![]()
برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: آداب زيارت
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين حسيني قمي
تاريخ پخش: 09-09-95
بسم الله الرحمن الرحيم و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين
همچون نسيم صبح و سحرگاه مي‌رود *** هرکس ميان صحن حرم راه مي‌رود
از هرچه غصه دارد و غم مي‌شود رها *** هر سائلي به خدمت اين شاه مي‌رود
وقتي فرشته‌هاي حرم بال مي‌زنند *** از سينه‌هاي شعله زده آه مي‌رود
اينجا بهشت روي زمين فرشته‌هاست *** از کوي تو فرشته به اکراه مي‌رود
خورشيد در طواف حرم به چه ديدني است *** هر شب به پاي بوسي آن ماه مي‌رود
باب الجواد راه ورودي به قلب توست *** حاجت رواست هرکه از اين راه مي‌رود
شريعتي: سلام مي‌کنم به همه شما هموطنان عزيز. بيننده‌ها و شنونده‌هاي نازنين‌مان. ايام شهادت امام رضا(ع) را به همه شما تسليت مي‌گويم. حاج آقاي حسيني سلام عليکم و رحمه الله.
حاج آقا حسيني: عرض سلام خدمت همه بينندگان و شنوندگان برنامه سمت خدا دارم. عرض تسليت ايام شهادت وجود مقدس امام هشتم(ع) را دارم.
سلام علي آله طه و ياسين *** سلام علي آل خير النبيين
سلام علي روضه حل فيها *** امام يباهي به الملک و الدين
«اللهم صل علي علي بن موسي الرضا المرتضي، الامام التقي النقي و حجتک علي من فوق الارض، و من تحت الثري الصديق الشهيد صلوة کثيرة تامةً زاکيةً متواصلةً متواترةً مترادفه کافضل ما صليت علي احدٍ من اوليائک»
در آخرين شب از ماه صفر، دو ماه ايام عزاداري اهل‌بيت(ع) است. قبل از شروع بحث يادآوري کنم که فردا شب، شب اول ماه ربيع است. انشاءالله هم اعمال شب اول ماه ربيع و روز اول ماه ربيع را فراموش نکنند. نماز اول ماه، صدقه اول ماه، ديگر بعد از دو ماه عزاداري و سوگواري ماه ربيع ماه شادي اهل‌بيت(ع) است. اينجا تولي بود و آنجا تبري هست. جشن و شادي و مجالس عقد و عروسي انشاءالله زير سايه اهل‌بيت مراسم خوبشان را برگزار کنند. هفدهم ربيع الاول ولادت خاتم الانبياء و ولادت امام صادق(ع) است. هشتم ماه ربيع، شب شهادت امام حسن عسگري(ع) است. آغاز امامت ولايت ولي عصر است. انشاءالله همه جوان‌ها به خانه بخت بروند و جوان‌ها مسأله‌ي ازدواجشان به خوبي حل شود.
شريعتي: خدمت شما هستيم و بحث امروز را مي‌شنويم.
حاج آقاي حسيني: چون الآن فصل زيارت هست، خدا مي‌داند که الآن امام رضا چند ميليون زائر دارد. ما هميشه در اين مواقع بايد به اين مسأله اشاره کنيم. زيارت سلسله آدابي دارد. از آداب زيارت هم غافل نباشيم. هم در قرآن کريم آدابي براي زيارت ذکر شده و هم در روايات خيلي در مورد زياد داريم و هم علماي ما خيلي به اين مسأله توجه داشتند. کامل الزيارات ابن قولويه يک بخشي در مورد آداب زيارت صحبت کرده است. اين نشان از اهميت موضوع دارد.
سيره اهل‌بيت(ع)، اصحاب ائمه، شايد براي بينندگان جالب باشد. يکي از اصحاب امام صادق شخصيت بزرگواري به نام عبدالله بن مسکان است. به قدري ادب حضور امام صادق را رعايت مي‌کرد، که گاهي به او مي‌گفتند: ما چند نفر هستيم مي‌خواهيم خدمت امام صادق برويم و چيزي ياد بگيريم. شما مي‌آييد؟ مي‌گفت: نه. مي‌گفتند: چرا؟ مي‌گفت: مي‌ترسم در آن جلسه خصوصي بيايم و ادب حضور در محضر حضرت را نتوانم رعايت کنم. شما برويد هرچه ياد گرفتيد من مي‌آيم از شما مي‌پرسم. جلسه‌هاي عمومي را شرکت مي‌کرد، اما از زيارت خصوصي و حضوري امام صادق مي‌ترسيد که نکند آداب را به جا نياورد.
در حالت يکي از اصحاب پيغمبر خواندم. وقتي اين آيه از سوره مبارکه حجرات نازل شد که در مورد آداب زيارت پيامبر هست، آيه اول و دوم هردو هست. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ» (حجرات/1) جلوتر از پيامبر حرکت نکنيد. آيه بعد مي‌گويد: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ» (حجرات/2) در حضور پيامبر بلند صحبت نکنيد و داد نزنيد. ادب حضور پيامبر را رعايت کنيد. «وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ» اگر ادب حضور پيامبر را رعايت نکنيد، حبط عمل مي‌آورد و عمل شما از بين مي‌رود. «وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ» وقتي اين آيه نازل شد، در بعضي تفاسير مي‌ديدم يکي از اصحاب پيامبر مدتي نزد حضرت نيامد. حضرت فرمود: فلاني ديگر تو را نمي‌بينم. گفت: آقا مگر اين آيه نازل نشده است؟ مي‌ترسم بيايم صدايم را بلند کنم و مشمول اين آيه شوم. گرفتار حبط عمل شوم. يعني صحابه امام صادق و پيامبر مي‌ترسيدند بروند، که نکند آداب حضور را رعايت نکنند.
بنابراين خوب است ما وقتي مشهد و کربلا و زيارت مي‌رويم، رعايت کنيم. کتاب هم در اين مورد زياد نوشته شده است. خدا مرحوم علامه اميني را رحمت کند. ايشان يک کتاب دارند که هشتاد ادب از آداب زيارت امام حسين را نوشتند. به نام «ادب الزائر» که ترجمه هم شده است. هشتاد ادب را ذکر کردند که کسي کربلا مي‌رود بايد اين آداب را رعايت کند. يا زيارت امام رضا(ع) آدابي دارد. همين مفاتيح مرحوم محدث قمي بهترين است. اول زيارتي که روايت کرده زيارت پيامبر است. بعد اميرالمؤمنين و فاطمه زهرا را مي‌گويد. قبل از اولين زيارت که زيارت حضرت رسول است، آداب زيارت را مي‌گويد. سي ادب از آداب زيارت را در مفاتيح آورده است. من خواهش مي‌کنم عزيزاني که مشهد مشرف شدند يا مي‌خواهند بروند، ده دقيقه اين آداب را مطالعه کنند. خيلي هم ساده است. وقتي به زيارت امام حسين مي‌رسند بيست آداب ديگر به آن اضافه کردند.
ادب اول که بخواهم عرض کنم آداب ظاهري است. غسل زيارت کنيم. وضو بگيريم. عطر استفاده کنند. لباس خوب بپوشند. البته براي بانوان عطر زدن جايز نيست. حتي لباس زيبا پوشيدن هم براي خانم‌ها نيست. مرحوم محدث قمي در مفاتيح آوردند که شيخ شهيد ما مي‌فرمود: يکي از آداب زيارت براي خانم‌ها اين است که لباس‌هايي که خيلي جلب نظر مي‌پوشد نپوشند. زيارت امام رضا جاي عطر زدن و آرايش براي بانوان نيست.
در مورد آقاياني که مي‌خواهند حرم بروند. در بين بعضي از آقايان مي‌بينم که با يک لباس معمولي که در خانه مي‌پوشند، با اينها به زيارت مي‌روند. مي‌گويد: اينجا کسي ما را نمي‌شناسد. ما غريب هستيم. نه! بايد رعايت کنيد. آداب ظاهري را بايد رعايت کنيد. خانم‌ها هم لباس ساده بپوشند و در معرض ديد جلوه نکنند.
در زيارت حضرت زينب (س) که رفته بودم، انشاءالله هرچه زودتر با نابودي تکفيري‌ها اين زيارت براي همه مقرر شود. بعد از زيارت زينب(س) زائرها را يک روز لبنان مي‌بردند. من مسجدي در لبنان رفتم. در مساجد لبنان وقتي مي‌خواهي وارد مسجد شوي، مسير رفت شما از جايي است که ناچار بايد پايتان را در حوضچه‌اي بشويي و بعد وارد مسجد شوي. گفتم: چه کار خوبي است.
مهمتر از اينها آداب باطني است. ادب اولي که خيلي سفارش کردند. اذن دخول است. قرآن کريم به ما ياد داده «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُم» (احزاب/53) مؤمن وقتي مي‌خواهد وارد خانه پيامبر شود بايد با اجازه وارد شود. در زيارت امام رضا هم هست که به دليل اين آيه مي‌ايستيم. «اَللّهُمَّ اِنّى وَقَفْتُ عَلى بابٍ مِنْ اَبْوابِ بُيُوتِ نَبِيِّكَ» خدايا من مقابل در يکي خانه‌هاي پيامبر تو ايستادم. «وَقَدْ مَنَعْتَ النَّاسَ اَنْ يَدْخُلوُا اِلاَّ بِاِذْنِهِ، فَقُلْتَ يا اَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِّىِ اِلاَّ اَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ» اگر اجازه بدهي. حرف من اين است که فقط اذن دخول را بخوانيم و سرمان را بياندازيم پايين و برويم؟ اينطور نيست. اذن دخول فقط يک اذن زباني نيست. ولي به خودمان مراجعه کنيم که امام رضا(ع) الآن به ما اجازه داده يا نه.
مرحوم محدث قمي اين قصه را نقل کردند. علي بن يقطين وزير دستگاه هارون بود. علي بن يقطين به اجازه آقا موسي بن جعفر آنجا رفته بود که به داد و فرياد مظلومين برسد. وقتي مدينه رفت که خدمت آقا موسي بن جعفر(ع) برسد. حضرت او را راه نداد. دوباره آمد حضرت او را راه نداد. در کوچه‌هاي مدينه حضرت را ديد. گفت: چه اتفاقي افتاده که مرا نمي‌پذيري؟ حضرت فرمود: چرا ابراهيم جمال که يک شتربان بود و نزد تو آمد راهش ندادي؟ راه ندادي به تو راه ندادم. گفت: من چطور او را پيدا کنم که عذرخواهي کنم؟ قصه‌اش معروف است که حضرت با يک معجزه او را در خانه ابراهيم جمال فرستاد. گفت: براي چه آمدي؟ گفت: آمدم عذرخواهي کنم. گفت: حلال کردم! گفت: نه اينطور فايده ندارد. تو بايد کف پايت را روي صورت من بگذاري، تا من يقين کنم مرا بخشيدي. بايد غرور من بشکند.
بعضي‌ها مي‌گويند: ما پنجاه سفر کربلا رفتيم. مشهدمان که ديگر قابل شمارش نيست. خدا قبول کند. خانواده‌ات را هم بردي؟ زن و بچه‌ات راضي هستند؟ يک بازنگري در اعمال خودمان بکنيم. قابليت حضور در محضر امام را داريم يا نه؟ اين همه سفر رفتي يکبار هم آن کسي را که نرفته بفرست. پدر و مادرت را ببر.
امام صادق(ع) سفر حج بيت الله الحرام با همسرشان داشتند. به منزلي رسيدند، در آن منزل قصه‌اي پيش آمد. همسر امام صادق دل يکي از خانم‌هايي که خدمتکار اين کاروان بود و همراه قافله بود را شکست. دل او را سوزاند. گذشت، سال ديگر حج آمدند. به اين منزل رسيدند. همسر امام صادق از حضرت سؤال کرد اسم اين منزل چه بود؟ حضرت فرمود: اسمش مهم نيست. يک چيز ديگر به تو بگويم. همان مکاني است که تو پارسال اينجا حج خودت را باطل کردي. اينجا همانجا است که دل آن خانم را شکستي.
گاهي به زائرين گفتم که مواظب باشيد کجا زيارتمان را باطل مي‌کنيم. يکوقت در همين صحن زيارت را باطل مي‌کنيم. آقا با خانمش نشسته يک داد مي‌زند. غيبت مي‌کند. بد اخلاقي مي‌کند. بعضي‌ها زيارت را تا مسافرخانه مي‌برند و آنجا باطل مي‌کنند. بعضي‌ها تا خود شهرشان هم مي‌روند و آنجا باطل مي‌کنند. تو الآن مشهد رفتي، پشت سرت ناله و حقي نيست؟ نبايد يک کاري انجام مي‌دادي؟
مرحوم شيخ صدوق در عيون اخبار الرضا نوشتند. عده‌اي زيارت امام رضا(ع) آمدند. حضرت راهشان نداد. مدتي معطلشان کرد. روز آخر پيغام دادند به امام رضا بگوييد: ما داريم برمي‌گرديم. ولي ديگر به شهرمان هم نمي‌توانيم برگرديم. آبروي ما رفته است و اهالي شهر فهميدند شما ما را راه نداديد. حضرت فرمود: بگوييد بيايند. گفتند: ما چه اشتباهي کرديم؟ چرا اينقدر ما را معطل کرديد؟ امام رضا(ع) فرمود: گرفتارها و فقرا را فراموش کرديد.
آقايي نوشته بود: برادري دارم چهار سفر کربلا رفته است، خبر دارد فرزند من آرزوي اين کربلا را دارد. شب و روز گريه مي‌کند. يک کمک به ما نمي‌کند. امام رضا راضي است که من پنجاه سفر مشهد رفته باشم و نزديکان من هنوز مشهد نرفته باشند؟
من زابل رفتم. مرز نشينان ولايتمدار هستند. بيست کيلومتر تا مرز افغانستان است. رفتم سخنراني کردم و گفتم: اگر اصفهان رفتيد، يادتان باشد سر قبر فلان عالم بزرگ هم برويد. ديدم شروع کردند پچ پچ کردند. گفتم: چه شد؟ گفتند: خنده‌مان گرفت. ما از زابل تا به حال بيرون نرفتيم. شما مي‌گوييد: اصفهان رفتيد فلان‌جا برويد؟ پس اذن دخول با معنا باشد. اگر زمان حيات امام بود شايد امام رضا هم ما را معطل مي‌کرد و راه نمي‌داد.
ادب دوم که خيلي مهم است اين است که متأسفانه خيلي‌ها فکر مي‌کنند زيارت فقط اين است که دست ما به ضريح برسد. دست رسيدن به ضريح خيلي خوب است. ولي زيارت منحصر به اين نيست که ما به هر زحمتي شده خودمان را به ضريح برسانيم. بعضي خانم‌ها و آقايان به چه زحمتي خودشان را به ضريح مي‌رسانند و وقتي برمي‌گردند مثل کسي که از جنگ برگشته مي‌گويد: الحمدلله دستم رسيد و زيارت کردم! فکر مي‌کند زيارت منحصر به دست زدن به ضريح است. حديثي از امام صادق است که حضرت حجرالاسود را با اينکه مستحب بود دست نمي‌زدند. گفتند: جد شما پيامبر اين کار را مي‌کرد. فرمود: جدم وقتي به اينجا مي‌رسيد مردم راه مي‌دادند. راه باز مي‌کردند. من نمي‌خواهم خودم را اذيت کنم و نمي‌خواهم ديگري را اذيت کنم. حضرت از دور اشاره مي‌کرد.
بعضي از ما از خواندن زيارت نامه غافل هستيم. زيارت امين الله بخوانيم. زيارت جامعه کبيره بخوانيم. بعد از زيارت چند نماز هست بخوانيم. يکي نماز زيارت است. هربار به حرم مشرف شديد، زيارت کرديد، نماز زيارت بخوانيد. دو رکعت مثل نماز صبح است. رکعت اول بعد از حمد سوره يس بخوانند. و رکعت دوم بعد از حمد، الرحمن بخوانند. دوم در مشهد الرضا مخصوصاً نماز جعفر طيار سفارش شده است. هرکسي از آيت الله بهجت سؤال مي‌کرد، وقتي مشهد رفتيم چه کنيم؟ ايشان مي‌فرمود: زيارت که تمام شد و نماز زيارت خوانديد، نماز جعفر طيار را بخوانيد. نماز خيلي عجيبي است. جايزه دوازده سال هجرت بود که پيامبر به جعفر طيار داد. آثار بسيار فراواني دارد. در روايت داريم، امام رضا نماز شب که مي‌خواندند، چهار رکعت از نماز شب‌شان را همين نماز جعفر طيار قرار مي‌دادند. مانعي ندارد که آدم يک نماز مستحبي را بخواند، هم نيت آن را کند و هم نيت نماز شب را بکند. امام رضا نماز جعفر طيار را جزئي از نماز شب خود قرار مي‌دادند. شيخ انصاري هر روز اين نماز را مي‌خواندند.
بعضي مي‌گويند: ممکن است نرسيم اين نماز را بخوانيم. چون سيصد مرتبه «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» دارد. بعد از حمد پانزده مرتبه به رکوع مي‌روي و از رکوع بلند مي‌شوي و به سجده مي‌روي و از سجده بلند مي‌شوي. هرکدام ده مرتبه است. مي‌توانيم دو رکعت را معمولي بخوانيم. بعد از نماز همينطور که مشغول کار هستيم، سيصد مرتبه «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» را بگوييم. از امام صادق(ع) در کافي شريف هست که حضرت فرمودند: اگر کسي عجله دارد نماز جعفر طيار را دو رکعت بخواند. بعد همينطور که دنبال کارهايش مي‌رود اين سيصد مرتبه «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» را بگويد.
پس اول نماز زيارت شد. دوم نماز جعفر طيار، سوم نمازهاي قضا، همه ما نماز قضا داريم. يکوقتي تقاضا کرديم که در حرم امام رضا و حرم حضرت معصومه جايي براي خواندن نمازهاي قضا قرار بدهند. شنيدم در حرم حضرت معصومه اين کار را کردند. چهارم نماز امام زمان(ع) است. پنجم نماز شب است. اگر کسي بخواهد حرم برود و اين زيارت را بخواند و اين نمازها که گفتيم را بخواند ديگر وقت کم مي‌آورد.
ادب سوم هم اين است که زيارت با نشاط باشد. خسته نشويم. البته هرچه معرفت انسان بالا مي‌رود خستگي کم مي‌شود. خدا مرحوم آيت الله بروجردي را رحمت کند. ايشان خيلي با عظمت بودند. به عظمت اين مرد بزرگ همين مقدار کافي است که امام(ره) ما با همه عظمتي که داشت خودش را وقف کارهاي ايشان کرده بود. وقتي آيت الله العظمي بروجردي مشهد مشرف مي‌شدند، امام هم مشرف مي‌شدند که کارها و وقت ملاقات آيت الله بروجردي را تنظيم مي‌کردند. ايشان وقتي حرم مي‌رفتند از حرم دير مي‌آمدند. به ملاقات‌ها نمي‌رسيدند و دير مي‌شد. مرحوم امام (ره) به آيت الله بروجردي گفته بود، اينطور که ما ملاقات‌هاي شما را تنظيم کرديم، همه چيز به هم مي‌خورد. شما فلان ساعت بايد از حرم بياييد. ايشان فرموده بود: وقتي وارد حرم مي‌شوم. آنچنان غرق مي‌شوم که يادم مي‌رود. اگر ما ذره‌اي از معرفت اينها را داشتيم، مشهد که مي‌رفتيم تحصن مي‌کرديم و همانجا مي‌نشستيم. اگر آن معرفت را نداريم به هر مقدار که نشاط داريم انجام بدهيم. در روايت داريم امام صادق فرمود: حتي در طواف زيارت خانه خدا تا تشنه هستي، بيرون بيا. پدر و مادرها يادشان باشد، مراعات حال همراهان را داشته باشيم. اگر کودکاني همراه ما هستند، افراد سالخورده همراه ما هستند، حواسمان به آنها باشد. کاري کنيد که بچه‌ها از زيارت مشهد خاطره خوبي داشته باشند.
شريعتي: امروز صفحه 414 قرآن کريم، آيات پاياني سوره مبارکه لقمان را تلاوت مي‌کنيم. در شب شهادت امام رضا(ع) ثواب تلاوت آيات را به روح اين امام عزيز هديه مي‌کنيم.
«أَ لَمْ تَرَ أَنَ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهارِ وَ يُولِجُ النَّهارَ فِي اللَّيْلِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى وَ أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ «29» ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّ ما يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الْباطِلُ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ «30» أَ لَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِيُرِيَكُمْ مِنْ آياتِهِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ «31» وَ إِذا غَشِيَهُمْ مَوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ ما يَجْحَدُ بِآياتِنا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ «32» يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَ اخْشَوْا يَوْماً لا يَجْزِي والِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَ لا مَوْلُودٌ هُوَ جازٍ عَنْ والِدِهِ شَيْئاً إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ «33» إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ ما فِي الْأَرْحامِ وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ ما ذا تَكْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ «34»
ترجمه: آيا نديدى كه خداوند، پيوسته شب را در روز، و روز را در شب داخل مىكند، و خورشيد و ماه را تسخير كرده، هر يك تا زمان معيّنى در حركتاند؟ همانا خداوند به آنچه انجام مىدهيد آگاه است. اين همه، دليل بر آن است كه خداوند، حقّ، و آنچه غير از او مىخوانند باطل است، و همانا خداوند بلند مرتبه و بزرگ است. آيا نمىبينى كه كشتىها در سايهى نعمت خداوند در دريا حركت مىكنند، تا خداوند بخشى از آيات قدرت خود را به شما نشان دهد؟ همانا در اين (حركت كشتىها) براى مردم شكيبا و سپاسگزار، نشانههايى است. و هرگاه موجى (خروشان در دريا) همچون ابرها (ى آسمان) آنان را بپوشاند، خدا را با طاعتى خالصانه مىخوانند، پس چون خداوند آنان را به خشكى (رساند و) نجات دهد، بعضى راه اعتدال پيش گيرند (و بعضى راه انحراف)، و جز پيمانشكنانِ ناسپاس، آيات ما را انكار نمىكنند. اى مردم! از پروردگارتان پروا كنيد و بترسيد از روزى كه هيچ پدرى مسئوليّت (اعمال) فرزندش را نمىپذيرد و هيچ فرزندى به جاى پدرش قبول مسئوليّت نمىكند، قطعاً وعدهى خداوند حقّ است، پس زندگى دنيا شما را نفريبد و (شيطانِ) فريبكار، شما را نسبت به خدا فريب ندهد. بىگمان آگاهى از زمان (برپايى قيامت) مخصوص خداست، و اوست كه باران را نازل مىكند، و آنچه را در رحمهاست مىداند، و هيچ كس نمىداندكه فردا چه به دست مىآورد، و هيچ كس نمىداند كه در چه سرزمينى مىميرد، همانا خداوند عليم و خبير است.
شريعتي: صحن تو و ضريح تو و بارگاه تو *** هر حاجت نگفته گمانم روا شود
انشاءالله به حق امام رضا حاجت همه شما روا شود. اشاره قرآني را بفرماييد و انشاءالله باقي آداب را بشنويم.
حاج آقاي حسيني: در اين ايام يادي هم از شهداي مدافع حرم بکنيم. چون بسياري از شهداي مدافع حرم هم از استان خراسان هستند و مهاجرين عزيزي که در استان خراسان بودند. يک زيارت مخصوص، زيارت امين الله و جامعه کبيره به نيابت شهداي مدافعين حرم هم بخوانند.
آخرين آيه هشدار بزرگي است. «وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ» هيچکس نمي‌داند کجا و در چه زميني از دنيا مي‌رود. قصه معروفي هست که يکوقتي کسي نزد حضرت سليمان آمده بود و شکايت کرد که عزرائيل به من بد نگاه مي‌کند. حضرت سليمان عزرائيل را خواست و گفت: چرا چنين نگاه مي‌کني؟ عزرائيل گفت: من تعجب کردم امروز بايد جان او را در فلان نقطه مي‌گرفتم، اينجا چه مي‌کند؟ از سليمان قبل از آمدن عزرائيل تقاضا کرد که مرا فلان نقطه عالم بفرست. سليمان فرمود: غصه نخور، خودش آنجا رفت تا جانش را بگيري. ما واقعاً نمي‌دانيم. اين همه سر و صدا و ادعايي که داريم از يک دقيقه بعد هم خبر نداريم. هيچکس نمي‌داند کجا مي‌ميرد و چه وقت مي‌ميرد و مکان و زمانش معلوم نيست. «عاقبت خاک گل کوزه‌گران خواهي شد»
نکته‌اي که بايد بگويم اين است که در آداب زيارت گفتند: وقت نماز که شد انسان نماز را فراموش نکند. هنگام اذان زيارت را رها کنيد. امام رضا فرمود: هر نمازي دو وقت دارد. اول وقت و آخر وقت، اگر نماز را اول وقت خواندي رضوان خدا شامل حال تو مي‌شود. اگر آخر وقت خواندي، خدا از تو مي‌پذيرد و مي‌گويد: از او گذشتيم. اول انسان وارد رضوان الهي مي‌شود و آخروقت مي‌گويند: قبول کنيم. نمازش را خواند! توصيه اول و آخر اولياي خدا مداومت بر نماز اول وقت است. امام رضا با عمران صابئي که رئيس فرقه صابئي بود. مثل يهودي‌ها و مسيحي‌ها فرقه‌اي به نام صابئي داريم که نامشان در قرآن هم آمده است. رئيس اين فرقه با امام رضا مناظره مي‌کرد. وقت اذان شد امام رضا فرمود: مناظره تمام، نماز برويم. عمران التماس کرد و گفت: دلم نرم شد. دو سؤال ديگر بپرسم تمام است. حضرت فرمود: نماز اول وقت! رفتند نماز را خواندند و آمدند و اين آقا اسلام آورد. جزء طرفداران امام رضا شد. مرحوم علامه جعفري شرح مفصلي از مناظره امام رضا با عمران نوشتند.
مطلب ديگر اينکه انسان قرآن بخواند و هديه کند به کسي که به زيارت او رفته است. زائرين امام رضا زيارت يادمان نرود. نمازها يادمان نرود. هربار که به حرم مشرف مي‌شويد يک جزء قرآن هديه به امام رضا کنيد. از آداب زيارت است که مرحوم شهيد فرمودند: تعظيم آن امامي که زيارت او مي‌رويد اين است که وقتي زيارت‌نامه خوانديد قرآن بخوانيد و هديه به امام کنيد. خود امام رضا وقتي به طرف خراسان مي‌آمدند فراوان قرآن مي‌خواندند. هر سه روز يک ختم قرآن مي‌کرد.
از آداب مهم زيارت اين است که انسان به همسفران خود خدمت کند و غافل نشود. امام (ره) با دوستانشان به مشهد مشرف مي‌شدند. امام يک مقدار زودتر از دوستانش به خانه مي‌آمد. گفتند: چرا زود آمديد؟ مي‌فرمودند: آمدم خانه را آب و جارو کنم و غذا و ميوه‌اي آماده کنم. خدمت به زائرين امام رضا بکنم. اگر ما باور کنيم خدمت به زائر امام رضا ثوابش بيشتر از زيارت است، امام سجاد ناشناس به کاروان حج مي‌رفت که خدمت کند. «الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُور» (ملک/2) «أحسن عملا» نه اکثر عملا! زيارت امام رضا را نمي‌کشند که چند کيلو زيارت داريم. کدام زيارت خالص‌تر و مقبول‌تر بوده است. شما پنج دقيقه رفتي ولي مواظب فرزند معلولت بودي. مراقب همسرت بودي. مواظب پدر و مادر پيرت بودي. يقين داشته باش ثوابت به مراتب بيشتر از اين است که مي‌گويد: نشد خيلي زيارت برويم. «لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا»
شريعتي: دعا بفرماييد.
حاج آقاي حسيني: خدا را به حق آقا علي بن موسي الرضا قسم مي‌دهيم آنچه امشب و فردا به همه زائرين امام رضا(ع) مي‌دهند، آن ثواب و پاداش را به همه عزيزان بيننده‌اي که دلشان مي خواست امشب پشت پنجره فولاد باشند ولي نتوانستند، به همه مشتاقان عنايت بفرمايد و همه دعاها را در حق بينندگان مستجاب بفرمايد.
شريعتي: از ميان تمام سالنامه‌هاي قمري و ميلادي، تقويم دل من و اين سرزمين تا ابد شمسي است وقتي نام کوچک تو خورشيد است. السلام عليک يا شمس الشموس.