقابل خوبي کنيد او بدتر مي کند و آبروي شما را مي برد، نبايد اين کار را بکنيد ولي بايد ابتدا امتحان کنيم. همه ي ما قبل از امتحان معمولاً اين قضاوت را مي کنيم. آيا شما يک بار بدي را با خوبي پاسخ داده ايد و بي آبرو شده ايد ؟ معمولاً اين کار را نکرده و پيشاپيش قضاوت مي کنيد. حضرت مي فرمايد : اين خوبي شما نشانگر ادب شما است. خيلي از افراد خوبي شما را با بدي پاسخ مي دهند اما شما به آن افراد کار نداشته و حسن ادب خود را داشته باشيد. يک روزي تاريخ درخصوص اعمال ما قضاوت مي کند. امروزه بسياري از دعواهاي زن و شوهر ها به اين دليل است که نسبت به هم تلافي مي کنند. حضرت مي فرمايند : اين کار حسن ادب نيست. آقاي راشد مي گفت يک روزي در مکه يکي از اين وهابيون به من گفت که شما شيعيان چرا قنوت مي گيريد، پيامبر (ص) که در نماز خود اين کار را نمي کردند. من هم گفتم شما چرا دست خود را بر روي شکم خود مي گذاريد پيامبر(ص) اين کار را نمي کردند.

قرآن مي فرمايد: اگر به کسي بدي شد مي تواند براي تلافي کردن از ديگران کمک بگيرد. اما اگر فردي که به او بدي شده صبوري کرده و ببخشد، بدرستي که اين کار فضيلت بوده و شما را بزرگ مي کند. اينجا امام سجاد(ع) از قرآن کمک گرفته و مي گويد که شما مي توانيد در مقابل بدي خوبي کنيد. اگر هم مي خواهيد مجازات کنيد، مجازات شما به همان اندازه باشد. اگر يک کسي حرف زشتي به شما زد، شما هم به همان اندازه پاسخ دهيد نه بيشتراز آن. اما اگر شما صبرکرديد، جزو انسان هاي صابر بوده و اين براي شما خيلي خوب است. البته اين کار سخت است. ما بايد به کرامت عادت کنيم. البته بجا اخم هم بکنيم. مثلاً اگر به ما دزد زد ديگر نبايد به او خوبي کنيم مگر اينکه با اين کار او را تربيت کنيم. اگر در مقابل بدي کسي، ما به او خوبي کرديم حتماً بر روي او اثر مثبت خواهد گذاشت بخصوص اگر طرف در موضع قدرت باشد. تواضع زگردن فرازان نکو است، گدا گر تواضع کند خوي او است. اگر ما به طرف مقابل نياز نداشته باشيم و از برخي جهات از او برتر باشيم اما بازهم غرور خود را زير پا بگذاريم، حتماً برروي او اثر مثبت خواهد گذاشت. اينکه ما بفهميم بدي فرد از روي عمد بوده و يا اينکه از جايي ضربه اي خورده و به عللي ناراحت بوده، مهم است. خيلي از افراد به صورت غير عمدي بدي مي کنند.
سوال – درخصوص آيات ششم تا سيزدهم سوره ي قصص توضيح بفرماييد.
پاسخ – در اين صفحه داستان زندگي حضرت موسي از لحظه اي که از مادر بسيار مهربان خود متولد مي شود، نقل شده است. مادر ايشان در عين مهرباني بسيار نگران است که مبادا پسر او به سرنوشت ديگر کودکان دچار شده و بدست سربازان فرعون کشته شود. خداوند مي فرمايد : ما به او وحي فرستاديم. ما به مادر موسي وحي کرديم که نترس. ابتدا کودک خود را به آرامي شير بده. زماني که احساس کردي ممکن است مشکلاتي پيش بيايد، او را در دريا بگذار، نترس و محزون نباش. ما اين کودک را به تو باز مي گردانيم. تو يک کودک ناتوان به ما دادي. ما او را يک پيامبر بزرگ کرده و به تو باز مي گردانيم. خانم پروين اعتصامي مي گويد: مادر موسي چو موسي را به نيل، درفکند از گفته ي رب جليل. خيلي نگران بود و به او نگاه مي کرد و مي گفت اگر خدا تو را يک لحظه فراموش کند تو چکار مي کني. ناگهان به او وحي آمد که اين چه حرفي بود تو زدي. گفت ما گرفتيم آنچه را انداختي، دست حق را ديدي و نشناختي ؟ وحي آمد کين چه فکر باطل است، رهرو ما اينک اندر منزل است. ما به دريا حکم طوفان مي دهيم، ما به سيل و موج فرمان مي دهيم. قطره اي کز جويباري مي رود، از پي انجام کاري مي رود. سوزن ما دوخت هرجا هرچه دوخت، آتش ما سوخت هرجا هرچه سوخت. هرکسي هرکاري را بخاطر خدا انجام داد، خدا در اين قصه حضرت موسي مي فرمايد که نترس من آن را به صورت چند برابر به تو باز مي گردانم.
سوال – من پسري بيست و سه ساله هستم که در يک خانواده ي مذهبي بزرگ شده ام. من دو برادر و يک خواهر دارم. هرچهار نفر ما در جامعه و در تحصيل موفق هستيم. من و برادرم در يکي از بهترين دانشگاه هاي ايران در تهران در رشته ي مهندسي درس مي خوانيم. خواهر من دانش آموز است. مشکلي که چند وقتي است با آن روبرو هستيم، بداخلاقي و بدبيني پدر من نسبت به فرزندان و مادرم است. او گاهي به ما تهمت زده و حرف زشت مي زند. حرف زشتي نيست که ما از پدر خود نشنيده باشيم. پدرم ما را با کلمات زشت صدا کرده و هيچگاه اسامي خود ما را بکار نمي برد. او هميشه نسبت به او سکوت کرده و به او احترام مي گذاريم و او را به خدا واگذار کرده ايم. شما هميشه از احترام به پدر و مادر صحبت کرده ايد اما هيچگاه از احترام پدر و مادر نسبت به فرزندان صحبت نکرده ايد. من و برادر من از پانزده سالگي به سرکار رفته ايم که کمک خرج خانواده ي خود باشيم. ما اهل هيچ گناهي نبوده و هميشه به دنبال درس خواندن و کسب موفقيت هستيم. ما اهل هيچ گناهي که الان در جامعه رواج دارد نيستيم. بخاطر کدام گناه ما دچار چنين دردسري شده ايم ؟
پاسخ – ما خيلي اوقات به پدر و مادرها هم توصيه کرده ايم که روش شما اشتباه است. حق نيست که با فرزندان خود اينگونه برخورد کنيد. ديروز بيست و چهارم مهر و روز به آتش کشيدن مسجد کرمان بود. اوايل انقلاب وقتي شعار مي دادند مردم سه نکته را عنوان مي کردند. رکس آبادان، مسجد کرمان و کتاب قرآن را شاه به آتش کشيد. درآن زمان يک عده افراد مزدور را به داخل جمعيتي که براي اربعين شهادت حاج آقا مصطفي آمده بودند فرستاده بودند. اين افراد با چوب و چماق به جان مردم افتادند. يک نفر شهيد شد و چند نفر زخمي شدند. به همين مناسبت من ديروز به کرمان رفته بودم. زماني که به فرودگاه آمدم يک آقايي نزد من آمد و گفت : پسر من نماز نمي خواند. به دنبال دختري رفته که اصلاً با ما هماهنگي ندارد. خيلي از اين بچه بدي گفت. اما در عين حال گفت من به اين بچه محبت کرده و از او مراقبت مي کنم. البته يک مقدار محدوديت هم براي او گذاشته ام. چشم هاي اين پدرگريان بود. اما در عين حال مي گفت من چکار کنم بچه ي من است نمي توانم کاري انجام دهم. حالا اين پسر که مي گويد من اهل هيچ گناهي نيستم، در اين جامعه که پر از آلودگي است. درست نيست که اين پدر با اين بچه ها اينگونه رفتار کند. امام کاظم (ع) فرمودند: خدا براي هيچ چيزي به اندازه ي اين دو چيز عصباني نمي شود. يعني دوچيز است که خيلي خدا را عصباني مي کند. يکي ظلم به زن و ديگري ظلم به فرزند و در همين دنيا انتقام آن را از ما مي گيرد. کسي به همسر خود که ضعيف و ناتوان است و پدر و مادر خود را از دست داده است يا اگر هم دارد پير هستند و خود او نيز جواني و طراوت خود را از دست داده است، ظلم نمي کند. يک وقتي است که مردي به همسر خود مي گويد : من تو را دارم مي خواهم يک همسر ديگر هم بگيرم. اين خانم عاقل است و قبول مي کند. اما يک زماني است که مرد به او ظلم مي کند. به او بد مي گويد، دست بزن دارد، توهين مي کند. بداخلاقي و بي محلي مي کند. در اين صورت است که اين خانم نمي داند چکار کند و به خدا متوسل مي شود. اين افراد هرچقدر هم قدرتمند باشند بايد از قهر خدا بترسند. خدا همينجا آنها را به خاک مذلت مي نشاند. به اين گونه فرزندان نيز مي گوييم که مطمئن باشيد مسير شما درست است. البته به اين پدر بي احترامي نکرده و مقابله به مثل نکنيد. الان که در اوايل جواني هستيد، حتي بعدها که توانستيد روي پاي خود بايستيد و قدرت پيدا کرديد هم احترام اين پدر را داشته باشيد. مطمئن باشيد که خدا در دنيا و آخرت شما را سعادتمند مي گرداند.