برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: پاسخ به پرسش‌هاي بينندگان در زمينه احکام
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين حسيني قمي
تاريخ پخش: 15-04-96

بسم الله الرحمن الرحيم و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين
بي تاب تر از جان پريشان در تب *** بي خواب تر از گردش هذيان بر لب
بي رؤيت روي او بلا تکليفم *** همچون گل آفتابگردان در شب

شريعتي: «اللهم عجل لوليک الفرج» سلام مي‌کنم به همه شما، سلام به شما و لحظات ناب و آسماني شما، بيننده‌ها و شنونده‌هاي نازنين‌مان، انشاءالله هرجا که هستيد خداوند متعال پشت و پناه شما باشد. حاج آقاي حسيني سلام عليکم و رحمة الله. خيلي خوش آمديد.
حاج آقا حسيني: عرض سلام و ارادت خالصانه خدمت همه بينندگان و شنوندگان راديو قرآن دارم. عزيزاني که از شبکه‌هاي مختلف برنامه‌ را مي‌بينند، به همه عرض سلام دارم. اميدواريم که سعادت و افتخار براي ما برقرار باشد که به سؤالات مردم پاسخ بدهيم.
شريعتي: براي شفاي عاجل همه بيماران هم در ابتداي برنامه دعا کنيم که انشاءالله خداوند به همه سلامت و عافيت بدهد. حاج آقاي حسيني روزهاي پنجشنبه ما را منور و مزين کردند و امروز هم از احکام و مسائلي که در طول زندگي به آنها نياز داريم و شايد از آنها غافل هستيم، خواهند پرداخت.
حاج آقاي حسيني: بسم الله الرحمن الرحيم، خيلي‌ها پيام داده بودند اينطور که شما حمد و سوره را خوانديد و مخارج حروف را گفتيد، سخت شد. نه سخت نيست! چند نفر رفتند مراجعه کردند و حمد و سوره‌شان را اصلاح کردند؟ اين بسم الله شما در شروع برنامه خيلي خوب بود. بعضي‌ها واقعاً از شروع بسم الله تا «والضالين» را اشتباه مي‌خوانند. يکوقت جايي رفتيم مهمان يک آقايي بوديم، خواستيم دو سه شب آنجا بمانيم. شب اول دو ساعت به اذان صبح ما را بيدار کرد که بلند شويد نماز شب بخوانيم. گفتم: ما مهمان هستيم شايد نخواستيم نماز شب بخوانيم. از دو ساعت به اذان صبح ما را بيدار کردي؟ گفتم: شما حمد و سوره‌ات را بخوان. حمد و سوره را خواند و پر از غلط بود. گفتم: شما به جاي نماز شب، اين حمد و سوره‌هايت را اصلاح کن و به ما کاري نداشته باش.
بعضي‌ها در پيام‌ها نوشتند: خدا ارحم الراحمين است و قبول مي‌کند. شما بگذاري خدا ارحم الراحمين است! ما که مانع رحمت پروردگار نيستيم. ولي اگر مخارج حروف ما درست نباشد، اگر زير و زبر و اَ اِ اُ را غلط بگوييم، حتماً نماز باطل است. ما مي‌توانيم اصلاح کنيم و سخت نيست. گفتم: مغازه‌هاي اطراف قم و مشهد، اطراف حرم چند زبان زنده دنيا را بلد هستند. در حدي که کارشان راه بيافتد. حالا نمي‌تواند يک حمد و سوره درست بخواند؟ خيلي آسان است. تصميم بگيريد و برنامه‌ريزي کنيد. بحث احکام خيلي مهم است. اگر من مي‌توانم حمد و سوره‌ام را اصلاح کنم ولي نرفتم، گفتند: شما حق نداري اول وقت نماز بخواني. الآن اذان ظهر ساعت 13:10 است. تا غروب آفتاب هفت، هشت ساعت وقت داري. برو حمد و سوره را اصلاح کن، اگر نکردي آخر وقت بخوان. يا نماز جماعت برو. فقها فرمودند: اگر کسي اصلاح نکرد، نماز جماعت برود. چرا؟ چون در نماز جماعت حمد و سوره با امام هست. اين مسأله 140 بود.
مسأله 141؛ خيلي‌ها سؤال کردند و نوشتند: ما يک خانواده‌هاي فقيري را تحت پوشش قرار داديم. آيا ماه رمضان که تمام مي‌شود شب عيد فطر زکات فطره اينها بر گردن ما هست يا نه؟ جواب: بله، اگر نان خور شما حساب مي‌شوند و همه هزينه‌ها با شما است، زکات فطره هم با شماست.
مسأله 142؛ گفتند: از پنجاه سال پيش بر گردن ما کفاره بوده است و ما توجه نداشتيم. حالا حواس ما جمع شده و مي‌خواهيم همه را جبران کنيم. آيا بايد به نرخ روز حساب کرد؟ جريمه اضافه مي‌شود؟ نه، اضافه نمي‌شود. سه کيلو گندم در زکات فطره يا در کفارات روزه 750 گرم گندم، هميشه همين 750 گرم گندم است. اينکه نرخ گندم تغيير کند بحث ديگري است ولي مقدار کفاره تغيير نمي‌کند. اگر شما از شصت سال پيش هم کفاره را حساب کني، مقدار کفاره فرقي نمي‌کند.
مسأله 143؛ کساني بودند که در ماه رمضان به هر دليلي نتوانستند روزه بگيرند. گفتند: اگر بعد از ماه رمضان روزه را قضا کنيم کفاره‌اي بر گردن ما هست؟ جواب: نه، اگر مريض بوده چند حالت دارد. يکوقت بيمار بوده است. کسي مريض بود و ماه رمضان روزه نگرفت، الآن قضا مي‌کند. در ماه رمضان مسافرت بوده است، الآن قضا کند. ولو عمداً هم مسافرت رفته است. يا در ماه رمضان چند روزي عذر شرعي داشته است. اين ديگر مشکلي ندارد. مسافر بودند، مريض بودند، عذر شرعي داشتند، قضاي روزه‌شان را به جا بياورند ديگر چيزي بر گردنشان نيست و اضافه نمي‌شود. فقط در مورد کسي که عمداً خورده و عمداً افطار کرده است، قضاي روزه‌اش که سر جايش هست، کفاره عمد هم سر جايش هست. يا در مورد خانم‌هايي که گفتيم: بچه شير مي‌دادند يا باردار بودند، الآن مي‌توانند قضا کنند. ولي آن کفاره‌اي که گفتيم هم سر جايش هست.
مسأله 144؛ گفتند: شما گفتيد که طلا براي مرد حرام است. بله، فقها فرمودند: طلا براي مرد حرام است. طلاي سفيد زرد فرقي ندارد. پلاتين اشکال ندارد چون طلا نيست. طلا باشد هر رنگي باشد براي مرد حرام است. يک نفر نوشته: اين چه حرفي است؟ من اگر حلقه نامزدي‌ام که طلا هست را دست نکنم، پدر مرا در مي‌آورند! دعوا مي‌شود. اينها مجوز استفاده از حلقه طلا نيست. خواهش مي‌کنم اصلاً مقدمات حرام را ايجاد نکنند. چرا براي آقاي داماد حلقه طلا مي‌خريد که گرفتار شود؟ کسي نوشته من بيست سال است گردنبند طلا گردنم است. همه فقها فرمودند: براي مرد اگر طلا داشته باشد، هنگام نماز، نماز باطل است. کلاً حرام است. خيلي‌ها مي‌گويند: ما براي نماز درمي‌آوريم. خوب است اما اگر بعد از نماز هم دستتان باشد، باز حرام است.
مسأله 145؛ ما گفتيم: بعضي مسجد مي‌آيند، مي‌خواهد اقتدا کند مي‌گويد: الله اکبر! امام سر از رکوع برمي‌دارد. به رکوع امام نمي‌رسد. مردم چه کار مي‌کنند؟ غالباً مي‌گويند: به نماز نرسيديم. اين کار جايز نيست. الله اکبر را که گفتي وارد نماز شدي. لذا اينجا گفتيم که عده‌اي از مراجع مي‌فرمايند: شما دو راه داريد. يا صبر کن به رکعت بعدي امام برسي. امام برود سجده‌اش را انجام بدهد و اگر تشهدي دارد بخواند. برگشت، رکعت اول شما مي‌شود. يک راه هم اين است که الله اکبر گفتي، ديگر خودت فرادي ادامه بده. بسم الله را بگو و ادامه بده. اين دو راه را عده‌اي از مراجع فرمودند. ولي بعضي از مراجع مثل مرحوم آيت الله خويي، آيت الله تبريزي يا از مراجع فعلي، آيت الله مکارم، آيت الله شبيري زنجاني، فرمودند: اين فقط يک راه دارد، همين که نماز خودش را بخواند. احتياط واجب اين است که فرادي نماز بخواند. بعضي از مراجع مثل مرحوم آيت الله العظمي گلپايگاني، يا آيت الله العظمي صافي فرمودند: صبر کند به رکعت بعدي امام برسد.
مسأله 146؛ ما گفتيم: اگر کسي سهواً حواسش نبود و زودتر از امام از رکوع بلند شد. اين بايد چه کار کند؟ متابعت کند و به رکوع برگردد. نماز جماعت رفتيم، امام در رکوع بود. ما سهواً فکر کرديم امام بلند شده، از رکوع بلند شديم. دوباره بايد رکوع برويم. خيلي‌ها سؤال کردند: اينطور که يک رکوع اضافه مي‌شود؟ اشکالي ندارد. به دليل اينکه مي‌خواهيد به جماعت برسيد، اشکال ندارد. ولي يادتان باشد اگر برگشتي و به رکوع رسيدي که الحمدلله، ولي اگر برگشتي و به رکوع نرسيدي، يعني تا به رکوع رفتي امام سر از رکوع برداشت، آنوقت يک رکن اضافه خوانده و نمازش باطل شده است. شايد پنجاه پيام داشتيم که خانم‌ها نوشته بودند: به داد ما برسيد. ما که خبر نداريم امام کي از سجده بلند مي‌شود. خوب بايد مکبر باشد، کسي که الله اکبر بگويد. من خواهش مي‌کنم مسئولين مساجد و امام جماعت‌ها رسيدگي کنند. اينطور نباشد که خانم پشت پرده با خبر نشود.
در سجده بوديم، سهواً فکر کرديم امام سر از سجده برداشته است، بلند شديم ديديم امام در سجده است. بايد برگرديم، اگر مي‌رسيم بايد برگرديم. باز پرسيدند: سجده اضافي است؟ براي متابعت اشکالي ندارد. حتي اگر در دو سجده اين اتفاق بيافتد، باز هم اشکالي ندارد. ولي اگر به سجده رفتيد و در دو سجده نرسيديم، دو سجده يک رکن مي‌شود، نماز باطل است. پس اگر به سجده نرسيده و امام سر برداشت، در يک سجده مشکل ندارد ولي اگر دو سجده باشد يک رکن مي‌شود و نماز باطل است.
مسأله 147؛ مسأله بعدي گفتند: ما اشتباه کرديم و يک روزه‌هاي عمدي خورديم. شما آسان براي ما بگوييد که ارزان‌ترين نرخ کفاره چيست؟ يک کسي مي‌گويد: من در زمان جواني، اشتباه کردم و روزه عمدي خوردم. قضاي روزه‌اش سر جايش است. اما کفاره به اين صورت است که يک روز که عمداً روزه خوردي، نود هزار تومان بدهي. شصت نفر را بخواهي قضا بدهي، شصت تا چلو کباب ده هزار توماني هم حساب کني، خيلي مي‌شود. ما ارزان حساب کرديم شصت تا 750 گرم حساب کرديم، نود هزار تومان بايد بدهي. البته گفتيم: حتماً به دفاتر مراجع مراجعه کنند. چون بايد به شصت مسکين بدهند، سخت است. بعضي از مراجع مي‌گويند: 120 هزار تومان. بعضي از مراجع هم مي‌گويند: نود هزار تومان! اما اگر عمدي نبوده است و کفاره تأخير هست. خيلي از خانم‌ها نوشتند: ما توجه نداشتيم و سالها کوتاهي کرديم. يا بچه شير مي‌داديم روزه نگرفتيم، يا باردار بوديم روزه نگرفتيم. يا عذر شرعي داشتيم روزه نگرفتيم. يکي از خانم‌ها نوشته بود: من 150 روزه قضا با کفاره تأخير دارم. اينها کفاره‌ها 1500 تومان است. 750 گرم گندم معادل 1500 تومان است.
مسأله 148؛ سؤال کردند که ما سالها کفاره را نداديم، سالها کوتاهي کرديم و پرداخت نکرديم. آيا چيزي اضافه مي‌شود؟ نه! اضافه نمي‌شود.
مسأله 149؛ گفتند مي‌شود کفاره را به يک خانواده داد؟ کفاره عمد که شصت مسکين است نه. اما کفارات ديگر را اشکال ندارد شما به يک خانواده بدهيد. فقط بايد گندم داد. نمي‌شود پولش را داد. اگر پول مي‌دهيم او را وکيل کنيم که برود گندم بخرد.
مسأله 150؛ مسأله ديگر اينکه گفتند: مگر شما نگفتيد با يک نماز توبه در شب‌هاي قدر خدا تمام گناهان شما را مي‌آمرزد؟ آيا شامل حق الناس هم مي‌شود؟ ما اين حرف را نزديم. حساب حق الناس جداست. شما از شب 21 ماه رمضان تا سال ديگر قرآن روي سرت باشد، هزار تومان به يک نفر بدهکار باشي بايد بدهي. بحث حق الناس جداست. شب عاشورا امام حسين(ع) فرمود: يک کسي از طرف امام حسين صدا بزند. «لا يقاتلن‏ معي رجل عليه دين‏» (احقاق الحق/ج19/ص430) اگر کسي مديون است در جمع ما نماند، برود دينش را بدهد. شب عاشورا گفته: برود دينش را بدهد. آقايي پيام داده من ضامن کسي شدم. قسط اول و دوم و سوم را نداده است. از صندوق زنگ زدند که چرا قسط‌هايش را نمي‌دهد؟ با او تماس گرفتم که چرا نمي‌روي قسط‌هايت را بدهي؟ گفته: شما؟ گفتم: ضامن شما هستم. گفته: ضامن هستي خودت هم قسط‌ها را بده! چقدر مي‌پرسند که اگر فلان نماز را بخواني همه نمازهاي قضايت جبران مي‌شود. ما نمازي نداريم که تمام نمازهاي قضا را پاک کند. اگر کسي گفت: ما نماز توبه‌اي داريم که حق الناس جبران مي‌شود، حتماً چنين نمازي نداريم. يا نماز توبه بخوانيم ديگر نمازهاي قضاي ما پاک شود. از امام(ره) استفتاء کردند، آقا ما توبه کرديم، چقدر نماز قضا بخوانيم؟ فرمودند: خودتان را اذيت نکنيد. کم کم شروع کنيد. خودتان را در مسير جبران قرار بدهيد.
مسأله 151؛ باز خيلي پرسيدند با آرايش کم مي‌شود وضو گرفت يا نه؟ اگر مانع رسيدن آب به صورت باشد حتماً نمي‌شود.
مسأله 152؛ باز سؤال کردند که خيلي حق الناس بدهکار هستيم. ولي الآن رويمان نمي‌شود مستقيم به طرف بگوييم. چه کار کنيم؟ اگر پول بدهکار هستيد. لازم نيست به طرف بگوييد. الآن همه کارت دارند، به يک نحوي شماره حساب اين آقا را بدست بياور و به حسابش واريز کن. در حقوق مالي به هر طريقي شده به دست آن طرف برسانيد.
مسأله 153؛ در بحث حقوق آبرويي، گفتيم: اگر غيبت کرديد، در غيبت لازم است برويم حلاليت بطلبيم؟ اينکه گناه غيبت سنگين است در اين بحثي نيست. فرداي قيامت نامه اعمال کسي را دستش بدهند، هيچ حسناتي در آن نمي‌بيند. کربلا رفته، جماعت رفته، کار خير کرده، روزه گرفته، هيچي نيست! مي‌گويد: خدايا اشتباه شد. اين نامه من نيست. خطاب مي‌شود: خدا نه اشتباه مي‌کند نه فراموش مي‌کند! شما آبروي يک نفر را برديد، تمام حسنات تو پيش او رفت. باز روايت داريم «من مات تائباً من الغيبة فهو آخر من‏ يدخل‏ الجنة و من مات مصرّاً عليها فهو اوّل من يدخل النار» کسي غيبت مي‌کند، آخرين بهشتي است و توبه نکند اولين جهنمي است. گناه غيبت سنگين است. حالا ما اشتباهي کرديم و توبه کرديم، آيا حتماً بايد برويم به طرف بگوييم. عزيزي پيام داده چقدر شما گناه را ساده گرفتيد. مي‌گوييد: نمي‌خواهد برويد به طرف بگوييد؟ فتواي مشهور فقها اين است. لازم نيست به طرف بگوييد. يکوقتي شر مي‌شود و اصلاً جايز نيست شما برويد بگوييد. برايش دعا کنيد و طلب مغفرت کنيد و برايش صدقه و خيرات بدهيد. همين که توبه کرديد و برايش اين کارها را انجام بدهيد کافي است. ما نمي‌خواهيم گناه غيبت را کوچک جلوه بدهيم. شايد هشتاد درصد باور مردم ما اين است که اگر غيبت کردي حتماً بايد به طرف بگويي. بعضي هم حساس هستند که شما چه گفتي. مي‌گويد: اول بگو چه گفتي. تا نگويي حلالت نمي‌کنم! تازه يک آتش ديگر به پا مي‌شود. يکي از اساتيد مي‌فرمود: من امسال ماه رمضان يک ختم قرآن خواندم. فقط گفتم: خدايا به نيت آنهايي که من يک حقي و حقوقي از آنها ضايع کردم، غيبتشان را کردم و توبه کردم، اين ختم قرآن براي آنها باشد.
مسأله 154؛ در بحث احکام معاملات که گفتيم، سؤال کردند آيا جايز است ما يخچال بخريم، اگر نقدي پرداخت کنيم يک ميليون، قسطي بخريم يک ميليون و سيصد هزار تومان، اين حرام است يا حرام نيست؟ حرام نيست، در اصطلاح فقهي داريم وقتي زمان آمد، اين اشکال ندارد. شما يخچال را نقد بخريد يک ميليون، نسيه بخري يک ميليون و سيصد هزار تومان! او دارد جنسش را به شما مي‌فروشد، چون شما نسيه مي‌خريد يک ميليون و سيصد هزار تومان مي‌فروشد. اين اشکالي ندارد.
مسأله 155؛ باز اشاره کرديم و گفتيم: اگر يک جايي مهماني رفتيد، فرش صاحبخانه نجس شد، شما وظيفه نداريد به صاحبخانه بگوييد. البته گفتيم: چيزي از لوازمي که آنها مي‌خواهند مصرف کنند، نباشد. چيز خوردني نباشد. حالا گوشه فرش يا پتو نجس شد، لازم نيست بگوييد. خيلي پيام دادند نمي‌شود. يکوقت بچه ادرار کرده يا دست شما خوني شده به يک قسمتي از جايي خورده است، لازم نيست به صاحبخانه بگوييد. شرعاً وظيفه نداريد. کسي نوشته: يک نفر پتوي ما را نجس کرده، نگفته و همينطور در کمد گذاشته است. بعد از يک هفته رفتيم ديديم از بوي بد نمي‌شود کاري کرد! اين خيلي بد است. اما کلاً اگر ما جايي از خانه کسي را نجس کرديم، حد آن هم ناچيز است، چيزي نگوييم. سؤال کردند: اگر مسجد رفتيم و بچه ما يک گوشه‌اي از فرش مسجد را نجس کرد. مسجد غير از خانه است. لذا در مساجد و حرم‌هاي ائمه، خادم‌ها وسايل دارند، شيلنگ‌هاي صد متري دارند و بلافاصله تطهير مي‌کنند. فقها فرمودند: در مساجد پاک کردن نجاست فوري است و حتي تأخير هم جايز نيست.
مسأله 156؛ سؤال ديگري که باز در مورد نمازهاي قضا پرسيدند. گفتند: مادرم دچار فراموشي شده است. آلزايمر دارد. آيا اين نمازهايي که در دوران فراموشي مي‌خواند، قضايش واجب است يا نه؟ مادرش پنج سال فراموشي دارد. در روايت داريم اميرالمؤمنين در نهج‌البلاغه مي‌فرمايد: دو نعمت است که نمي‌شود به آن اعتماد داشت، يکي ثروت و ديگري سلامتي است. تا وقتي داريم بايد قدرش را بدانيم. حاج آقاي قرائتي مي‌فرمودند: امام جمعه‌ي يک جايي که خطبه‌اي مي‌خواند و برو و بيايي داشت، الآن گرفتار فراموشي شده است. بچه‌هايش تعريف مي‌کردند که به قدري فراموشي او سنگين است که هيچکسي را نمي‌شناسد. همسر خودش را نمي‌شناسد. صبح که از خواب بيدار مي‌شود مي‌گويد: اين خانم کيست؟ هرچه مي‌گوييم: اين مادر ما و خانم شماست. مي‌گويد: نه، اين خانم غريبه است. اينهايي که امروز فرصت دارند، سلامتي دارند، قدر بدانند و خوب استفاده کنند. حالا سؤال کردند که با وجود فراموشي مادر ما آيا ما بايد نمازهاي مادرمان را قضا کنيم يا نه؟ جواب نه! کسي که براي نماز تکليف ندارد، قضاي نماز هم ديگر واجب نيست.
مسأله 157؛ در احکام نذر گفتيم که اگر صيغه شرعي خوانده شود، ديگر نمي‌شود نذر را تغيير داد. غالب مردم نذرهايي که مي‌کنند صيغه شرعي نمي‌کنند. همينطور نيت مي‌کنند. يا مثلاً مي‌گويد: اگر اينطور شد اين کار را بکنم. صيغه شرعي را نمي‌خواند. اگر نذرها اينطور باشد تغييرش اشکالي ندارد. شما نذر کرده بودي گوسفند بکشي، حالا نمي‌خواهي گوسفند بکشي، پولش را به يک فقير مي‌خواهي بدهي. اگر صيغه شرعي نخواندي و فقط نيت کردي که مثلاً اگر مريض من خوب شد اين کار را بکنم. اين تغيير نذر اشکالي ندارد. سؤال کردند: من نذر کرده بودم سفره حضرت ابالفضل پهن کنم. حالا مي‌توانم پولش را به يک زنداني نيازمند بدهم؟ اگر صيغه شرعي را نخوانديد بله مي‌شود اما اگر صيغه را خوانديد، جايز نيست.
شريعتي:امروز صفحه‌ي هفتم قرآن کريم، آيات 38 تا 48 سوره مبارکه بقره در سمت خدا تلاوت خواهد شد. از ابتداي اين دوره از ختم قرآن کريم هر هفته ما مزين و منور به حضور يکي از شخصيت‌هاي است که به قرآن کريم و معارف بلند آن خدمت کردند. اين هفته از علامه طباطبايي(ره) ياد مي‌کنيم. است.
حاج آقاي حسيني: يک قصه کوتاه از علامه طباطبايي بگويم. يکي از منبري‌هايي که الآن در قم است، مي‌فرمودند: من قبل از انقلاب در تبريز يک شب خدمت علامه طباطبايي بودم. مرحوم علامه فرمود: من فردا صبح جايي کار دارم. کس از آقايان محبت مي‌کند مرا آنجا برساند. اين بزرگواري که الآن در قم هستند به علامه فرمودند: من فردا شما را مي‌رسانم. ساعت چند بيايم؟ فرمودند: 7 صبح. 7 صبح خدمت علامه رفتم، سوار ماشين شدند. تا نشستند و احوالپرسي کردند و فرمودند: ببخشيد، من چهل سال است که روزي يک جزء قرآن مي‌خوانم. ديروز نرسيدم يک جزء را بخوانم. اجازه بدهيد اول يک جزء قرآن ديروزم را بخوانم، بعد با هم صحبت کنيم. مرحوم علامه طباطبايي معروف است که تفسيرش تفسير قرآن به قرآن است. البته ما در گذشته هم اينطور تفاسير داشتيم ولي اوج تفسير قرآن به قرآن در تفسير الميزان است. دليل موفقيت علامه طباطبايي در تفسير يکي همين انس با قرآن است. اگر کسي روزي يک جزء قرآن بخواند، ماهي يک ختم قرآن را دارد. تقاضا مي‌کنم از بيننده‌هاي عزيز که برنامه‌هاي خوبي که در ماه رمضان داشتيد از جمله قرائت قرآن را تعطيل نکنيد.
«قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمِيعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ«38» وَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ‏«39» يا بَنِي إِسْرائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَ أَوْفُوا بِعَهْدِي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ وَ إِيَّايَ فَارْهَبُونِ‏«40» وَ آمِنُوا بِما أَنْزَلْتُ مُصَدِّقاً لِما مَعَكُمْ وَ لا تَكُونُوا أَوَّلَ كافِرٍ بِهِ وَ لا تَشْتَرُوا بِآياتِي ثَمَناً قَلِيلًا وَ إِيَّايَ فَاتَّقُونِ‏«41» وَ لا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباطِلِ وَ تَكْتُمُوا الْحَقَّ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ‏«42» وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ‏«43»أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ‏«44» وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِينَ‏«45» الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ وَ أَنَّهُمْ إِلَيْهِ راجِعُونَ‏«46» يا بَنِي إِسْرائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَ أَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ‏‏«47» وَ اتَّقُوا يَوْماً لا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً وَ لا يُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ وَ لا يُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ‏«48»
ترجمه: گفتيم: همگى از آن (باغ به زمين) فرود آييد، اگر هدايتى از طرف من براى شما آمد، پس هركه از هدايت من پيروى كند، نه برايشان بيمى است ونه غمگين خواهند شد. و (لى) كسانى كه كافر شدند و آيات ما را تكذيب كردند، آنان اهل دوزخ‏اند و هميشه در آن خواهند بود. اى فرزندان اسرائيل! نعمت‏هايم را كه به شما ارزانى داشتم، به خاطر بياوريد و به پيمانم (كه بسته‏ايد) وفا كنيد، تا من (نيز) به پيمان شما وفا كنم و تنها از من پروا داشته باشيد. و به آنچه (از قرآن) نازل كردم، ايمان بياوريد كه تصديق مى‏كند آنچه را (از تورات) با شماست. و نخستين كافر به آن نباشيد و آيات مرا به بهاى ناچيز نفروشيد و تنها از من پروا كنيد. و حقّ را با باطل نپوشانيد و حقيقت را با اين‏كه مى‏دانيد، كتمان نكنيد. و نماز را بپاداريد و زكات را بپردازيد و همراه با ركوع كنندگان، ركوع نماييد. آيا مردم را به نيكى دعوت كرده و خودتان را فراموش مى‏نماييد؟ با اينكه شما كتاب (آسمانى) را مى‏خوانيد، آيا هيچ فكر نمى‏كنيد؟ واز صبر ونماز يارى جوييد واين كار جز براى خاشعان، گران وسنگين است. (خاشعان) كسانى هستند كه به (قيامت و) ملاقات (با حساب) پروردگارشان و بازگشت به او ايمان دارند. اى بنى‏اسرائيل! نعمتى را كه به شما ارزانى داشتم، بياد آوريد و اين كه من شما را بر جهانيان برترى بخشيدم. و بترسيد از روزى كه هيچ كس چيزى (از عذاب خدا) را از كسى دفع نمى‏كند و هيچ شفاعتى از كسى پذيرفته نمى‏شود و از كسى غرامت و بدلى گرفته نشود ويارى نخواهند شد.
شريعتي: اشاره قرآني امروز را بفرمايند و بعد ادامه بحث را بشنويم.
حاج آقاي حسيني: آيه پاياني که تلاوت شد «وَ اتَّقُوا يَوْماً لا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً» قرآن کريم حدود هفتاد نام براي قيامت بيان کرده است. يکي از اسامي همين است. «وَ اتَّقُوا يَوْماً لا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً» کسي به جاي کسي مجازات نمي‌شود. «وَ لا يُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ وَ لا يُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ» آنجا روز نصرت و ياري نيست. کسي به فرياد کسي نمي‌رسد. يکي از اسامي همين است «يَوْمَ‏ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيه، وَ أُمِّهِ وَ أَبِيهِ، وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنِيه‏‏» (عبس/34-36) برادر از برادر، زن از شوهر، پدر از فرزند، از هم فرار مي‌کنند. قيامت يوم الفرار است. از فرار بدتر هم دارد. اينجا مي‌فرمايد: کسي به جاي کسي مجازات نمي‌شود. آنجا مي‌فرمايد: فرار مي‌کنند، يک جا بدتر از فرار هم دارد. قرآن مي‌فرمايد: روزي که بعضي دشمن بعضي‌ها مي‌شوند، «الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ» (زخرف/67) اينهايي که اينجا اينطور با هم رفاقت و اظهار رفاقت مي‌کردند ولي رفاقت‌هايشان براساس تقوا نباشد، آنجا دشمن هم مي‌شوند. براي رفيقت باش تا پاي دينت! ديدي دينت دارد آسيب مي‌بيند، رفقايت را کنار بگذار.
مسأله 158؛ در قرآن چهار آيه هست که سجده واجب دارد. سؤال کردند اولاً در اين سجده واجب آيا بايد ذکر خاصي هم بگوييم يا نه؟ مستحب است ولي ذکر خاص واجب نيست. سؤال کردند: همين که نشسته آيه سجده را خوانديم و يک مهر برداريم و به پيشاني بزنيم کافي است؟ نه، بايد هفت عضو ما روي زمين باشد. ولي فرقش با سجده کامل اين است که شايد طهارت در آن نباشد، اينکه وضو بگيريم و با وضو سجده را انجام بدهيم، طهارت لازم نيست. اما مُهر بايد باشد. اگر رو به قبله هم نباشد اشکال ندارد. ذکر خاص هم مستحب است. خانم‌ها دارند قرآن مي‌خوانند، حجاب نداشتند، چادر نداشتند، موقع سجده چادر لازم است؟ حجاب شرعي نماز آنجا لازم نيست. پس حجاب شرعي لازم نيست، طهارت لازم نيست، استقبال قبله لازم نيست، ولي هفت عضو روي زمين باشد و پيشاني هم روي مُهر يا چيزي که سجده بر آن صحيح است، صورت گيرد.
خيلي سؤال کردند که در هنگام تلاوت قرآن حجاب لازم است؟ نه، قرآن خواندن که نيازي به حجاب ندارد. يا در روزهايي که عذر شرعي دارند، مي‌توانند قرآن بخوانند؟ بله. فقط آيات سجده يا بعضي فرمودند: سوره‌هاي سجده را نخوانند و الا خواندن قرآن مانعي ندارد.
مسأله 159؛ پرسيدند گاهي نماز جماعت مي‌رويم، امام جماعت رکوع و سجده‌اش طولاني است. سه تا «سبحان رب ي الاعلي و بحمده» مي‌گويد. ما بخاطر تنگي نفس يا ديسک کمر زودتر از امام بلند مي‌شويم، شما گفتيد: بايد متابعت کنيد و نبايد زودتر بلند شويد. همين که يکبار امام «سبحان ربي الاعلي و بحمده» گفت، بلند مي‌شويم. جوابش اين است که شما جماعت تشريف نبريد. شما فرادي بخوانيد و همين يک «سبحان ربي الاعلي و بحمده» بگوييد. جماعت شرايط خودش را دارد. اينکه جماعت برود و متابعت نکند درست نيست. يا اينکه نماز جماعتي برود که امام جماعت کوتاه نماز مي‌خواند و يک ذکر مي‌گويد. اما اگر ذکر امام طولاني است و اين بخاطر تنگي نفس و ديسک کمر نمي‌تواند بخواند، اين مجوز نيست. البته ما از امام جماعت‌ها مي‌خواهيم که قدري مراعات کنند.
قصه‌اي گفتيم که معاذ بن جبل نماز خواند. يک کسي رفت نماز بخواند، بعد از حمد يک سوره طولاني خواند. اين بنده خدا ديد سوره بقره خيلي طولاني است، نمازش را فرادي خواند. پيامبر خدا با خبر شد. حضرت معاذ را احضار کرد. فرمود: «اياک ان تکون فتانا» مبادا کاري کني که مردم از فيض جماعت محروم شوند. روي چه حساب سوره طولاني خواندي؟ حضرت فرمود: «عليک بالشمس و ضحاها» مي‌خواهي سوره بخواني «والشمس و ضحاها» بخوان. «و التين و الزيتون» بخوان. سوره‌هاي کوتاه بخوان. بياييم کاري کنيم که جوان‌ها هم به نماز جماعت رغبت پيدا کنند. نمازها را طولاني نکنيم، بين دو نماز زياد فاصله نياندازيم.
مسأله 160؛ سؤال کردند که من به شوهر در خانه اقتدا مي‌کنم. با شوهرم دو تايي نماز جماعت برقرار مي‌کنيم. کار صحيحي است يا نه؟ اشکالي ندارد. الحمدلله که اين مرد اينقدر خوب رفتار کرده که خانمش پشت سرش نماز مي‌خواند. خدا آيت الله فاضل لنکراني را رحمت کند. مي‌فرمودند: عادل کسي نيست که مردم او را به عدالت قبول داشته باشند. عادل کسي است که خانمش پشت سرش نماز بخواند. اينکه پشت سر شوهر نماز مي‌خوانيد اشکالي ندارد و خيلي کار خوبي است. توجه داشته باشيد شوهر شما قرائت حمد و سوره‌اش صحيح باشد. اگر مخارج حروف را رعايت مي‌کند و با مسائل شرعي آشنا است، وضو و غسل و احکام بلد است، چه بهتر از اينکه خانم به آقا اقتدا کند.    
شريعتي: دعا بفرماييد و آمين بگوييم.
حاج آقاي حسيني: ما به کنکوري‌هاي عزيز خدا قوت مي‌گوييم. انشاءالله در آزمون‌هاي بعدي هم موفق باشند. يک خسته نباشيد به پدر و مادرها بگوييم. اميدواريم خدا به حق صديقه طاهره(س) از کنکور بالاتر، امر ازدواج همه جوان‌ها را به خوبي مقرر بفرمايد. مريض‌ها، لباس عافيت بپوشاند. رفع گرفتاري و پريشاني از همه محبين اهل‌بيت(ع) بفرمايد. مسلمانان در سراسر عالم بر دشمنانشان پيروز بگرداند.
شريعتي: بيرون شو اي همايون از پشت پرده غيب *** تا در سه‌ گاه مستي شوريده تر بخوانم
«الحمدلله رب العالمين و صلي الله علي سيدنا محمدٍ و آله الطاهرين»