برنامه سمت خدا

-حجت الاسلام والمسلمين دکتر رفيعي

- آيات قرآن

91-07-01

سوال – در مورد آيه 135 سوره نساء (اي کساني که ايمان آورده ايد بسيار زياد برپا کننده ي قسط وعدل باشيد) توضيحاتي بفرماييد.

پاسخ – در اين آيه يک امر، يک نهي و يک تهديد وجود دارد. خدا در اين آيه مي فرمايد: اي کساني که ايمان آورده ايد، بسيار عدالت را رعايت کنيد. يکي از دستورات الهي رعايت عدالت است. در قرآن داريم که ما انبياء را فرستاديم تا عدالت را در جامعه برپا کنند. در جاي ديگر قرآن داريم که دشمني دشمن باعث نشود که شما عدالت را زير پا بگذاريد. اولين فرمانده ي عدالت خداست. خدا در قرآن سه جور عدالت را توصيه مي کند: عدالت در حکم و داوري. در قرآن داريم: اگر خواستيد بين مردم حکم کنيد به عدالت حکم کنيد. روزي حضرت زهرا مي خواستند که در مورد خوش خط بودن بين حسن و حسين قضاوت کنند و پيامبر به ايشان فرمود که مواظب باش که با عدالت حکم کني. مثلا در قضاياي سياسي بايد عدالت را، خيلي مراعات کرد. بعضي ها بواسطه محبت و دوستي به يک جريان، ظلم آن جريان را نمي بينند. عدالت بعدي عدالت در گفتار است.در دادن نظرات بايد عدالت را رعايت کرد و نبايد نظرات شخصي داد. ممکن است فردي ده تا کار خوب انجام داده است و اشکالي هم داشته، ما نبايد خوبي ها را ناديده بگيريم و بدي را برجسته کنيم. مثلا شما مي نويسيد: لبنان به اسرائيل حمله کرد. اين کار بدي است ولي خبر اين است که لبنان متقابلا به اسرائيل حمله کرد و خواننده متوجه مي شود که اين جواب حمله است. يک کلمه جمله را عوض مي کند. عدالت بعدي، عدالت در اصلاح بين دو نفر است. در اصول دين ما عدالت بعنوان صفات خدا آمده است. عدالت آثار فراواني دارد. روايت داريم: اگر در جامعه اي عدالت بشود برکت هم زياد مي شود. روايت داريم: يکساعت عدالت از شصت سال عبادت بالاتر است. عدل باعث حيات جامعه مي شود و ايمان انسان را حفظ مي کند.

آيا ما در امور زندگي مان عدالت را رعايت مي کنيم ؟ بعبارت ديگر ما نبايد در زندگي مان ظلم بکنيم. اميرالمومنين به امام حسين(ع) نصيحت کردند که بر تو باد عدالت بر دوست و دشمن. درجنگ صفين، شايع شد که يکي از طرفداران سپاه معاويه کشته شده است ولي ايشان زنده بود. همسر ايشان که از زنده بودن او خبر نداشت ازدواج کرد و اين خبر به گوش شوهرش رسيد. او به منزل اميرالمومنين آمد و مشکل خودش را گفت. امام به او گفت تو در صفين با ما جنگيدي ؟ او گفت: بله. آيا اين مانع عدالت شماست ؟ امام فرمود: خير. امام بلافاصله عدالت را در مورد او رعايت کردند و به دشمن بودن او نگاه نکردند. حضرت امير بر سر زره اش با فردي مشکل پيدا کرد و نزد قاضي رفتند و قاضي کنيه حضرت را خطاب کرد ولي فرد ديگر را بصورت عادي صدا زد. حضرت امير بلند شدند و فرمود که تو در گفتار،عدالت نداري، چرا فرق گذاشتي؟ اميرالمومنين يکي از قضات خود را عزل کرد. و علتش را اين طور بيان فرمود که تو صدايت را از ارباب رجوع بالاتر مي بري. قاضي ها بايد عدالت را در مورد مراجعين رعايت کنند. ما در قيامت بايد پاسخگوي اعمال مان باشيم. ما بايد ملاک ها را رعايت کنيم. عدل يعني هر چيزي در جاي خودش.

حديثي از اميرالمومنين داريم که صفات يک فرد عادل را بيان مي کند، حضرت مي فرمايد: کسي که امانت دار وعادل باشد يعني ظاهر و باطنش يکي باشد، گفتارش با کرداش مطابقت داشته باشد. عدالت مراتب دارد. پيامبر فرمود: عادل ترين مردم کسي است که بپسندد براي مردم آنچه را که براي خودش مي پسندد و نپسندد براي مردم، آنچه براي خودش نمي پسندد.

در ادامه ي آيه بعد از برپا کردن عدالت، خدا مي فرمايد که براي خدا شهادت بدهيد. گاهي انسان مي خواهد براي چيزي که ديده است گواهي بدهد. يعني ما در شهادت دادن بايد خدا را در نظر بگيريم. درا دامه آيه مي فرمايد: شما براي خدا شهادت بدهيد حتي اگرعليه خودتان باشد. يعني ملاک نظر دادن شما، فقر و غنا نباشد. خدا بالاتر از همه است. امير المومنين در حال تقسيم بيت المال بودند، ايشان به خواهرش سي درهم داند و به يک خانم غير عرب هم سي درهم دادند. خواهر حضرت از اين کار ناراحت شد و به امام گفت که من عرب هستم و خواهر خليفه هستم ولي شما به من و اين خانم به يک اندازه پول مي دهيد. امام فرمود: اين چيز هايي که شما گفتيد، ملاک برتري نيست.

سوال – صفحه 93 قرآن کريم را توضيح بفرماييد.

پاسخ – در اين صفحه داريم: اگر کسي مومني را از روي عمد بکشد،جزاي هميشگي او جهنم است. غضب و لعنت خدا همراه اوست. اين آيه نشان مي دهد که خون مومن بخاطر ايمانش ارزشمند است.

سوال- در ادامه ي آيه 135 سوره نساء ( در حکم کردن پيروي هواي نفس تان نباشيد) توضيحاتي بفرماييد.

پاسخ – اين آيه نشان مي دهد که به عدالت حکم نکردن نشانه ي پيروي از هواي نفس است. و عدالت نشانه ي سلامت نفس است. پس هرچه نفس انسان سالم تر باشد عادلانه تر رفتار مي کند. وقتي بحث عدالت مطرح مي شود همه به فکر قاضي و دادگاه مي افتند ولي اين طور نيست. عدالت يک موضوع فراگير است. پيامبر فرمود: من براي عدالت بين شما مامور هستم. يک کاسب بايد عدالت را در برخوردش رعايت کند. يک راننده تاکسي نبايد از يک فرد غريب پول بيشتري بگيرد. پدر بايد در رفتارش نسبت به فرزندان، عدالت را رعايت کند. حتي در برخورد هم بايد عدالت را برقرار کرد. ممکن است پدري يکي از فرزندانش را بيشتر دوست داشته باشد ولي در کادو دادن يا برخورد بايد مساوات را رعايت کند و بين آنها فرقي نگذارد. امام صادق(ع) مي فرمايد که من دو فرزندم را روي زانوهايم مي نشانم و يکي را بيشتر دوست دارم ولي به هر دو ملاطفت مي کنم. عدالت در مورد اولاد، همان تساوي در برخورد و نوع نگاه است. عروس با دختر تفاوت دارد ولي والدين بايد در نگاه و برخوردهايشان مساوات داشته باشند. اميرالمومنين مي فرمايد: هواي نفس تان را پيروي نکنيد. حضرت علي (ع)مي فرمايد: سه چيز باعث مي شود که عدالت شما زياد شود، حسن نيت، کاهش حرص و کثرت تقوا. در روايت داريم که اگر فردي از شما بزرگتر است بگو که او از من بهتر است زيرا از من بيشتر نماز خوانده است و اگر فردي از شما کوچکتر است بگو که او از من بهتر است زيرا گناه کمتري انجام داده است و اگر هم سن شماست باز بگو او از من بهتر است زيرا من از گناهان خودم خبر دارم ولي از گناهان او خبر ندارم. براي کسب عدالت بايد نگاه مان را عوض کنيم.

در ادامه ي آيه 135 مي فرمايد: اگر از حرفها اعراض کنيد يا آنرا تحريف کنيد، بدانيد که خدا از همه ي اعمال شما باخبر است و اعمال شما را ثبت مي کند.

در روايت داريم که بناي آسمان و زمان روي عدالت است وعدالت از صفات خداست. ما در کنار عدل، احسان داريم. ما در زندگي نياز به تفضل داريم. اگر شما با فردي قرار بستيد که فلان کار را انجام دهد و مبلغي بگيرد، اگر شما اضافه تر از مبلغ به او داديد، اين کار خلاف عدل نيست و احسان است. ما به خدا مي گوييم که با عدل با ما رفتار نکن بلکه با فضل با ما رفتار کن. فضل و احسان باعث طراوت عدالت مي شود. در قرآن مي فرمايد: امر مي کنيم شما را به عدل و احسان.

سوال – در مورد امام رضا(ع) توضيحاتي بفرماييد.

پاسخ – امام رضا(ع) مي فرمايد: اگر کسي به زيارت من بيايد من در سه جا به ديدن او مي آيم. يکي از صفات امام رضا(ع) انيس و مهربان است زيرا يک زيارت را به سه زيارت پاسخ مي دهد. روايت داريم که وقتي به زيارت امام رضا (ع) مي رويد بجاي اينکه يک ساعت در حرم باشيد اين را به دو تا نيم ساعت تقسيم کنيد يعني دو بار به زيارت بياييد تا تعداد زيارت شما بيشتر بشود. يکي از بزرگان بيش از 60 بار به زيارت امام رضا(ع)رفته بود و وقتي ايشان را در خواب ديدند، ايشان گفته بود که مي خواهم به دنيا برگردم تا يک بار ديگر به زيارت امام رضا(ع) بروم.

انشاء الله خدا عاقبت ما را به خير کند و از آنچه به خوبان عطا مي کند به ما هم عطا کند.