![]()
برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: بيان مهمترين احکام ديني؛ احکام روزه
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين حسيني قمي
تاريخ پخش: 09-03-96
بسم الله الرحمن الرحيم و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين
شريعتي: سلام مي‌کنم به همه شما دوستان عزيزم. خانم‌ها و آقايان، طاعات و عبادات شما قبول باشد، انشاءالله بهترين‌ها در اين ايام با برکت مهماني ماه خدا نصيب همه ما شود. خيلي خوشحاليم که امروز هم همراه شما و در کنار شما هستيم. حاج آقاي حسيني سلام عليکم و رحمة الله. خيلي خوش آمديد.
حاج آقا حسيني: عرض سلام و ارادت خالصانه خدمت همه بينندگان و شنوندگان راديو قرآن و عزيزاني که از شبکه جام جم برنامه سمت خدا را مي‌بينند، دارم. اميدواريم طاعات و عباداتشان قبول درگاه الهي باشد.
شريعتي: انشاءالله حال همه دوستان خوب باشد و در اين روزها و شب‌هاي پر نور ما را از دعاي خيرشان بي بهره و بي نصيب نگذارند. در جلسات گذشته با حاج آقاي حسيني صحبت کرديم و قرار شد در ايام ماه مبارک رمضان، از احکام براي ما بگويند. يک مجموعه کاملي از احکامي که معمولاً به آن نياز داريم را مطلع شويم. بحث امروز شما را مي‌شنويم.
حاج آقاي حسيني: بسم الله الرحمن الرحيم، دو مسأله از احکام روزه را گفته بوديم، سومين مسأله از احکام روزه را بگوييم.
مسأله‌ي سوم؛ يکي از شرايط واجب شدن روزه اين است که روزه براي انسان ضرر نداشته باشد، اگر براي کسي روزه ضرر دارد، براي او روزه واجب نيست. اينکه ضرر دارد فرمودند: دو حالت دارد. يکوقت ما يقين داريم روزه براي ما ضرر دارد. حتماً نبايد بگيريم. ديگر جاي تعارف ندارد. من ديدم بعضي مي‌گويند: آقا روزه ضرر دارد ولي دلم نمي‌آيد. اين دلم نمي‌آيد يقين بدانند اين عبادت نيست. اين طاعت نيست بلکه معصيت است. کسي حق ندارد به خودش ضرر وارد کند. اگر يکوقتي هم خوب شد، اينها را بابت روزه‌هاي که گرفته حساب نکند. اگر پزشک گفته: امسال روزه قطعاً براي شما ضرر دارد، اگر امسال را مي‌خواهد بگيرد، بگيرد. ولي يکجا بنويسد که بعداً اينها را قضا کند. اين روزه حساب نمي‌آيد. عبادت نيست و فقط گرسنگي و تشنگي است.
يکوقت يقين ندارد ضرر دارد، شک دارد. بنا به تعبيري که علما فرمودند، فرمودند: خوف دارد، نگران است. به تعبير روشن‌تر فرمودند: احتمال عقلايي اين است که روزه براي او ضرر داشته باشد. يقين ندارد و مطمئن نيست ولي شک دارد. يعني به تعبير فقها خوف دارد، نگراني دارد، ولي شک است، باز هم فرمودند: روزه نگيرد. اگر يقين داريد نبايد بگيريد، يقين نداريد پنجاه، پنجاه است. ولي احتمال عقلايي است. اين هم نبايد روزه بگيريد. ولي جلسه گذشته گفتيم: صرف ضعف مجوز خوردن روزه نيست. حتي ضعف زياد هم باشد. بگويد: من که روزه مي‌گيرم، از بعد از ظهر ديگر هيچ کاري نمي‌توانم بکنم. چشمم سياهي مي‌رود که دوباره بعد از افطار درست مي‌شود.
رحمت خدا بر امام (ره) باشد، کسي به امام عرض کرده بود: ما که روزه مي‌گيريم، از کارهاي ديگر مي‌مانيم و نمي‌توانيم انجام بدهيم. امام فرمودند: خود روزه يک کار است. لذا هفته گذشته گفتيم: يک تخفيفي هم در ساعات کاري باشد. پس بنابراين ضعف مجوز روزه خوردن نمي‌شود ولو شديد باشد. تا وقتي اين ضعف قابل تحمل است، مجوز روزه خواري نيست. پس مسأله سوم اين شد که روزه نبايد براي ما ضرر داشته باشد.
مسأله چهارم؛ آيا اگر پزشک گفت: روزه براي شما ضرر دارد، سخن پزشک کافي است يا نه؟ جواب: فرمودند اگر پزشک گفت: روزه براي شما ضرر دارد ولي من يقين دارم روزه براي من ضرر ندارد. چون گاهي انسان حال خودش را بهتر از پزشک درک مي‌کند. بعضي وقت‌ها پزشکان ما يک عده خيلي مقيد هستند و مواظب هستند و متدين هستند. بعضي ها هم متأسفانه هست. همينطور خيلي راحت به هم مي‌گويند: بخوريد. يقين نيست، حتي شک هم نيست که ضرر داشته باشد. اين خيلي خودش مقيد نيست. اگر پزشک گفت: روزه براي شما ضرر دارد و خودت مي‌داني ضرر ندارد بايد روزه بگيري. اگر پزشک گفت: روزه برايت ضرر ندارد ولي خودم مي‌دانم روزه براي من ضرر دارد، خودم بهتر از حال خودم خبر دارم! باز فرمودند: اين نبايد روزه بگيرد. پس در عين حال اگر به کلام پزشک اطمينان داريم بسم الله، اگر به کلام پزشک اطمينان پيدا نکرديم و خودمان از حال خودمان خبر داريم، تشخيص خودمان بهتر از تشخيص پزشک است و به پزشک اعتماد نداريم، به تشخيص خودمان عمل کنيم.
حاج آقاي حسيني: مسأله‌ي پنجم خيلي مهم است. خانمي که باردار است، معمولاً در رساله‌ها مي‌نويسند، ماه‌هاي آخر بارداري، که نه ممکن است ماه‌هاي اول است. ولي روزه براي فرزندي که در شکم دارد ضرر دارد. باز يا پزشک گفته يا خودش تشخيص مي‌دهد که روزه براي بچه ضرر دارد. اگر روزه ضرر دارد، فرمودند: روزه واجب نيست. البته غالباً مي‌گويند: ماه‌هاي آخر، ولي اگر احياناً ماه‌هاي اول هم هست ولي روزه براي اين جنين ضرر دارد، اگر ضرر دارد 1- روزه واجب نيست. 2- بعداً حتماً بايد قضا کند. بعد از زايمان بايد قضا کند. 3- براي اين روزهايي که روزه نمي‌گيرد، براي هر روز 750 گرم طعام بدهد. مثلاً 750 گرم گندم به يک فقير مي‌دهد. براي هر روز 750 گرم بايد بدهد. سي تا 750 گرم! اما يکوقت روزه براي بچه ضرر ندارد، روزه براي خودش ضرر دارد. باز 1- روزه بر او واجب نيست. 2- حتماً بايد بعد قضا کند. 3- بعضي گفتند اين 750 گرم طعام لازم است، بعضي هم گفتند لازم نيست. اين احتياط است.
مسأله ششم؛ خانمي هست که بچه شير مي‌دهد. يکوقت هست روزه براي بچه‌اش ضرر دارد. 1- روزه برايش واجب نيست. 2- حتماً بايد بعداً قضا کند. 3- روزي 750 گرم به فقير گندم اطعام کند. البته اينکه مي‌گويند: 750 گرم خود اطعام را بايد بدهد. برنج بدهد، گندم بدهد، خرما بدهد. پولش را نمي‌تواند بدهد. بايد خود جنس را بدهد. مگر اينکه پول را بدهد و طرف را وکيل کند که برود خودش گندم بخرد. برنج بخرد. يا دفتر مراجع تقليد بدهند و اين کار را برايشان انجام دهند. اين در حقيقت کفاره روزه است. اما اگر روزه براي خودش ضرر دارد نه براي بچه‌اي که شير مي‌دهد. چون شير مي‌دهد روزه براي خودش ضرر دارد. اين هم همينطور است. 1- روزه برايش واجب نيست. 2- بعداً بايد قضا کند.3- کفاره باز احتياط است. احتياطاً گفتند: کفاره بده.
مسأله هفتم؛ خانم‌ها گاهي يک کفاره‌ي دومي بر گردنشان مي‌آيد. کفاره‌ي دوم يعني يک 750 گرم ديگر، اين براي چيست؟ يک خانمي باردار بود، روزه براي بچه‌اي که همراه دارد، ضرر دارد. ما گفتيم: نبايد روزه بگيرد. واجب نيست و بعداً قضا کند و 750 گرم هم طعام بدهد. حالا اگر وضع حمل کرد و تمام شد، بعد از وضع حمل در اين فاصله تا ماه رمضان فرض کنيد مي‌توانيد قضا کند، ولو هفته‌اي يک روزه مثلاً جمعه‌ها بگيرد يا ماهي دو روز روزه بگيرد، اگر بتواند بعد از بارداري در اين يازده ماه باقي که فرصت دارد مي‌توانست قضا کند و قضايش را انجام نداد، اين کفاره دوم مي‌آيد. چون رمضان بعدي رسيد کفاره‌ي تأخير بايد بدهد. چون تا ماه رمضان تأخير انداخت يک 750 گرم ديگر براي هر روزي که نگرفته بايد حساب کند.
من خيلي وقت‌ها ديدم که خانم‌ها مي‌گويند: آقا اين کفاره دوم براي بانوان چيست؟ يک کفاره به خاطر دوران بارداري بود. اگر نمي‌تواند که هيچ، اگر بتواند در زماني که بچه شير مي‌دهد اين ماه رمضان را قضا کند و نکند و به رمضان برسد، کفاره تأخير اضافه مي‌شود.
مسأله هشتم؛ اگر کسي به واسطه پيري نمي‌تواند روزه بگيرد. خانم يا آقايي است که سني از آنها گذشته است. نمي‌تواند روزه بگيرد و توانايي ندارد. فرمودند: اگر نمي‌تواند روزه برايش واجب نيست. خانمي است 70 سال سن دارد، نمي‌تواند روزه بگيرد، روزه برايش واجب نيست. کفاره هم ندارد. ولي يکوقت نه بخاطر اينکه سالخورده است برايش روزه گرفتن سخت است. مشقت دارد، مي‌تواند بگيرد ولي سخت است. اين هم روزه برايش واجب نيست. ولي براي اين مورد دوم را فرمودند: آن 750 گرم کفاره را براي هر روز بدهد.
چند روز پيش خانم سالخورده‌اي پيش من آمد، همين مسأله را پرسيد. گفت: من بايد کفاره بدهم يا نه؟ 80 ، 90 سال سن داشت. گفتم: مي‌تواني روزه بگيري؟ گفت: اصلاً نمي‌توانم روزه بگيرم. گفتم: کفاره ندارد. ولي اگر مي‌توانست بگيرد ولي سخت بود، آنوقت بايد کفاره را بدهد. پس خانم‌ها و آقايان سالخورده خيالشان راحت باشد. اگر نمي‌توانند روزه بگيرند، فکر کفاره هم نباشند. ولي اگر مي‌توانند و اما برايشان مشقت دارد، براي هر روز 750 گرم طعام بدهند. مثلاً سي روز 22، 23 کيلو گندم مي‌شود.
مسأله نهم؛ ما مي‌خواهيم وارد چيزهايي شويم که روزه را باطل مي‌کند. باور کنيد من تمام بخش رساله و احکام روزه را مفصل نگاه کردم، آنهايي که خيلي مهم است بگويم. چه چيزهايي روزه را باطل مي‌کند؟ همه مي‌دانند خوردن و آشاميدن روزه را باطل مي‌کند. يکي از مصاديقي که بايد به آن توجه کنيم اين است. بعضيها من ديدم دقت ندارند. دارد سحري مي‌خورد، اذان گفتند. مي‌فهمد اذان گفت، متوجه مي‌شود. مي‌گويد: دلم نمي‌آيد. اين يک لقمه هم بخورم. اين آب را بخورم که تشنه نشوم! تو که فهميدي اذان گفتند، لقمه آخر هم حتي اگر در دهانت هست بايد برگرداني. اگر متوجه اذان شوي و عمداً بخوري کار سخت مي‌شود. ديگر بايد کفاره سنگين بدهد.
مسأله دهم؛ خوردن و آشاميدن سهوي روزه را باطل نمي‌کند. عزيزان بعضي وقت‌ها نگران مي‌شوند. مثلاً روز اول ماه رمضان است. کسي عادت ندارد. يک نفر مي‌گفت: من عادت نکرده بودم، رفتم خانه، در يخچال را باز کردم. خانم هم نبود. غذا برداشتم گرم کردم. يک غذاي سير و مفصل و کامل که خوردم، خانم آمد. گفتم: چرا ناهار دير آمدي؟ گفت: چه ناهاري؟ سحر خورديم! اين روزه‌اش باطل است؟ نه. اگر کسي سهواً حالا يا يک ليوان آب بخورد يا غذاي کامل بخورد، توجه نداشته، روزه‌اش باطل نيست. اما اگر متوجه شد ديگر نبايد ادامه بدهد.
مسأله يازدهم؛ من در فصل حج زياد ديدم. محرمات در حج هست. لحظه به لحظه مي‌آيند مي‌گويند: حاج آقا حواسم نبود در آينه نگاه کردم. حواسم نبود چه کار کردم! مي‌گوييم: اينقدر نياييد يکي يکي بپرسيد. اينهايي که شما مي‌گوييد: حواسم نبود، اشکال ندارد. در اين چيزهايي هم که شما شنيده‌ايد روزه را باطل مي‌کند، مبطلات روزه هست، خوردن، آشاميدن، سر زير آب کردن، غبار غليظ، دود غليظ، يادمان باشد اگر غير عمدي باشد روزه را باطل نمي‌کند. سهوي باشد روزه باطل نمي‌شود. دو تا استثناء دارد. يکي بحث فراموش کردن غسل جنابت است. اگر يادش رفت غسل جنابت بر گردنش هست يک مسأله‌ي خاصي دارد. اگر کسي به اصطلاح جُنب شد، خوابيد و ديگر بيدار نشد، در رساله‌ها هست. غير از خواب جُنب و فراموش کردن غسل جنابت، يادمان باشد اين چيزهايي که براي روزه مي‌گويند، سهواً پيش آمد اشکالي ندارد. حواسش نبود استخر رفت، حواسش نبود آب خورد. حواسش نبود غذا خورد، حواسش نبود سيگار کشيد. اينها سهواً مبطل روزه نيست.
مسأله دوازدهم؛ اين مسأله را خيلي سؤال مي‌کنند. کساني که در ماه رمضان روزه مي‌گيرند ولي به دليل بيماري از اسپري استفاده مي‌کنند. بخاطر تنگي نفس اسپري مي‌زنند. اين اسپري‌ها به صورت پودر گاز است که از دهان وارد ريه مي‌شود. جوابش اين است که نه هيچ اشکالي ندارد! کساني که مريض و بيمار هستند و تنگي نفس دارند، امام و ديگر مراجع فرمودند: اسپري که به صورت پودر گاز است و از دهان وارد ريه‌ها مي‌شود روزه را باطل نمي‌کند. بعضي گفتند: اگر يک ماده دارويي هم همراهش باشد، يکوقت هست فقط به صورت هوا هست و پودر گاز است، اين بحثي ندارد. اما اگر اين هواي فشرده و اسپري يک دارويي هم همراهش دارد، بعضيها خواستند احتياط کنند و الا همان‌ها هم گفتند که اين باز صدق خوردن و آشاميدن نمي‌کند. يادمان باشد اگر اين اسپري‌ها در همين حدي باشد که هواي فشرده باشد، اشکالي ندارد.
مسأله‌ي سيزدهم؛ آمپول زدن، در ماه رمضان آدم روزه‌دار مي‌تواند آمپول بزند يا نه؟ آمپول‌هايي که بي حس کننده است اشکالي ندارد. آمپول‌هاي مسکن اشکالي ندارد. آمپول‌هاي درماني مثل پني سيلين اشکالي ندارد. آمپول‌هايي که تقويتي هست، مثل ويتامين‌ها، ب کمپلکس بزند يا سرم خوراکي بزند، اينها اشکال دارد يا نه؟ در ميان کلمات علما و مراجع کسي نگفته: روزه را باطل مي‌کند. فتوا ندادند، نهايت احتياط است. احتياط قابل ارجاع است، رجوع کند به ديگراني که اشکال نمي‌کنند. پس با اين حساب هر نوع آمپولي مشکلي ندارد. مسکن، بي حسي، درماني اشکال ندارد. تقويتي باشد و سرم خوراکي باشد، فتواي بطلان نداريم، احتياط هست که قابل رجوع است.
مسأله چهاردهم؛ اين چند مورد اشکال ندارد. در ماه رمضان کسي بخواهد سونوگرافي انجام دهد. آزمايش خون اشکالي ندارد. راديولوژي، آندوسکوپي، دندانپزشکي، فقط براي آندوسکوپي يادشان باشد چيزي همراه با اين دستگاه وارد معده نشود. اگر چيزي وارد معده نشود مشکلي ندارد. دندانپزشکي هم اشکال ندارد اما بايد حواسشان بايد چيزي را در حلق فرو نبرد.
مسأله‌ي پانزدهم؛ خيلي‌ها سؤال مي‌کنند که مسواک زدن در حال روزه اشکال دارد يا ندارد؟ خيلي‌ها مي‌گويند: نمي‌خواهيم دهان ما بوي نامناسب بدهد. جواب: هيچ اشکالي ندارد. شما در حال روزه مسواک بزنيد. با خميردندان هم بزنيد. فقط يادمان باشد وقتي مي‌خواهيم خمير بزنيم چيزي از اين مواد پايين نرود. همه آبي که در دهان مي‌گردانيم را برگردانيم. خوردن و آشاميدن روزه را باطل مي‌کند. يا مي‌گويند: قطره در چشم ريختن، در بيني ريختن، در گوش ريختن اشکال دارد؟ نه. اشکالي ندارد. به حلق نرسد اشکال ندارد.
شريعتي: مزه مزه کردن آب چطور؟
حاج آقاي حسيني: نه اشکال ندارد. مثل مسواک زدن است. فقط تمام آب را بيرون بريزيم! پس قطره گوش و بيني وچشم هم اگر به حلق نرد اشکالي ندارد. گاهي مي‌گويند: مزه‌اش را احساس کردم، اين اشکال ندارد. گاهي خانم‌ها هم سر چشيدن غذا مسأله دارند. اگر خانم‌ها مي‌خواهند غذا را بچشند اشکالي ندارد. ولي بايد برگردانند. به حلق نرسد. حتي گاهي بچه کوچک دارند. جويدن غذا براي طفل مانعي ندارد. غذا را نرم کنند و همه را برگردانند،مشکلي ندارد.
مسأله شانزدهم؛ چند مسأله و چند کار در ماه رمضان اشکالي ندارد که انجام بدهيم. بعضي فکر مي‌کنند اينها جزء مبطلات روزه است. يکي استفاده از عطر است، عطر زدن اشکال ندارد، کراهت هم ندارد. يا حمام رفتن، حتي کسي مي‌گويد: من حمام مي‌روم براي اينکه خنک شوم. تشنگي من کم شود، مانعي ندارد. استفاده از رنگ مو اشکالي ندارد. جويدن غذا براي بچه اشکالي ندارد. چشيدن غذا اشکالي ندارد.
اگر ما سر را زير آب ببريم، استخر رفتن روزه را باطل مي‌کند يا نه؟ مشهور فقها گفتند: روزه را باطل مي‌کند. اگر کسي در حالي که روزه هست استخر برود و تمام سرش را زير آب کند، روزه باطل است. اگر درون آب راه برود، سر را زير آب نکند، قدم بزند، اشکال ندارد. اما اگر تمام سر يکجا درون آب برود، اکثر فقها گفتند: روزه را باطل مي‌کند. يکي دو نفر از مراجع مثل آيت الله العظمي سيستاني گفتند: روزه را باطل نمي‌کند. آيت الله العظمي گفتند: اين کار جايز نيست اما روزه را باطل نمي‌کند. ولي مشهور فقها گفتند: سر زير آب کردن جزء مبطلات روزه هست.
مسأله‌ي هفدهم؛ باز خيلي‌ها سؤال مي‌کنند. کساني هستند ناراحتي کليه دارند. پزشک گفته يا يقين دارد که بايد در طول روز آب بخورد. بايد در طول روز چند ليوان آب بخورد. بر اينها روزه واجب نيست. نمي‌شود که آب بخورد و روزه هم بگيرد. روزه معني ندارد. اگر پزشک مي‌گويد: روزه ضرر دارد و بايد آب بخوري، ديگر نبايد روزه بگيرد. مسأله اين است که اگر بعد از ماه رمضان حالش خوب شد، بايد قضا کند. اما اگر از اين رمضان تا رمضان بعد، در يازده ماه بيماري ادامه پيدا کرد. اگر کسي ماه رمضان مريض است، بيماري کليه يا هر بيماري ديگري دارد. پزشک مي‌گويد: نبايد روزه بگيري. اين بيماري از اين رمضان تا رمضان بعدي ادامه پيدا کرد، تا ماه رمضان بعد نتوانست قضا کند، در اين يازده ماه خوب نشد. ديگر قضايش هم بر او واجب نيست. فقط کفاره دارد و بايد کفاره بدهد. کساني که از رمضان تا رمضان مريض هستند، قضاي روزه هم بر اينها واجب نيست.
شريعتي: همين‌جا براي سلامتي همه مريض‌ها و بيماران دعا کنيم. اگر نياز بود و بايد يک قرصي بخورند چطور؟
حاج آقاي حسيني: اين سؤال شما مسأله بعدي است. مسأله‌ي هجدهم است. اگر پزشک گفته: مي‌خواهي روزه بگيري اشکال ندارد، ولي اين دو قرص هم بايد بخوري. يا اين نصف قرص را بايد بخوري. اين دو حالت دارد، يکوقت مي‌شود که ساعت قرص را با روزه تنظيم کنند. من زياد ديدم پزشکاني که در ماه رمضان به بيمارشان مي‌گويند: اين قرصي که بايد هشت صبح مي‌خوردي و بعد از ظهر، اشکالي ندارد سحر و افطار بخوري.
من آقايي را ديدم گفت: من ديابت دارم. نزد پزشک رفتم. گفت اينقدر پيچيده نيست و اشکال ندارد. سحر يک قرص بخور و افطار يک قرص بخور. خوب اين مي‌تواند روزه بگيرد. اما اگر پزشک مي‌گويد: زمان قرص نبايد تغيير کند و بايد سر ساعت باشد. اين روزه ديگر معنا ندارد. ولو يک نصف قرص باشد، بدون آب بخورد، اين فايده ندارد و اين روزه باطل است.
شريعتي: مسائل روزه را مرور مي‌کنيم و نکات خوبي براي ما مي‌گويند. انشاءالله خداوند به همه ما توفيق بدهد که بتوانيم به احکام و دستورات دين عمل کنيم و انشاءالله در طريق خودش قرار بگيريم. امروز از جزء چهارم قرآن کريم صفحه‌ي 67، آيات 133 تا 140 سوره مبارکه آل عمران را به اتفاق تلاوت مي‌کنند. انشاءالله لحظه لحظه زندگي ما منور به نور قرآن باشد.
«وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ «133» الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ«134» وَ الَّذِينَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَمْ يُصِرُّوا عَلى ما فَعَلُوا وَ هُمْ يَعْلَمُونَ«135» أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ«136» قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُروا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ«137»هذا بَيانٌ لِلنَّاسِ وَ هُدىً وَ مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِينَ«138» وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ«139» إِنْ يَمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَ تِلْكَ الْأَيَّامُ نُداوِلُها بَيْنَ النَّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ يَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَداءَ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ«140»
ترجمه: براى نيل به آمرزشى از پروردگارتان وبهشتى كه وسعت آن به قدر آسمانها و زمين است و براى پرهيزكاران آماده گرديده، بشتابيد. (متّقين) كسانى هستند كه در راحت ورنج انفاق مىكنند وخشم خود را فرو مىبرند و از (خطاى) مردم مىگذرند، و خداوند نيكوكاران را دوست مىدارد. (افراد با تقوا) كسانى هستند كه هرگاه كار زشتى انجام دهند و يا به خويشتن ستم كنند، خدا را ياد كرده و براى گناهان خود استغفار مىكنند. و جز خدا كيست كه گناهان را ببخشد؟ و (متّقين) چون به زشتى گناه آگاهند بر انجام آنچه كردهاند، پافشارى ندارند. پاداش آنان (متّقين) از طرف پروردگارشان، مغفرت و باغهايى است كه از زير درختان آنها نهرها جارى است و براى همشيه در آن (باغها) هستند و چه نيكوست پاداش اهل عمل. به يقين پيش از شما سنّتهايى بوده (و سپرى شده) است. پس در روى زمين گردش كنيد و بنگريد كه سرانجام تكذيب كنندگان چگونه بوده است. اين (قرآن) براى همهى مردم بيانى روشنگر، ولى براى متّقين (وسيلهى) هدايت و پندآموزى است. و اگر مؤمن هستيد، سستى نكنيد و غمگين مباشيد كه شما برتريد. اگر (در جنگ احد) به شما جراحتى مىرسد، پس قطعاً به گروه كفّار نيز (در جنگ بدر) زخمى همانند آن رسيده است. و ما روزها (ى شكست و پيروزى) را در ميان مردم تقسيم مىكنيم تا خداوند (با امتحان) كسانى را كه ايمان آوردهاند، معلوم كند و از شما گواهانى (بر ديگران) بگيرد و خداوند ستمگران را دوست نمىدارد. (گرچه گاهى به ظاهر پيروز شوند)
شريعتي: از همه دوستاني که از سال گذشته تا الآن طرح خانه‌هاي نوراني را در دستور کار خودشان دارند و خانه‌هايشان منور به نور قرآن کريم است با جلساتي که به صورت مستمر برگزار مي‌کنند. خدا قوت مي‌گوييم و انشاءالله ما هم در محافل نوراني خودشان دعا کنند. اشاره قرآني را بفرماييد.
حاج آقاي حسيني: آيه اولي که تلاوت شد سوره مبارکه آل عمران، «وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ» به سوي مغفرت الهي سرعت بگيريد، «وَ جَنَّةٍ» بهشتي که «عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ» عرضش به اندازه همه آسمان و زمين است. اين بهشت براي چه کسي است؟ «أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ» متقين چه کساني هستند؟ يکبار گفتيم: هرجا قرآن از متقين سخن گفته است، دعوت به تقوا کرده است، ويژگي‌هايي را ذکر کرده است. «الَّذِينَ يُنْفِقُونَ» بهشت براي متقيني است که اهل انفاق باشند. «فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ» اين ماه ضيافت الله بهترين فرصت براي صدقات است. در روايتي هست از پيامبر خدا سؤال کردند: «فَأَىُّ الصَّدَقَهِ أَفْضَلُ» بهترين صدقه چيست؟ فرمودند: «صدقة في رمضان» در ماه رمضان صدقه دادن.
عزيزان يادشان نرود، سبد غذايي براي نيازمندان، براي محرومين، به سفره‌هاي سحر و افطار خودتان نگاه کنيد، بعضيها سفره‌هايشان خيلي مفصل شده است. يک درصدي را اندازه بگيريد، برنجي،روغني، مواد اوليه غذايي، مخصوصاً خويشاوندان و ارحام، مخصوصاً آنهايي که دختران سال اول تکليف دارند. بچه‌ي روزه سال اولي دارند. شما چقدر مواظب سحر و افطار بچه‌ات که سال اولي است که روزه مي‌گيرد هستي. فقرا و نيازمندان هم يک چنين شرايطي دارند.
مسأله‌ي نوزدهم؛ چه چيزهايي روزه را باطل مي‌کند؟ مبطلات روزه را بگوييم. يکي از مبطلات روزه که بايد توجه داشته باشند اين است که گفتند: انسان باقي ماندن بر جنابت بر حيض و نفاس تا اذان صبح، يعني اگر کسي غسل جنابت بر گردنش است، غسل حيض بر گردنش است. غسل نفاس بر گردنش است. اگر با همين حالت وارد اذان صبح شود، نرود غسل کند. اگر وارد اذان صبح شد و اذان را گفتند اين روزه‌اش باطل مي‌شود و عمداً هم روزه را باطل کرده و کفاره سنگيني هم دارد.
ما يک پيشنهادي داريم، اگر کسي بايد مي‌رفت غسل مي‌کرد و نرفت. به هر دليلي، يا تنبلي کرد، يا جوان بود و خانه پدر و مادر بود و رويش نشد سحر برود غسل کند يا به هر دليلي غسل نکرد. اگر همينطور بنشيند تا اذان بگويند، هم روزه‌اش باطل است، هم يک جريمه سنگين دارد و بعداً بايد قضا کند. اولاً يک کاري کنيم کار خيلي آسان‌تر شود. اين صبر مي‌کند تا وقت تنگ مي‌شود. يعني اينقدر وقت تنگ است که وقتي ندارد غسل کند. مثلاً يک دقيقه به اذان مانده است، نمي‌رسد غسل کند. ولو عمداً خودش نرفت تا به اين وقت رسيد، درست است کار بدي کرده است، الآن که فرصت ندارد تکليفش چيست؟ تيمم کن. اگر تيمم کرد ديگر روزه‌اش درست مي‌شود. نه قضا دارد و نه کفاره دارد. مثل بقيه مردم روزه بگيرد. پس اگر کسي غسل بر گردنش بود عمداً نرفت غسل کند تا يک دقيقه به اذان، اين تيمم کند. تيمم کند ديگر براي روزه مشکلي ندارد. براي نماز صبح بايد برود غسل کند. حتي اگر باز هم نرفت غسل کند، براي نماز ظهر و عصر برود غسل کند. اين ديگر با روزه ارتباطي ندارد و درگير نماز هست. روزه‌اش درست است و کفاره و قضا هم ندارد. البته معصيت جاي خودش هست و بد کرده که نرفته غسل کند اما خللي به روزه نمي‌رسد.
مسأله بيستم؛ جوان‌ها خيلي اين را سؤال مي‌کنند. اگر جواني صبح بيدار شد، ديد در خواب حالتي برايش پيدا شده که بايد برود غسل کند. خيلي‌ها فکر مي‌کنند که روزه‌مان چه مي‌شود؟ نه، چون اين حالت در خواب پيش آمده است، به روزه لطمه‌اي وارد نمي‌کند. صبح، بعد از ظهر خوابيده، ديگر اين به روزه لطمه نمي‌زند. فقط براي نماز بايد غسل کند.
مسأله‌ي بيست و يکم؛ گاهي بعضيها يک غسل‌هايي را فراموش کردند انجام بدهند. اگر غسل را فراموش کرده باشد، يک مشکلاتي پيش مي‌آيد. يک پيشنهاد اين است که انسان هروقت مي‌خواهد حمام برود و يک غسلي را انجام بدهد، اينطور نيت کند، خدايا هر غسلي که بر گردن من هست، همه آنها را من يکجا انجام مي‌دهم. اصطلاحاً ما في الذمه مي‌گويند. يعني هرچه به ذمه من هست. خدايا اگر احياناً غسل جنابتي بر گردن من بوده و يادم رفته است، اگر غسل نفاسي، يا مسح ميت بوده، هر غسل واجبي که بر گردن من بوده، به قول آقايي فرمود: بگوييد خدايا هر غسل واجب و مستحبي که خوب است انجام بدهم و توجه هم ندارم، همه را با هم نيت کردم. لازم نيست تک تک ذکر کند. روز جمعه بوده يادش رفت جمعه هست. همان که نيت کند هرچه واجب و مستحب است، همه را در برمي‌گيرد. اگر يکوقت يادش رفته باشد که غسلي بر گردن داشته با همين نيت ما في الذمه همه برطرف مي‌شود و مشکلي نخواهد داشت.
مسأله بيست و دوم؛ آخرين مسأله هم اين است که بانوان توجه داشته باشند، کسي بخواهد روزه بگيرد بايد از اذان صبح تا اذان مغرب پاک باشد. عذر شرعي نداشته باشد. اگر بانوان روزه گرفتند، ده دقيقه به اذان مغرب، ده دقيقه به اذان مغرب عذر شرعي برايشان پيش آمد، خدا حتماً به آنها ثواب مي‌دهد ولي روزه آن روز ديگر به حساب نمي‌آيد. حتي اگر آخر وقت باشد. بايد تمام اين مدت عذر شرعي نداشته باشند. از آن طرف اگر ده دقيقه بعد از اذان صبح عذرشان برطرف شد، باز هم آن روز ديگر فايده ندارد. يک روز کامل بايد باشد.
مسأله بيست و سوم؛ گاهي بعضي مي‌گويند: تا چند روز بعد از زايمان خانم نمي‌تواند نماز بخواند. نماز بر او واجب نيست؟ روزه برايش واجب نيست. نفاس مي‌گويند. همه مي‌گويند ده روز، ولي فراوان ديدم، مي‌گويند: بعد از زايمان تا چهل روز خانم تکليفي ندارد. چنين حرفي درست نيست و باطل است.
مسأله بيست و چهارم؛ اينکه اگر يک خانمي قرص استفاده کرد که اين ايام ماهانه را به تأخير انداخت، با قرص نه به طور طبيعي که ماه رمضان کلاً عذر شرعي نداشته باشد. اشکال دارد يا ندارد؟ نه. اگر واقعاً اين قرص کاري کرد که اين عذر شرعي نداشت و ضرر هم نداشته باشد، روزه‌اش مشکلي ندارد.
شريعتي: دعا بفرماييد و آمين بگوييم.
حاج آقاي حسيني: خدا را به حق صديقه طاهره(س) قسم مي‌دهيم که در اين ماه به ما توفيق بندگي و عبادت را بيشتر عنايت بفرمايد و ما را از بهترين روزه داران و نمازگزاران اين ماه قرار بدهد. کساني که حسرت روزه دارند، من يک مريضي ديدم، تا يک حديثي براي ماه رمضان و ثواب ماه رمضان خواندم، اشکش جاري شد. گفت: من يک روز هم نمي‌توانم روزه بگيرم. خدا به حق صديقه طاهره به همه مريض‌ها لباس عافيت بپوشاند. گرفتاري‌ها برطرف بفرمايد و در دنيا و آخرت ما را از اهل‌بيت جدا نگرداند.
شريعتي: انشاءالله پنج‌شنبه هم حاج آقاي حسيني بحث روزه و احکام را ادامه خواهند داد و از محضرشان استفاده مي‌کنيم. «الحمدلله رب العالمين و صلي الله علي سيدنا محمدٍ و آله الطاهرين»